Mô tả mức độ khó thở lâm sàng sau phẫu thuật cắt nối khí quản tận- tận

1

ĐẶT VẤN ĐỀ

Muốn duy trì sự sống, tế bào cần oxy để biến năng lượng hóa học của

thức ăn thành các dạng năng lượng khác như cơ năng, nhiệt năng .. dùng vào

mọi hoạt động sống. Đồng thời Carbon dioxid (CO2) sinh ra trong quá trình sống

cần phải thải ra ngoài. Cung cấp oxy và thải CO2 là chức năng chính của bộ máy

hô hấp.

Khí quản là một cơ quan tham gia vào bộ máy hô hấp, do vị trí đặc biệt

nên khí quản chiếm một vị trí quan trọng. Không khí từ mũi hoặc miệng xuống

đi qua khí quản tới phổi, chia nhánh vào hai phế quản gốc, phế quản thùy, phân

thùy rồi chia nhánh nhiều lần tới các tiểu phế quản và phế nang và thực hiện quá

trình trao đổi khí [2]. Khí quản có đặc điểm là cơ quan duy nhất không có hoạt

động hỗ trợ từ bộ phận tương tự và phải đảm bảo thông thoáng thực hiện trao

đổi khí liên tục.

Bên cạnh đó khí quản còn có chức năng bảo vệ phổi khỏi dị vật (do hệ

thống lông chuyển), sưởi không khí, phát âm, tham gia thể hiện tình cảm [5].

Cấu trúc hình trụ của khí quản là một tổ chức hỗn hợp gồm các vòng sụn được

ghép và định hình với nhau bằng các sợi cơ trơn, sợi chun hiện tại chưa có bộ

phận nhân tạo thay thế. Do đó các phẫu thuật tạo hình khí quản rất phức tạp, đòi

hỏi sự chính xác và đặc biệt phải luôn đảm bảo thông khí cung cấp oxy cho nhu

cầu cơ thể. Hiện nay phẫu thuật này được thực hiện tại một số trung tâm hoặc

bệnh viện lớn, trong đó có bệnh viện TƯQĐ 108.

Kinh nghiệm và kế hoạch chăm sóc của điều dưỡng chưa thấy đề cập

trong tài liệu giảng dạy và ít thấy có báo cáo tiếng việt nào đề cập tới việc chăm

sóc bệnh nhân sau mổ cắt nối khí quản tân-tận [1].

Đây cũng là giai đoạn quan trọng góp phần vào thành công của kết quả

điều trị phẫu thuật cắt nối khí quản tận-tận điều trị hẹp khí quản:

2

Vì vậy chúng tôi thực hiện đề tài này nhằm mục tiêu:

 Đánh giá kết quả chăm sóc hô hấp bệnh nhân sau phẫu thuật cắt nối

khí quản tận – tận tại Bệnh viện TƯQĐ 108

 Mô tả mức độ khó thở lâm sàng sau phẫu thuật cắt nối khí quản tận￾tận

3

I. TỔNG QUAN

1.1 Đại cƣơng

1.1.1 Giải phẫu khí quản [2]

Khí quản (Tracheal) tiếp theo thanh quản bắt đầu từ cổ (đốt sống cổ VI) và tận

hết trong lồng ngực (đốt sống cổ IV) bằng cách chia đôi thành 2 phế quản

Hình 1: Vị trí của khí quản

a. Hình dáng, kích thước và cấu tạo

 Khí quản là một ống hình trụ dẹt ở phía sau, phồng tròn ở phía trước. Sở

dĩ như vậy là do khí quản được cấu tạo bởi khoảng 16 đến 20 vòng sụn và

ở phía sau mỗi vòng sụn là tổ chức sợi. Ở giữa các vòng sụn cũng có các

rãnh ngang cũng là tổ chức sợi. Khí quản chạy từ trên xuống hơi bị lệch

sang phải (do quai động mạch chủ đè lên ở bên trái) và để hở một phần

mặt trước thực quản. Càng xuống dưới càng chếch về phía sau, cho nên ở

đoạn cổ khí quản nằm rất nông ở phía trước và ở trên (cách da khoảng

18mm). Có thể sờ thấy ngay dưới da nhữn vòng sụn của khí quản, nên

thường mở khí quản giữa vòng sụn 1-4, khi vào ngực thì lại nằm rất sâu.

 Khí quản dài độ 10cm chia hai phần đoạn cổ và đoạn ngực. Tuy nhiên độ

dài chung và mỗi đoạn thay đổi tùy theo tuổi và tùy từng người, nam hay

nữ. Khí quản có đường kính ngang khoảng 15-18mm, nhưng có thể chỉ

4

khoảng 10-12mm do có cơ co khí quản kéo lại, do đó khi có dị vật nằm

trong khí quản, kết hợp với phản xạ ho dị vật sẽ được đẩy lên tới thanh

môn

 Khí quản di động dễ dàng, được đưa lên cùng thanh quản khi ta bắt đầu

nuốt hoặc bị đẩy sang bên bởi các u ở cổ.

 Khí quản được cấu tạo bởi hai lớp: lớp ngoài gồm các nửa vòng sụn được

nối với nhau bởi các thớ sợi và ở phía sau có các cơ trơn khí quản. Lớp

trong là niêm mạc. Khi soi phế quản ta thấy phía trong có các vòng đỏ

sáng (vòng sụn) và vòng đỏ nâu (vòng thớ liên sụn). Ở đầu dưới có hai lỗ

thông với hai phế quản, ngăn cách nhau bởi một gờ được gọi là cựa khí

quản (carina tracheal).

Hình 2: Giải phẫu khí quản

(a) Mặt trước khí quản (b) Cắt ngang khí quản