Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi thông qua hoạt động kể chuyện sáng tạo.

ÂAÛI HOÜC ÂAÌ NÀÔNG

TRÆÅÌNG ÂAÛI HOÜC SÆ PHAÛM

KHOA GIAÏO DUÛC TIÃØU HOÜC - MÁÖM NON

Ư

Âãö taìi:

MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ MẠCH

LẠC CHO TRẺ MẪU GIÁO 5- 6 TUỔI THÔNG QUA HOẠT

ĐỘNG KỂ CHUYỆN SÁNG TẠO

Giáo viên hướng dẫn : ThS. Nguyễn Thị Diệu Hà

Sinh viên thực hiện : Vũ Thị Thảo

Lớp : 10SMN2

Đà Nẵng, Tháng 05 năm 2014

Để hoàn thành khóa luận tốt nghiệp này, trước hết cho phép em được gửi

lời cám ơn chân thành nhất đến quý thầy cô giáo trong khoa GD Tiểu học –

Mầm non, trường Đại học Sư phạm – Đại học Đà Nẵng đã giúp đỡ, dạy dỗ em

trong suốt quá trình học tập cũng như trong thời gian thực hiện khóa luận. Em

xin cám ơn Ban Giám hiệu cùng toàn thể các cô giáo trường Mầm non 20.10,

19.5, Tuổi Thơ và Hoa Phượng Đỏ đã nhiệt tình, tạo mọi điều kiện để giúp đỡ

để em hoàn thành khóa luận tốt nghiệp này.

Đặc biệt, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất đến cô Nguyễn Thị Diệu

Hà – người đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo và động viên em trong suốt thời gian

vừa qua.

Do bước đầu làm quen với việc nghiên cứu khoa học nên mặc dù bản thân

em đã có nhiều cố gắng song khóa luận không tránh khỏi những hạn chế và

thiếu sót. Vì vậy, em rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến quý báu từ quý

thầy cô và các bạn để khóa luận có thể được hoàn thiện hơn.

Một lần nữa em xin chân thành cám ơn!

Đà Nẵng, tháng 5 năm 2014

Sinh viên

Vũ Thị Thảo

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU ................................................................................................. 1

1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................. 1

2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................ 3

3. Phạm vi nghiên cứu .......................................................................................... 3

4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ................................................................. 3

5. Giả thuyết khoa học .......................................................................................... 4

6. Nhiệm vụ nghiên cứu ....................................................................................... 4

7. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................. 4

8. Cấu trúc khóa luận ............................................................................................ 5

PHẦN NỘI DUNG. CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ

NGHIÊN CỨU .................................................................................................... 6

1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................................... 6

1.1. Một số nghiên cứu ở nước ngoài trong lĩnh vực phát triển ngôn ngữ cho trẻ

mẫu giáo ............................................................................................................... 6

1.2. Một số nghiên cứu ở Việt Nam trong lĩnh vực phát triển ngôn ngữ cho trẻ

mẫu giáo ............................................................................................................... 8

2. Cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu ............................................................... 9

2.1. Một số vấn đề lý luận chung về ngôn ngữ .................................................... 9

2.1.1. Khái niệm ngôn ngữ ................................................................................... 9

2.1.2. Các bộ phận của ngôn ngữ ...................................................................... 10

2.1.3. Chức năng của ngôn ngữ ......................................................................... 10

2.1.4. Mối quan hệ giữa ngôn ngữ và lời nói ..................................................... 12

2.1.5. Tư duy và ngôn ngữ ................................................................................. 14

2.2. Đặc điểm ngôn ngữ mạch lạc của trẻ 5 – 6 tuổi .......................................... 15

2.2.1. Khái niệm về ngôn ngữ mạch lạc ............................................................ 15

2.2.2. Sự phát triển ngôn ngữ của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ................................ 19

2.2.3. Đặc trưng ngôn ngữ mạch lạc của trẻ 5 – 6 tuổi ..................................... 22

2.2.4. Vai trò của việc phát triển ngôn ngữ mạch lạc đối với trẻ mẫu giáo 5 – 6

tuổi ...................................................................................................................... 23

2.3. Hoạt động kể chuyện sáng tạo ở trường mầm non ..................................... 30

2.3.1. Khái niệm kể chuyện ................................................................................ 30

2.3.2. Khái niệm sáng tạo ................................................................................... 31

2.3.3. Khái niệm kể chuyện sáng tạo .................................................................. 32

2.3.4. Bản chất của chuyện kể sáng tạo ............................................................ 33

2.3.5. Đặc điểm kể chuyện sáng tạo của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ...................... 34

2.3.6. Các hình thức dạy trẻ kể chuyện sáng tạo ................................................ 34

2.4. Vai trò của hoạt động kể chuyện sáng tạo đối với việc phát triển ngôn ngữ

mạch lạc cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ................................................................. 36

Kết luận chương 1 .............................................................................................. 37

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA VIỆC SỬ DỤNG CÁC BIỆN PHÁP

NHẰM PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ MẠCH LẠC CHO TRẺ 5 – 6 TUỔI .... 39

1. Mục đích điều tra ............................................................................................ 39

2. Nội dung điều tra ............................................................................................ 39

3. Đối tượng điều tra .......................................................................................... 39

4. Phương pháp tiến hành ................................................................................... 39

5. Thời gian điều tra: 10/02/2014 đến 21/03/2014 ............................................. 41

6. Tiêu chí và thang đánh giá ............................................................................. 41

7. Kết quả khảo sát ............................................................................................. 43

7.1. Thực trạng nhận thức của giáo viên về phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho

trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi thông qua hoạt động kể chuyện sáng tạo. .................... 43

7.2. Thực trạng giáo viên sử dụng các biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc

cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi thông qua hoạt động kể chuyện sáng tạo ............... 48

7.3. Thực trạng mức độ biểu hiện khả năng ngôn ngữ mạch lạc của trẻ mẫu giáo

5 – 6 tuổi thông qua hoạt động kể chuyện sáng tạo .......................................... 49

Kết luận chương 2 .............................................................................................. 53

CHƯƠNG 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ MẠCH

LẠC CHO TRẺ 5 – 6 TUỔI THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG KỂ CHUYỆN

SÁNG TẠO VÀ THỰC NGHIỆM ................................................................. 55

1. Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5 – 6 tuổi ................ 55

1.1. Khái niệm biện pháp ................................................................................... 55

1.2. Cơ sở xây dựng biện pháp dạy trẻ 5 - 6 tuổi kể chuyện sáng tạo nhằm phát

triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ......................................................................... 55

1.2.1. Dựa vào mục tiêu giáo dục trí tuệ cho trẻ 5 – 6 tuổi ................................ 55

1.2.2. Dựa vào đặc điểm phát triển tâm sinh lý của trẻ 5 – 6 tuổi ..................... 56

1.2.3. Căn cứ vào các nguyên tắc giáo dục mầm non ........................................ 57

1.3. Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5 – 6 tuổi thông qua

hoạt động kể chuyện sáng tạo ............................................................................ 58

1.3.1. Biện pháp 1: Kể chuyện theo dàn ý ......................................................... 58

1.3.2. Biện pháp 2: Kể chuyện tiếp nối theo chuyện kể của cô .......................... 60

1.3.3. Biện pháp 3: Trẻ cùng nhau sáng tác tập thể một câu chuyện ................ 62

1.3.4. Biện pháp: Kể sáng tạo truyện cổ tích ..................................................... 64

2. Thực nghiệm sư phạm .................................................................................... 68

2.1. Khái quát quá trình thực nghiệm ................................................................. 68

2.1.1. Mục đích thực nghiệm .............................................................................. 68

2.1.2. Nội dung thực nghiệm .............................................................................. 68

2.1.3. Phạm vi thực nghiệm ................................................................................ 68

2.1.4.. Phương pháp tiến hành thực nghiệm ...................................................... 70

2.1.5. Tiến hành thực nghiệm ............................................................................. 71

2.1.6. Kết quả thực nghiệm ............................................................................... 72

Tổng kết chương 3 ............................................................................................. 79

PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ SƯ PHẠM ......................................... 81

1. KẾT LUẬN .................................................................................................... 81

1.1. Về lý luận .................................................................................................... 81

1.2. Về thực tiễn ................................................................................................. 81

2. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ SƯ PHẠM ................................................................ 82

2.1. Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo ................................................................. 82

2.2. Đối với cán bộ quản lí giáo dục mầm non .................................................. 82

2.3. Đối với giáo viên và các trường mầm non .................................................. 82

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 84

1

1. Lý do chọn đề tài

PHẦN MỞ ĐẦU

Ngôn ngữ có vai trò quan trọng trong đời sống xã hội của con người.

Theo quan điểm của triết học Mác – Lê nin thì ngôn ngữ được xem là hệ thống

tín hiệu thứ hai, là cái vỏ vật chất của tư duy, là hình thức biểu đạt của tư tưởng.

Ngôn ngữ là yếu tố quan trọng để phát triển tâm lý và tư duy của con người

trong xã hội loài người. Ngôn ngữ là công cụ không thể thiếu để trao đổi thông

tin giữa con người với nhau, là phương tiện để con người thể hiện tình cảm, thái

độ với thiên nhiên, với mọi người, với các mối quan hệ xã hội. Không trao đổi

bằng ngôn ngữ con người không thể tổ chức được hoạt động cần thiết để tạo ra

của cải vật chất. Không có ngôn ngữ không thể có sản xuất xã hội và tức là xã

hội không thể tồn tại được.

Đối với trẻ em, nhất là trẻ mầm non, ngôn ngữ có vai trò to lớn trong

việc hình thành và phát triển cơ sở ban đầu của nhân cách. E.I.Chikhiêva, nhà

giáo dục Nga nổi tiếng xem xét công tác phát triển ngôn ngữ cho trẻ là khâu chủ

yếu của hoạt động trong trường mẫu giáo, là tiền đề cho mọi sự thành công

khác. E.I.Chikhiêva khẳng định: "Ngôn ngữ là công cụ để tư duy, là chìa khóa

để nhận thức, là vũ khí để chiếm lĩnh kho tàng văn hóa của dân tộc, của nhân

loại. Vì vậy việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ phải bắt đầu từ rất sớm, từ khi các

cháu chưa cắp sách đến trường". [10, tr.49].Như vậy, việc phát triển ngôn ngữ

cho trẻ phải được tiến hành từ khi trẻ bước vào trường mầm non.

Trong chương trình chăm sóc giáo dục mầm non hiện nay, nhiệm vụ

phát triển ngôn ngữ cho trẻ bao gồm: dạy trẻ phát âm chuẩn, đúng chính âm;

phát triển vốn từ cho trẻ; dạy trẻ nói đúng ngữ pháp và phát triển ngôn ngữ mạch

lạc cho trẻ. Trong đó phát triển ngôn ngữ mạch lạc là nhiệm vụ vô cùng quan

trọng. Trẻ em có thể giao tiếp bằng từ, bằng câu nhưng chỉ nhờ có ngôn ngữ

mạch lạc trẻ em mới có thể giao tiếp một cách có kết quả, có hiệu quả cao nhất.

Ngôn ngữ mạch lạc giúp trẻ thỏa mãn nhu cầu giao tiếp với mọi người xung

quanh, phát triển tư duy, đặc biệt là tư duy lôgic, tạo điều kiện thuận lợi cho trẻ

2

tham gia vào hoạt động vui chơi, học tập và chuẩn bị cho trẻ vào trường phổ

thông. Như vậy, có thể nói, ngôn ngữ mạch lạc là phương tiện vạn năng để đứa

trẻ thể hiện suy nghĩ của mình một cách đầy đủ, toàn vẹn và có hiệu quả nhất

khi giao tiếp.

Giai đoạn trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi là giai đoạn bản lề để chuẩn bị cho trẻ

tới trường tiểu học, là bước ngoặt quan trọng trong cuộc đời trẻ. Trước ngưỡng

cửa bước ngoặt đó, trẻ cần phải được chuẩn bị chu đáo và toàn diện để đảm bảo

cho sự "chín muồi" khi đến trường, sự chuẩn bị về ngôn ngữ mạch lạc càng trở

nên cấp thiết. Để phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ở

trường mầm non, giáo viên có thể sử dụng nhiều phương pháp, nhiều hình thức

khác nhau, trong đó hình thức kể chuyện đặc biệt là kể chuyện sáng tạo là một

hình thức thích hợp cho việc phát triển ngôn ngữ mạch lạc.

Dạy trẻ kể chuyện sáng tạo có ý nghĩa lớn đối với việc phát triển lời nói

cho trẻ. Thông qua hoạt động này, trẻ học cách sử dụng trí tưởng tượng của

mình, sáng tạo thành một câu chuyện, truyền đạt nó một cách mạch lạc. Kể

chuyện sáng tạo hình thành ở trẻ kỹ năng bày tỏ thứ tự, rõ ràng, logic, trôi chảy

ý nghĩ của mình. Như vậy dạy trẻ kể chuyện sáng tạo là một trong những hoạt

động góp phần thực hiện mục tiêu phát triển ngôn ngữ mạch lạc có hiệu quả

nhất.

Nhận thức được tầm quan trọng của việc phát triển ngôn ngữ mạch lạc

cho trẻ, nhất là trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi, trong những năm vừa qua, các trường

mầm non trên cả nước nói chung và các trường mầm non trên địa bàn quận Hải

Châu – thành phố Đà Nẵng nói riêng đã đặc biệt chú trọng đến nhiệm vụ phát

triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ. Tuy nhiên, việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ

mẫu giáo mặc dù được tiến hành thường xuyên nhưng việc tổ chức hoạt động kể

chuyện sáng tạo cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi nhằm phát triển ngôn ngữ mạch lạc

vẫn chưa thực sự mang lại hiệu quả như mong muốn. Theo như quan sát, khi

tham gia vào hoạt động kể chuyện sáng tạo, trẻ chưa thực sự phát huy được tính

sáng tạo, chủ động của mình, trẻ có kể được chuyện nhưng chưa thực sự sáng

3

tạo, sự diễn đạt của trẻ cũng chưa được lưu loát, mạch lạc. Đó là do giáo viên

chưa có nhiều biện pháp phong phú, đa dạng nhằm thu hút, kích thích trẻ tham

gia tích cực vào hoạt động kể chuyện sáng tạo.

Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài: "Một số biện pháp phát

triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi thông qua hoạt động kể

chuyện sáng tạo" để nghiên cứu tìm hiểu thực trạng phát triển ngôn ngữ mạch

lạc cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi, trên cơ sở đó đề ra những biện pháp hữu hiệu

nhằm thông qua hoạt động kể chuyện sáng tạo phát triển ngôn ngữ cho trẻ một

cách có hiệu quả nhất.

2. Mục đích nghiên cứu

- Nghiên cứu cơ sở lý luận phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ mẫu giáo

5 – 6 tuổi thông qua hoạt động kể chuyện sáng tạo.

- Nghiên cứu thực trạng phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ mẫu giáo 5

– 6 tuổi thông qua hoạt động kể chuyện sáng tạo.

- Trên cơ sở đó xây dựng một số biện pháp hướng dẫn trẻ mẫu giáo 5 – 6

tuổi kể chuyện sáng tạo nhằm phát triển ngôn ngữ mach lạc cho trẻ.

3. Phạm vi nghiên cứu

- Nghiên cứu việc phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ mẫu giáo 5 – 6

tuổi thông qua hoạt động kể chuyện sáng tạo ở một số trường mầm non thành

phố Đà Nẵng.

4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu

4.1. Đối tượng nghiên cứu

Một số biện pháp triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi

thông qua hoạt động kể chuyện sáng tạo.

4.2. Khách thể nghiên cứu

Quá trình dạy trẻ kể chuyện sáng tạo ở trường mầm non.

4

5. Giả thuyết khoa học

Nếu giáo viên lựa chọn và sử dụng một số biện pháp hợp lý khi tổ chức

hoạt động kể chuyện sáng tạo cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi thì sẽ góp phần phát

triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ.

6. Nhiệm vụ nghiên cứu

6.1. Nghiên cứu một số vấn đề lý luận liên quan đến đề tài.

6.2. Nghiên cứu thực trạng việc sử dụng các biện pháp phát triển ngôn ngữ cho

trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi thông qua hoạt động kể chuyện sáng tạo.

6.3. Xây dựng một số biện pháp hướng dẫn trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi kể chuyện

sáng tạo nhằm phát triển ngôn ngữ cho trẻ và thực nghiệm sư phạm.

7. Phương pháp nghiên cứu

7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận

Thu thập, nghiên cứu, phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa

những tài liệu có liên quan đến đề tài nghiên cứu, cụ thể hóa lý thuyết nhằm xây

dựng cơ sở lý luận của đề tài.

7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn

7.2.1. Phương pháp quan sát sư phạm

Dự giờ quan sát cách tổ chức hoạt động kể chuyện sáng tạo của giáo

viên cho trẻ 5-6 tuổi nhằm đánh giá thực trạng phát triển ngôn ngữ mạch lạc của

trẻ.

7.2.2. Phương pháp đàm thoại

Trao đổi với giáo viên tìm hiểu về những thuận lợi và khó khăn trong việc

tổ chức hoạt động kể chuyện sáng tạo.

7.2.3. Phương pháp điều tra bằng Anket

Sử dụng phiếu thăm dò ý kiến của giáo viên dạy lớp mẫu giáo 5 – 6 tuổi

ở một số trường mầm non của thành phố Đà Nẵng về việc phát triển ngôn ngữ

mạch lạc cho trẻ thông qua hoạt động kể chuyện sáng tạo.

7.2.4. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm