Mối quan hệ giữa các điều khoản hợp đồng tín dụng

ii

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

--------------------

TRẦN THỊ THẤM

Mối Quan Hệ Giữa Các Điều Khoản Hợp Đồng Tín Dụng:

Nghiên Cứu Thực Nghiệm Tại Ngân Hàng TMCP Đầu Tư Và

Phát Triển Việt Nam- Chi Nhánh Đông Sài Gòn

Chuyên ngành:Tài chính – Ngân hàng

Mã số chuyên ngành:60 34 02 01

LUẬN VĂN THẠC SỸ TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG

Người hướng dẫn khoa học:

TS. Phạm Phú Quốc

TP. Hồ Chí Minh, Năm 2015

iii

TÓM TẮT

Luận văn này được thực hiện nhằm tìm hiểu liệu có sự tác động qua lại giữa

các điều khoản trong hợp đồng tín dụng, đó là lãi suất vay, kỳ hạn vay, tỉ lệ tài sản

đảm bảo và giá trị khoản vay. Đồng thời, luận văn cũng khảo sát những yếu tố bên

ngoài hợp đồng, như nhóm yếu tố đại diện cho tính chất khách hàng vay, nhóm yếu

tố đại diện cho mối quan hệ giữa ngân hàng và khách hàng, hay yếu tố đại diện cho

kinh tế vĩ mô tác động đến các điều khoản trong hợp đồng.

Nghiên cứu được thực hiện trên mẫu 1358 hợp đồng tín dụng được ký kết giữa

ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam- chi nhánh Đông Sài Gòn với đối

tượng khách hàng là doanh nghiệp trong giai đoạn từ 2011-2013. Nghiên cứu sử dụng

phương pháp ước lượng bình phương nhỏ nhất hai giai đoạn (2 stage OLS).

Luận văn đã tìm ra được mối quan hệ đồng biến giữa lãi suất vay và kỳ hạn

vay, mối quan hệ đồng biến giữa tỉ lệ tài sản đảm bảo và kỳ hạn vay, giá trị khoản

vay và kỳ hạn vay có mối quan hệ đồng biến, giá trị khoản vay và tỉ lệ tài sản đảm

bảo có mối quan hệ đồng biến. Tuy nhiên, với bộ dữ liệu thu thập được, luận văn

chưa tìm thấy mối quan hệ giữa lãi suất vay và tỉ lệ tài sản đảm bảo, và cũng chưa

tìm thấy mối quan hệ giữa giá trị khoản vay và lãi suất vay. Nhưng kết quả này đúng

với thực tế nơi dữ liệu được thu thập.

Nghiên cứu cung cấp thêm bằng chứng cho thấy mối quan hệ giữa các điều

khoản trong hợp đồng tín dụng chủ yếu dựa trên hai lý thuyết: thuyết thay thế (trade￾off) và thuyết bổ trợ (sorting by observed risk). Thuyết thay thế chỉ ra rằng các bên

tham gia hợp đồng phải chấp nhận một điều khoản bất lợi để đổi lấy một điều khoản

có lợi cho mình. Còn thuyết bổ trợ thì ngược lại. Người đi vay tốt sẽ được ngân hàng

cho hưởng nhiều ưu đãi, được nhiều điều khoản vay có lợi, còn người đi vay nhiều

rủi ro thì ngân hàng sẽ siết chặt các điều khoản vay, thậm chí còn từ chối cho vay.

Luận văn đã có những đóng góp tích cực cho nghiên cứu học thuật, nhà hoạch

định chính sách, ngân hàng và người đi vay. Đối với học thuật, luận văn cung cấp

bằng chứng cho thấy các điều khoản hợp đồng tín dụng hoàn toàn có thể xác định

đồng thời, xem xét được mối quan hệ giữa các điều khoản và xác định các yếu tố tác

động. Đối với nhà hoạch định chính sách, luận văn lưu ý rằng các điều khoản hợp

iv

đồng tín dụng có mối quan hệ với nhau. Do đó, nên có sự cân nhắc tất cả các điều

khoản khi đưa ra những quy định, chính sách liên quan đến hoạt động tín dụng chứ

không đơn thuần xem trọng một điều khoản nào. Đối với ngân hàng, luận văn cung

cấp bằng chứng về mối quan hệ giữa các điều khoản hợp đồng tín dụng. Vì thế, khi

thương lượng hợp đồng tín dụng, ngân hàng nên xem xét tổng thể các điều khoản.

Hơn nữa, việc kết hợp những điều khoản lại với nhau có thể giúp ngân hàng nhận

diện được khách hàng vay, tạo sự ràng buộc người đi vay và giúp hạn chế rủi ro tín

dụng. Còn đối với người đi vay, họ hiểu rằng điều khoản kỳ hạn vay và giá trị khoản

vay tùy thuộc vào nhu cầu của họ. Dựa trên nhu cầu này, ngân hàng sẽ đưa ra các

điều kiện về lãi suất vay và tài sản đảm bảo. Khi hiểu được mối quan hệ này, người

đi vay có thể lựa chọn và quyết định để có được các điều khoản tốt nhất.

v

MỤC LỤC

Trang

Lời cam đoan .............................................................................................................i

Lời cảm ơn ................................................................................................................ii

Tóm tắt .................................................................................................................... iii

Mục lục...................................................................................................................... v

Danh mục bảng .................................................................................................... viii

Danh mục từ viết tắt ................................................................................................ix

Chương 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU ............................................................1

1.1 Giới thiệu ................................................................................................1

1.2 Lý do nghiên cứu ....................................................................................3

1.3 Câu hỏi nghiên cứu..................................................................................5

1.4 Mục tiêu nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu........................................7

1.5 Dữ liệu và phương pháp nghiên cứu .......................................................8

1.5.1 Dữ liệu nghiên cứu.....................................................................8

1.5.2 Phương pháp nghiên cứu ...........................................................8

1.6 Kết cấu của luận văn................................................................................8

Chương 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU

TRƯỚC CÓ LIÊN QUAN ......................................................................................9

2.1 Giới thiệu ................................................................................................9

2.2 Lý thuyết và bằng chứng về mối quan hệ giữa các điều khoản hợp đồng

tín dụng ..............................................................................................9

2.2.1 Cơ sở lý thuyết và các nghiên cứu trước có liên quan đến mối

quan hệ giữa các điều khoản hợp đồng tín dụng .......................9

2.2.2 Cơ sở hình thành giả thuyết nghiên cứu ....................................16

Chương 3: DỮ LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............................21

3.1 Giới thiệu ...............................................................................................21

vi

3.2 Dữ liệu ...................................................................................................21

3.2.1 Nguồn dữ liệu.............................................................................21

3.2.2 Cơ sở dữ liệu .............................................................................24

3.3 Phương pháp nghiên cứu .......................................................................25

3.3.1 Mô hình nghiên cứu ...................................................................25

3.3.2 Phương pháp ước lượng.............................................................28

3.3.3 Giải thích các biến .....................................................................29

3.3.3.1 Các biến phụ thuộc..................................................................29

3.3.3.2 Các biến độc lập......................................................................30

3.3.4 Tác động của các biến độc lập lên các biến phụ thuộc ..............32

3.3.4.1 Tác động của biến loại tiền (CURRENCY) đến các biến phụ

thuộc.........................................................................................33

3.3.4.2 Tác động của nhóm chỉ tiêu đại diện cho hoạt động công ty lên

các biến phụ thuộc ...................................................................35

3.3.4.3 Tác động của nhóm chỉ tiêu đại diện cho chất lượng tín dụng

của công ty lên các biến phụ thuộc ..........................................36

3.3.4.4 Tác động của nhóm chỉ tiêu thu nhập lên các biến phụ thuộc

..................................................................................................37

3.3.4.5 Tác động của nhóm chỉ tiêu liên quan đến mối quan hệ giữa

công ty và ngân hàng lên các biến phụ thuộc ..........................37

3.3.4.6 Tác động của biến đại diện yếu tố vĩ mô (GDP) đến các biến

phụ thuộc..................................................................................39

Chương 4: PHÂN TÍCH KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU..........................................40

4.1 Thống kê mô tả và phân tích tương quan ..............................................40

4.1.1 Thống kê mô tả ..........................................................................40

4.1.2 Phân tích tương quan .................................................................44

vii

4.2 Kết quả nghiên cứu................................................................................44

4.2.1 Nhận xét chung ..........................................................................45

4.2.2 Kết quả kiểm tra sáu giả thuyết nghiên cứu...............................47

4.2.3 Kết quả chạy mô hình đối với các biến độc lập.........................50

4.3 Kiểm tra tính vững của mô hình............................................................54

4.3.1 Kiểm tra mô hình trong trường hợp khoản vay ngắn hạn..........54

4.3.2 Kiểm tra mô hình trong trường hợp công ty có tỉ lệ dư nợ tại

BIDV nhỏ hơn 1.......................................................................55

Chương 5: KẾT LUẬN ..........................................................................................57

5.1 Giới thiệu ...............................................................................................57

5.2 Khái quát lại câu hỏi nghiên cứu, giả thuyết nghiên cứu và kết quả tìm

được ..................................................................................................57

5.3 Những đóng góp chính của luận văn .....................................................69

5.4 Những hạn chế của đề tài.......................................................................60

5.5 Đề xuất hướng nghiên cứu tiếp theo......................................................61

TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................................................62

PHỤ LỤC ................................................................................................................70

PHỤ LỤC 1..............................................................................................................70

PHỤ LỤC 2..............................................................................................................73

PHỤ LỤC 3..............................................................................................................74

PHỤ LỤC 4..............................................................................................................75

PHỤ LỤC 5..............................................................................................................76

PHỤ LỤC 6..............................................................................................................79

PHỤ LỤC 7..............................................................................................................83

viii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1: Mối quan hệ giữa các điều khoản trong hợp đồng tín dụng ...................11

Bảng 2.2: Tổng hợp những nghiên cứu về các điều khoản trong hợp đồng tín

dụng ...............................................................................................................74

Bảng 2.3: Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu..........................................19

Bảng 3.1: Nguồn thu thập dữ liệu ............................................................................22

Bảng 3.2: Kỳ vọng dấu của các biến độc lập ...........................................................35

Bảng 4.1: Thống kê mô tả các biến ..........................................................................42

Bảng 4.2: Ma trận hệ số tương quan.........................................................................75

Bảng 4.3: Hệ số VIF .................................................................................................76

Bảng 4.4: Tổng hợp kết quả chạy mô hình giai đoạn 1............................................77

Bảng 4.5: Tổng hợp kết quả chạy mô hình giai đoạn 2............................................47

Bảng 4.5.1: Kết quả chạy mô hình giai đoạn 2.........................................................78

Bảng 4.6: Tổng hợp câu hỏi nghiên cứu, giả thuyết và kết quả nghiên cứu ............48

Bảng 4.7: Tổng hợp kết quả chạy mô hình giai đoạn 2 cho khoản vay ngắn hạn....80

Bảng 4.7.1: Kết quả chạy mô hình giai đoạn 2 cho khoản vay ngắn hạn.................82

Bảng 4.8: Tổng hợp kết quả chạy mô hình giai đoạn 2 cho khoản vay tỉ lệ dư nợ

<1 ...................................................................................................................84

Bảng 4.8.1: Kết quả chạy mô hình giai đoạn 2 cho khoản vay tỉ lệ dư nợ tại BIDV

<1 ...................................................................................................................86

Bảng 5.1: Tóm tắt quá trình nghiên cứu ..................................................................58