Mô hình tăng trưởng: kinh nghiệm quốc tế và bài học cho Việt Nam

Nghiên cứu Quốc tế số 1 (92) Đối ngoại Việt Nam

3/2013 47 1 48 3/2013

MÔ HÌNH TĂNG TRƯỞNG: KINH NGHIỆM

QUỐC TẾ VÀ BÀI HỌC CHO VIỆT NAM

Trần Chí Trung*

Tóm tắt

Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008-2009 đã để lại những

hệ lụy tiêu cực đối với sự phát triển của kinh tế thế giới (KTTG), buộc

các quốc gia trên thế giới phải thay đổi tư duy về mô hình tăng trưởng.

1

Đổi mới mô hình tăng trưởng (MHTT) theo hướng phù hợp hơn với xu

thế của thế giới được nhiều quốc gia xác định là nhiệm vụ trọng tâm

nhằm ứng phó với những thách thức mới ở cấp độ toàn cầu, hướng tới sự

phát triển bền vững hơn trong tương lai. Sau gần ba thập kỷ Đổi mới,

Việt Nam đã đạt nhiều thành tựu phát triển to lớn được thế giới ghi nhận.

Tuy nhiên, trong những năm vừa qua, nền kinh tế cũng bộc lộ một số

khiếm khuyết, cho thấy cần chuyển đổi về MHTT. Đảng và Nhà nước đã

xác định tái cấu trúc nền kinh tế, đổi mới MHTT là chủ trương, nhiệm vụ

* Vụ Tổng hợp kinh tế, Bộ Ngoại giao.

1

“Mô hình tăng trưởng” là một khái niệm có nội hàm rất rộng. Trong lịch sử, đã có

nhiều công trình nghiên cứu về tăng trưởng kinh tế với rất nhiều mô hình, lý thuyết kinh

điển về tăng trưởng kinh tế như của D. Ricardo, R. Solow, trường phái Tân Cổ Điển hay

J.M. Keynes v.v… Những mô hình này chủ yếu sử dụng các mô hình toán học tập trung

giải thích mối quan hệ giữa các nhân tố đầu vào cho tăng trưởng kinh tế. Sau Chiến

tranh Thế giới thứ hai, nhiều “mô hình” mới được nhắc đến, tiêu biểu như mô hình kinh

tế kế hoạch hóa tập trung tại các nước xã hội chủ nghĩa, mô hình thị trường tự do tại

Mỹ, Anh, mô hình kinh tế thị trường xã hội ở Đức, mô hình nhà nước phát triển ở Hàn

Quốc, Nhật Bản hay mô hình kinh tế “kiểu Trung Quốc” v.v… và được tổng kết chủ yếu

dựa trên nghiên cứu kinh nghiệm thực tiễn về bài học thành công và thất bại của từng

quốc gia

quan trọng nhằm hướng tới mục tiêu đưa Việt Nam cơ bản trở thành

nước công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020. Từ nghiên cứu

kinh nghiệm thực tiễn của một số nước, tác giả bài viết muốn cung cấp

một cách hiểu đơn giản nhất về mô hình tăng trưởng nhằm phục vụ công

tác hoạch định chính sách; tập trung đánh giá, phân tích kinh nghiệm và

xu hướng đổi mới mô hình tăng trưởng kinh tế trên thế giới hiện nay và

trên cơ sở đó đưa ra một số khuyến nghị chính sách đối với Việt Nam.

Ba thành tố của mô hình tăng trưởng

Mô hình tăng trưởng (MHTT) được xác định là hình thái, mô thức

sử dụng các nguồn lực sẵn có (tài nguyên, lao động, vốn, công nghệ)

nhằm tăng sản lượng của nền kinh tế. Trên cơ sở nghiên cứu thực tiễn

phát triển kinh tế và chuyển đổi MHTT của các nước, có thể khái quát

các cấu phần của mô hình tăng trưởng bao gồm:

Động lực tăng trưởng: Tăng trưởng của một nền kinh tế có thể

được thúc đẩy từ nhiều động lực khác nhau. Theo cách tính GDP,

2

các

động lực tăng trưởng bao gồm: tiêu dùng, đầu tư, chi tiêu công, xuất

khẩu. Các động lực tăng trưởng có một số đặc điểm đáng lưu ý: (i) tính

bổ trợ lẫn nhau: một số động lực có thể mang tác động lan tỏa, hỗ trợ

cho các động lực khác phát huy; (ii) tính triệt tiêu lẫn nhau: sự vượt trội

của động lực này có thể ảnh hưởng xấu đến động lực khác; (iii) tính giai

đoạn và hữu hạn: tùy từng giai đoạn phát triển khác nhau, một hay một

số động lực sẽ nổi lên trở thành then chốt; tuy nhiên, đến một thời điểm

nhất định, động lực đó có thể được khai thác hết hoặc giảm thế mạnh,

thậm chí trở thành trở ngại. Để xác định được những động lực tăng

2 Theo công thức tính GDP = C + I + G + NX (tiêu dùng, đầu tư, chi tiêu công, xuất

khẩu ròng).

, 3/2013: 47-65.