Miễn dịch học ứng dụng trong phòng bệnh

I. LỊCH SỬ PHÁT HIỆN VÀ DANH PHÁP

• Vacxin có chức năng tạo miễn dịch cho cơ thể

người và động vật để chống lại các bệnh truyền

nhiễm.

• Từ xa xưa, con người đã nhận thấy có những

bệnh truyền nhiễm chỉ gặp ở một số loài động

vật và trong cùng một vụ dịch có thể có cá thể

mắc nặng, có cá thể mắc nhẹ. Mặt khác, có

những bệnh sau khi bị bệnh qua khỏi thì vĩnh

viễn không bị mắc lại, tức là con người đã biết

tới những gì mà ngày nay chúng ta gọi miễn

dịch.

• Đối với các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, con

người đã có một quá trình đấu tranh phòng

chống để giành giật lấy sự sống.

• Để phòng chống bệnh dại, nhà khoa học nổi tiếng

nhất người Hy Lạp (384 – 322 trước Công nguyên) đã

đề nghị chặt bỏ tổ chức bị chó dại cắn.

• Đấu tranh phòng chống bệnh đậu mùa, người ta đã

biết lấy vẩy mụn đậu mùa phơi khô, tán nhỏ cho

người lành hít để gây bệnh nhẹ, tạo nên một tình

trạng miễn dịch. Phương pháp này mang lại những

hiệu quả nhất định nhưng điều nguy hiểm nhất là

không kiểm soát được liều lượng nên có thể gây chết

người hoặc tạo ra ổ dịch trong cộng đồng.

• Năm 1798, Edward Jenner, một thầy thuốc vùng

Gloucestershive (thuộc Anh) đã dùng dịch mủ trong

mụn đậu bò để chủng cho người tạo trạng thái miễn

dịch chống bệnh đậu mùa. Đây là phát minh quan

trọng trong sự phát triển của miễn dịch học, tức là mở

đầu cho sự nghiên cứu về khả năng bảo vệ đặc hiệu

của cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh.

• Sau đó, Luis Pasteur, trên cơ sở này đã thành

công trong việc chế tạo vacxin phòng bệnh nhiệt

thán, bệnh tụ huyết trùng gia cầm và bệnh dại.

• Để ghi nhận sự kiện này, trong một hội nghị về

danh pháp quốc tế người ta đề nghị gọi tất cả

các chế phẩm sinh học có nguyên lý phòng

bệnh như vậy với mọt tên chung là vacxin, xuất

phát từ từ vaccinia – tên của virus đậu bò.

• Danh pháp gồm 2 từ ghép: từ đầu: vacxin

từ sau: tên bệnh

• Hiện nay các thuật ngữ về các sản phẩm sinh

học dùng trong thú y thay đổi giữa các quốc gia.

 Ví dụ:

• ở Mỹ:

– Thuật ngữ vacxin được dùng để chỉ những sản

phẩm chứa virus hoặc nguyên trùng sống hay

nhược độc, vi khuẩn sống hoặc các axit nucleic.

– Các sản phẩm chứa vi khuẩn chết và các vi sinh

vật khác được gọi tên như bacterin, chất chiết của

vi khuẩn (bacterial extract), các chất dưới đơn vị

(sub units), độc tố vi khuẩn (toxoid).

• Châu Âu:

– Các sản phẩm dùng trong thú y được gọi là “các

sản phẩm sử dụng cho động vật nhằm tạo ra miễn

dịch chủ động hoặc bị động hoặc để chẩn đoán

tình trạng miễn dịch”.