một số cải cách chính sách thương mại của trung quốc kể từ sau khi gia nhập wto và bài học kinh

1

Môc lôc

Trang

Lêi nãi ®Çu 4

Ch¬ng I: Nh÷ng cam kÕt cña Trung Quèc khi gia nhËp

WTO

6

I. TiÕn tr×nh Trung Quèc gia nhËp WTO 6

1. TiÕn tr×nh ®µm ph¸n

1.1 §µm ph¸n ®a ph¬ng

1.2 §µm ph¸n song ph¬ng

1.3 NhËn xÐt vÒ tiÕn tr×nh Trung Quèc ®¸m ph¸n ®Ó gia nhËp WTO

6

6

9

10

2. T¸c ®éng cña viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO

2.1 §èi víi b¶n th©n Trung Quèc

2.2 §èi víi quèc tÕ

2.3 §èi víi khu vùc Ch©u ¸ - ASEAN

12

12

15

15

II. Cam kÕt cña Trung Quèc trong qu¸ tr×nh gia nhËp WTO 21

1. NhËn xÐt chung 21

2. Mét sè cam kÕt cô thÓ

2.1 Th¬ng m¹i hµng ho¸

2.1.1 Ngµnh « t«

2.1.2 Ngµnh dÖt may

2.1.3 LÜnh vùc n«ng nghiÖp

2.1.4 LÜnh vùc n¨ng lîng – dÇu má

2.2 Th¬ng m¹i dÞch vô

2.2.1 LÜnh vùc viÔn th«ng

2.2.2 Chøng kho¸n

2.2.3 Ngµnh ng©n hµng

2.2.4 LÜnh vùc b¶o hiÓm

2.2.5 Ph©n phèi – b¸n lÎ

23

23

23

23

23

24

24

24

25

25

26

26

Ch¬ng II: Mét sè c¶i c¸ch chÝnh s¸ch th¬ng m¹i cña

Trung Quèc sau khi gia nhËp WTO

28

2

I. NhËn xÐt chung 28

II. Mét sè c¶i c¸ch th¬ng m¹i cô thÓ 31

1. Mét sè c¶i c¸ch th¬ng m¹i cô thÓ

1.1 C¶i c¸ch liªn quan ®Õn quyÒn së h÷u trÝ tuÖ

1.2 §a quyÒn tù chñ s¶n xuÊt vµ kinh doanh ngo¹i th¬ng xuèng c¸c ®Þa

ph¬ng

1.3 C¬ cÊu l¹i nÒn kinh tÕ

1.4 Thay ®æi c¸c quy ®Þnh phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ

1.5 TËp trung cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp mòi nhän

1.6 §ñ ngò cèc ®Ó nu«i sèng 1,3 tû d©n

1.7 Gi÷ tèc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n 7% trong n¨m n¨m tíi

1.8 C¬ chÕ qu¶n lý

31

31

32

34

36

37

39

40

41

2. KÕt qu¶ sau mét n¨m gia nhËp WTO

II.1 XuÊt nhËp khÈu vµ néi tiªu

II.2 KÕt qu¶ FDI

II.3 Thùc hiÖn nguyªn t¾c kh«ng ph©n biÖt ®èi xö

II.4 Héi nhËp kinh tÕ toµn cÇu

43

43

50

53

54

Ch¬ng III: Mét sè bµi häc kinh nghiÖm ®èi víi ViÖt

Nam

56

I. Trung Quèc gia nhËp WTO mang ®Õn c¬ héi cho ViÖt Nam 56

1. C¬ héi cho viÖc tÝch cùc c¶i c¸ch ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ

2. C¬ héi cho viÖc h×nh thµnh m«i trêng kinh doanh ë ch©u ¸

3. C¬ héi ®Èy nhanh tiÕn tr×nh ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ

4. C¬ héi thu hót FDI

5. C¬ héi häc tËp kinh nghiÖm vÒ ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ

56

57

58

58

60

II. Mét sè bµi häc kinh nghiÖm cho ViÖt Nam tõ qu¸ tr×nh ®µm ph¸n

gia nhËp WTO cña Trung Quèc

61

1. CÇn kiªn tr× “kh«ng nãng véi” vµ kiªn ®Þnh “b¶o vÖ lîi Ých cña m×nh”

2. Bµi häc vÒ c«ng t¸c chuÈn bÞ tèt, ®Çy ®ñ trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n

3. Bµi häc vÒ sù ®iÒu hµnh h÷u hiÖu cña ChÝnh phñ

4. Bµi häc vÒ t¹o ra ®iÒu kiÖn më cöa b»ng c¸ch “ThÝ ®iÓm tríc - ¸p dông

réng r·i sau”

5. Bµi häc vÒ sù chñ ®éng ph¸t triÓn th¬ng m¹i quèc tÕ dùa vµo lîi thÕ so

s¸nh

61

62

64

65

65

3

6. Nh÷ng viÖc ViÖt Nam cÇn thùc hiÖn ®Ó chuÈn bÞ cho tiÕn tr×nh gia nhËp

WTO

66

KÕt luËn 69

Phô lôc 71

Tµi liÖu tham kh¶o 76

Lêi nãi ®Çu

TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi

Trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ vµ quèc tÕ ho¸ nÒn kinh tÕ hiÖn nay, héi

nhËp vµ tham gia c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ ®· trë thµnh mét xu thÕ kh«ng

thÓ nµo ®¶o ngîc ®èi víi mçi quèc gia trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña

m×nh, vµ ViÖt Nam kh«ng n»m ngoµi xu thÕ chung nµy.

Tham gia vµo tæ chøc th¬ng m¹i quèc tÕ (WTO) - tæ chøc th¬ng m¹i

toµn cÇu lín nhÊt vµ quan träng nhÊt, thu hót tíi 144/ 200 1 níc thµnh viªn

Liªn hiÖp quèc vµ chi phèi tíi 95% tæng kim ng¹ch th¬ng m¹i toµn thÕ giíi, lµ

®Ých héi tô vµ mÉu sè chung cña c¸c níc trong xu híng më cöa héi nhËp kinh

tÕ.

ViÖc tham gia WTO sÏ mang l¹i cho quèc gia thµnh viªn nhiÒu c¬ héi

míi, lín lao vÒ më réng thÞ trêng xuÊt - nhËp khÈu, tiÕp nhËn nh÷ng hµng ho¸,

dÞch vô, c«ng nghÖ kü thuËt vµ qu¶n lý, ®îc ®èi xö c«ng b»ng trªn thÞ trêng

quèc tÕ, c¶i thiÖn c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho ph¸t triÓn kinh tÕ vµ n©ng cao

chÊt lîng cuéc sèng cña nh©n d©n trong níc. NhËn thøc ®îc tÇm quan träng vµ

lîi Ých cña viÖc tham gia “s©n ch¬i quèc tÕ” nµy, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· ®Æt

môc tiªu trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña WTO vµo n¨m 2005. §Ó thùc

hiÖn ®îc môc tiªu nµy, ViÖt Nam cÇn tham kh¶o, xem xÐt, ®¸nh gi¸ vµ rót

kinh nghiÖm tõ c¸c níc ®i tríc trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp vµ kÕt qu¶

sau khi gia nhËp WTO nh»m t×m ra ®îc híng ®i ®óng ®¾n, phï hîp víi ®iÒu

kiÖn ViÖt Nam nhng vÉn ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña WTO.

ChÝnh v× lý do nµy, em ®· chän vÊn ®Ò: “Mét sè c¶i c¸ch chÝnh s¸ch

th¬ng m¹i cña Trung Quèc kÓ tõ sau khi gia nhËp WTO vµ bµi häc kinh

4

nghiÖm cho ViÖt Nam” lµm ®Ò tµi nghiªn cøu cho kho¸ luËn tèt nghiÖp §¹i

häc Ngo¹i th¬ng cña m×nh.

1 TÝnh ®Õn ngµy 12/11/2001 Trung Quèc chÝnh thøc gia nhËp WTO (Nguån: www.wto.org/english/thewto-e)

Môc ®Ých nghiªn cøu:

- Ph©n tÝch vÊn ®Ò vÒ mÆt lý luËn vµ thùc tiÔn trong qu¸ tr×nh gia nhËp WTO

cña Trung Quèc.

- Ph©n tÝch kÕt qu¶ sau mét n¨m Trung Quèc trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc

cña WTO còng nh mét sè c¶i c¸ch chÝnh s¸ch th¬ng m¹i.

- Rót ra nh÷ng bµi häc cho ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n ®Ó sím

gia nhËp cã hiÖu qu¶ vµo WTO.

§èi tîng cña ph¹m vi nghiªn cøu:

- §èi tîng nghiªn cøu cña ®Ò bµi lµ nh÷ng cam kÕt cña Trung Quèc trong

qu¸ tr×nh gia nhËp WTO, mét sè c¶i c¸ch cña chÝnh s¸ch th¬ng m¹i cña

Trung Quèc sau khi gia nhËp WTO.

- Do møc ®é réng lín cña vÊn ®Ò nµy trong ph¹m vi mét kho¸ luËn tèt

nghiÖp ®¹i häc, ph¹m vi nghiªn cøu cña kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy chØ ph©n

tÝch nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn mét sè chÝnh s¸ch c¶i c¸ch vÒ th¬ng m¹i

nãi chung, kh«ng ®i s©u vµo chÝnh s¸ch th¬ng m¹i tõng lÜnh vùc cô thÓ.

Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu:

§Ó hoµn thµnh ®Ò tµi nµy, t¸c gi¶ ®· vËn dông ph¬ng ph¸p luËn cña chñ

nghÜa M¸c - Lªnin vÒ duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö; vµ quan ®iÓm, ®-

êng lèi, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ cña §¶ng. §Ò bµi nµy còng sö dông c¸c

ph¬ng ph¸p nghiªn cøu tæng hîp nh: thu thËp, so s¸nh, ph©n tÝch vµ tæng hîp.

Bè côc cña kho¸ luËn:

Ngoµi phÇn lêi nãi ®Çu vµ kÕt luËn, kÕt cÊu ®Ò tµi ®îc chia thµnh 3 ch¬ng:

Ch¬ng 1: Nh÷ng cam kÕt cña Trung Quèc khi gia nhËp WTO.

Ch¬ng 2: Mét sè c¶i c¸ch chÝnh s¸ch th¬ng m¹i cña Trung Quèc sau khi gia

nhËp WTO.

Ch¬ng 3: Mét sè bµi häc kinh nghiÖm ®èi víi ViÖt Nam.

Ch¬ng I

5

Nh÷ng cam kÕt cña Trung Quèc khi gia nhËp tæ

chøc th¬ng m¹i thÕ giíi

I. TiÕn tr×nh Trung Quèc gia nhËp WTO

1. TiÕn tr×nh ®µm ph¸n

Níc céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa vèn lµ mét trong sè 23 quèc gia tham

gia ký kÕt thµnh lËp HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ th¬ng m¹i (GATT) vµo

n¨m 1947. Tuy nhiªn ®Õn n¨m 1950, do chÝnh phñ Quèc d©n §¶ng ë §µi Loan

tuyªn bè rót lui nªn Trung Quèc còng ®· rót khái GATT. Ngµy 11/7/1986, ®¹i

sø Trung Quèc ë Liªn HiÖp Quèc TiÒn Giai §«ng ®· göi c«ng hµm cho GATT,

chÝnh thøc ®Ò xuÊt viÖc ChÝnh phñ Trung Quèc xin kh«i phôc ®Þa vÞ níc tham

gia ký kÕt GATT.

1.1 §µm ph¸n ®a ph¬ng

N¨m 1987, GATT ®· thµnh lËp “Nhãm c«ng t¸c vÒ ®Þa vÞ níc tham gia ký

kÕt HiÖp ®Þnh chung cña Trung Quèc” ®Ó th¶o luËn c¸c ®iÒu kiÖn trë thµnh

thµnh viªn nhng do hËu qu¶ cña sù kiÖn Thiªn An M«n n¨m 1989, qu¸ tr×nh

®µm ph¸n bÞ t¹m ho·n l¹i. §µm ph¸n ®îc kh«i phôc vµo n¨m 1992, nhng

Trung Quèc ®· kh«ng ®¹t ®îc tho¶ thuËn vÒ sù phª chuÈn ®a ph¬ng kh«ng

chÝnh thøc víi GATT tríc khi GATT chÝnh thøc ®îc thay thÕ bëi WTO vµo

th¸ng 1/ 1995. ChÝnh v× vËy mµ qu¸ tr×nh ®µm ph¸n cña Trung Quèc ph¶i tiÕp

tôc. Trung Quèc nép ®¬n xin trë thµnh thµnh viªn WTO vµo th¸ng 12/1993;

®ång thêi ®æi tªn “Tæ c«ng t¸c vÒ viÖc kh«i phôc l¹i vÞ trÝ cña Trung Quèc t¹i

GATT” thµnh “Tæ c«ng t¸c vÒ viÖc ®µm ph¸n gia nhËp WTO cña Trung

Quèc”. Tõ nh÷ng n¨m 1993, 1994 Trung Quèc ®· tæ chøc mét cuéc vËn ®éng

®Ó trë thµnh thµnh viªn s¸ng lËp cña WTO nhng cuéc vËn ®éng ®· kh«ng

thµnh c«ng.

Qu¸ tr×nh ®µm ph¸n tiÕp tôc diÔn ra trong nhiÒu n¨m nhng kh«ng cã thµnh

viªn nµo ®i ®Õn mét tho¶ thuËn cuèi cïng cho viÖc gia nhËp WTO cña Trung

Quèc. §èi víi Trung Quèc ®©y lµ mét sù chê ®îi l©u dµi vµ kh«ng cã kÕt qu¶.

ChÝnh phñ Trung Quèc ®· tuyªn bè r»ng nÕu kh«ng cã ®îc mét quyÕt ®Þnh

vµo cuèi n¨m 1994 th× ChÝnh phñ Trung Quèc sÏ kh«ng chñ ®éng t×m kiÕm

®µm ph¸n song ph¬ng vµ ®a ph¬ng n÷a. Sau nh÷ng nç lùc ®Ó trë thµnh thµnh

viªn s¸ng lËp cña WTO nhng kh«ng thµnh c«ng, Trung Quèc cã phÇn nµo

trïng l¹i. Thay cho dù ®Þnh sím gia nhËp WTO tõ n¨m 1994, 1995, Trung

6

Quèc ®· ®a ra mét lÞch tr×nh míi kh«ng ®Èy nhanh tiÕn tr×nh gia nhËp WTO

®Ó h¹n chÕ nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc qu¸ lín cña tæ chøc nµy ®èi víi nÒn kinh

tÕ trong níc. C¸c quan chøc Trung Quèc trong mét sè xÝ nghiÖp quèc doanh

vµ mét sè nghµnh c«ng nghiÖp ®îc b¶o hé nhiÒu (xe h¬i, tµi chÝnh, ®éng c¬

®iÖn ...) ®Ò nghÞ kÐo dµi thêi h¹n gia nhËp WTO ®Ó cã thêi gian chuÈn bÞ vµ

thÝch nghi tríc nh÷ng th¸ch thøc vµ c¹nh tranh cña thÞ trêng më. ViÖc lµm nµy

cña Trung Quèc lµm cho sù nhiÖt t×nh cña c¸c thµnh viªn WTO bÞ suy gi¶m.

Qóa tr×nh ®µm ph¸n ®îc tæ c«ng t¸c më l¹i vµo th¸ng 5/1995. NhiÒu quèc gia

trong ®ã cã NhËt, Liªn minh Ch©u ¢u (EU), Mü ®· yªu cÇu nèi l¹i c¸c cuéc

nãi chuyÖn víi Trung Quèc. Cuèi cïng th× Trung Quèc còng ®· ®ång ý nèi l¹i

c¸c cuéc nãi chuyÖn vµ trë l¹i bµn ®µm ph¸n ë Geneva vµo th¸ng 7/1995.

Trong cuéc gÆp cÊp cao kh«ng chÝnh thøc t¹i DiÔn ®µn hîp t¸c Kinh tÕ

Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng (APEC) ë Osaka th¸ng 11/1995, Chñ tÞch Giang

Tr¹ch D©n ®· th«ng b¸o, Trung Quèc sÏ tù nguyÖn gi¶m thuÕ h¬n 4000 mÆt

hµng víi møc trung b×nh 30% vµ sÏ huû bá h¹n ng¹ch nhËp khÈu h¬n 170

h¹ng môc hµng ho¸ vµo n¨m 1996. Sau ®ã trong mét buæi lµm viÖc kh«ng

chÝnh thøc gi÷a c¸c thµnh viªn WTO vµo th¸ng 12/1995, Trung Quèc tiÕp tôc

th«ng b¸o mét sè dù ®Þnh míi:

- Rót ng¾n lÞch tr×nh gi¶m thuÕ trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt vµ khai th¸c má tõ

6 n¨m xuèng cßn 3 n¨m, trong n«ng nghiÖp tõ 10 n¨m xuèng cßn 5 n¨m.

- Rót ng¾n lÞch tr×nh huû bá quyÒn kinh doanh ngo¹i th¬ng tõ 8 n¨m xuèng

5 n¨m.

- Gi¶m thuÕ nhËp khÈu tõ 35% xuèng cßn 23% b»t ®Çu tõ th¸ng 4/1996.

§Õn n¨m 1995, qóa tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO cña Trung Quèc dêng

nh hoµn tÊt, nhng mét lÇn n÷a viÖc ®µm ph¸n l¹i kh«ng ®i ®îc ®Õn tho¶ thuËn

vµ ®µm ph¸n l¹i diÔn ra trong suèt n¨m 1996. T¹i cuéc häp APEC ë Manila

th¸ng 11/1996, Trung Quèc ®· th«ng b¸o c¾t gi¶m thuÕ vµ chÝnh s¸ch tiÕp cËn

thÞ trêng ®îc ®a ra ngay trong ch¬ng tr×nh hµnh ®éng t×nh nguyÖn cña APEC.

Trung Quèc ®· ®Æt ra kÕ ho¹ch ®»ng sau chuyÓn ®éng nµy ®Ó t¹o ra m«i trêng

cho sù gia nhËp WTO cña Trung Quèc tríc NhËt B¶n vµ mét sè níc Ch©u ¸

kh¸c; ®ång thêi t×m kiÕm sù ñng hé tõ c¸c níc bªn ngoµi khu vùc. Trung Quèc

giíi thiÖu c¸c ch¬ng tr×nh hµnh ®éng riªng lÎ bao gåm viÖc gi¶m thuÕ míi, më

cöa thÞ trêng vµ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ. Theo kÕ ho¹ch, Trung Quèc th«ng b¸o

sÏ:

- gi¶m møc thuÕ trung b×nh tõ 23% xuèng cßn 15% (vµo n¨m 2000).