MeKong - Dòng sông nghẽn mạch : Ký sự

mekong doøng soâng ngheõn maïch

kyù söï

Hình bìa

ÑAÄP MAÏN LOAN

Haøng chöõ Haùn phía treân ñaäp

MAÏN LOAN ÑIEÄN QUAÛNG

漫 湾电广

(AÛnh Phaân Boä Thuûy Ñieän Vaân Nam)

NGOÂ THEÁ VINH

MEKONG DOØNG SOÂNG

NGHEÕN MAÏCH

KYÙ SÖÏ

VAÊN NGHEÄ MÔÙI

Taùi Baûn Laàn I

2007

MEKONG

DOØNG SOÂNG NGHEÕN MAÏCH

Kyù söï

Maãu bìa Khaùnh Tröôøng

Trình baày noäi dung Cao Xuaân Huy

Vaên Ngheä Môùi taùi baûn laàn I, California, Hoa Kyø

2007

Library of Congress Control Number: 2007900919

ISBN 978-0-9793097-0-0

Copyright © 2007 by Ngoâ Theá Vinh

Göûi Nhoùm Baïn Cöûu Long

TAÙC PHAÅM NGOÂ THEÁ VINH

ñaõ xuaát baûn:

maây baõo soâng maõ 63, vaên ngheä 93

boùng ñeâm khai trí 64

gioù muøa soâng maõ 65

voøng ñai xanh thaùi ñoä 71, vaên ngheä 87

maët traän ôû saøi goøn vaên ngheä 96

cöûu long caïn doøng bieån ñoâng daäy soùng vaên ngheä 00, 01

mekong doøng soâng ngheõn maïch vaên ngheä môùi 3/07, 12/07

audiobook mekong doøng soâng ngheõn maïch vaên ngheä môùi 12/07

tieáng anh:

the green belt ivy house 04

the battle of saigon xlibris 05

seõ xuaát baûn taùi baûn:

cöûu long caïn doøng bieån ñoâng daäy soùng

MUÏC LUÏC

Lôøi Daãn Nhaäp 11

Lôøi Daãn Cho Kyø Taùi Baûn I 13

Töôøng Trình Töø Vaân Nam

Ñeán Vôùi Con Ñaäp Maïn Loan 17

Lao PDR.com

Ñi Ra Töø Laõng Queân 81

Vöïc Daäy Töø Tro Than

Ñi Qua Nhöõng Caùnh Ñoàng Cheát 143

Töø Caàu Myõ Thuaän 2000 tôùi

Caây Caàu Caàn Thô 2008 217

Thay Keát Töø

Caâu chuyeän cuûa Doøng Soâng 275

Saùch Daãn 296

Chöõ Vieát Taét 309

Ñieåm saùch CLCD BÑDS 311

Ñieåm saùch CLCD BÑDS 299

LÔØI DAÃN NHAÄP

“Cöûu Long Caïn Doøng Bieån Ñoâng Daäy Soùng”, döõ kieän tieåu

thuyeát, xuaát baûn laàn ñaàu tieân naêm 2000, taùi baûn naêm 2001

nay ñaõ tuyeät baûn. Trong khoaûng thôøi gian aáy, taùc giaû ñaõ thöïc

hieän moät soá chuyeán ñi “quan saùt thöïc ñòa” töø Vaân Nam Trung

Quoác xuoáng caùc quoác gia Laøo Thaùi Cam Boát vaø Ñoàng Baèng

Soâng Cöûu Long Vieät Nam.

“Mekong Doøng Soâng Ngheõn Maïch” bao goàm nhöõng hình

aûnh vaø caùc trang buùt kyù soáng ñoäng cuûa taùc giaû vieát veà caùc

chuyeán ñi aáy.

Trình töï caùc baøi vieát – thay vì theo thôøi gian caùc chuyeán

ñi, seõ ñöôïc saép xeáp theo vò trí ñòa dö töø thöôïng nguoàn xuoáng

tôùi vuøng haï löu. Duy chuyeán vieáng thaêm quoác gia Taây Taïng

ñaàu nguoàn soâng Mekong, nay chæ coøn laø moät vuøng töï trò cuûa

Trung Quoác, cho duø ñöôïc hoaïch ñònh raát sôùm vaø töø laâu nhöng

vaãn chöa thöïc hieän ñöôïc do moät soá ñieàu kieän khaùch quan vaø

caû söï nhaïy caûm veà chaùnh trò khi muïc ñích chuyeán ñi khoâng

phaûi laø “du lòch”.

Cuõng qua caùc thoâng tin coù ñöôïc aáy, ñeå thaáy raèng söï suy thoaùi

cuûa con soâng Mekong laø do nhöõng böôùc “khai thaùc töï huûy”

nhö moät phaûn öùng daây chuyeàn vôùi taøn phaù sinh caûnh, laøm caïn

kieät nguoàn taøi nguyeân, gaây oâ nhieãm moâi tröôøng... taát caû ñaõ vaø

ñang dieãn ra nhanh vaø sôùm hôn döï kieán cuûa nhieàu ngöôøi. Ñieån

hình laø vuøng Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long, soâng Cöûu thì ñang

caïn doøng, theâm ngaäp maën, ngaøy caøng oâ nhieãm vaø nguoàn thuûy

saûn thieân nhieân töø soâng voán raát phong phuù caùch ñaây ba thaäp

nieân thì nay haàu nhö khoâng coøn ñaùng keå...

Theá roài chæ hai ngaøy tröôùc khi böôùc sang naêm 2007, moät söï

kieän ñaõ gaây chaán ñoäng cho toaøn theå caùc quoác gia Ñoâng Nam

AÙ vaø caùc nhaø hoaït ñoäng baûo veä moâi sinh khi Taân Hoa Xaõ loan

tin, ngaøy 29-12-2006, laàn ñaàu tieân Baéc Kinh ñaõ hoaøn taát hai

chuyeán taøu taûi 300 taán daàu hoûa xuaát phaùt töø caûng Chiang Rai

baéc Thaùi leân tôùi moät giang caûng tænh Vaân Nam.

Tieáp theo chuoãi nhöõng con ñaäp thuûy ñieän khoång loà Vaân Nam

ñaõ vaø ñang gaây taùc haïi treân ñôøi soáng cuûa hôn 60 trieäu cö daân

haï nguoàn, thì söï coá naøy ñöôïc coi nhö moät ñoøn giaùng chí töû thöù

hai treân sinh meänh cuûa con soâng Mekong, khi doøng soâng ñöôïc

khai thaùc söû duïng nhö moät thuûy loä chieán löôïc vaän chuyeån daàu

khí töø Trung Ñoâng tieáp teá cho caùc tænh vuøng kyõ ngheä taây nam

Trung Quoác thay vì phaûi ñi qua eo bieån Malacca.

Cho ñeán nay, roõ raøng laø khoâng coù giaûi phaùp naøo ñeå cöùu laáy

doøng soâng khi maø moïi quoác gia trong löu vöïc – nhaát laø Trung

Quoác, chæ muoán töï do khai thaùc con soâng theo yù mình chæ ñeå

phuïc vuï cho quyeàn lôïi ngaén haïn cuïc boä – caû theo caùi yù nghóa

huûy hoaïi, maø baát keå tôùi haäu quaû daây chuyeàn aûnh höôûng taùc

haïi tôùi caùc quoác gia laùng gieàng vaø veà laâu veà daøi, tôùi sinh meänh

cuûa caû moät doøng soâng ra sao.

Keâu goïi theå hieän “Tinh Thaàn Soâng Mekong” nhö moät maãu

soá chung cho moïi quoác gia trong löu vöïc vôùi moái quan taâm

baûo veä doøng soâng trong toaøn boä caùc keá hoaïch khai thaùc vaø

phaùt trieån – nhöng ñoù phaûi laø nhöõng böôùc hôïp taùc phaùt trieån

beàn vöõng.

NGOÂ THEÁ VINH

Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long 08/2006

California 01/2007

LÔØI DAÃN

CHO KYØ TAÙI BAÛN I

Mekong, Doøng Soâng Ngheõn Maïch ra maét thaùng Ba 2007, sau

9 thaùng saùch coù nhu caàu taùi baûn. Anh Töø Maãn nguyeân giaùm

ñoác nhaø xuaát baûn Laù Boái ôû Saøi Goøn tröôùc 1975 roài nhaø xuaát

baûn Vaên Ngheä ôû haûi ngoaïi, cho duø ñaõ nghæ höu nhöng vì loøng

yeâu saùch, anh vaãn nhaän giuùp phaùt haønh cuoán saùch moät caùch

hieäu quaû, khoâng nhöõng theá, anh coøn ñoïc cuoán saùch moät caùch

raát chuyeân nghieäp, ghi laïi moät soá loãi aán loaùt ñeå coù ñöôïc moät

aán baûn hoaøn chænh hôn vaø rieâng hoïa só Khaùnh Tröôøng, hôn

moät laàn vöôït qua doác töû sinh nhö moät pheùp laï, cuõng ñaõ trình

baøy moät maãu bìa môùi raát myõ thuaät cho kyø taùi baûn laàn naøy.

Hoïa só Babui 75 Mamburao sau khi ñoïc cuoán saùch, ñaõ göûi cho

5 böùc kyù hoïa raát yù nghóa veà caùc böôùc suy thoaùi cuûa con soâng

Mekong vaø Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long – nhöõng böùc kyù hoïa

saéc saûo aáy cuõng ñöôïc ñöa vaøo cuoán saùch kyø taùi baûn. Nhaø baùo

Töôûng Naêng Tieán ñaõ coù gôïi yù ñoäc ñaùo veà moät cuoán saùch “taân

giaùo khoa thö” khoaûng 50 trang, hình aûnh ñeïp vôùi bìa cöùng in

moät trieäu aán baûn göûi taëng tôùi caùc em ñang sinh soáng ôû vuøng

Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long – vôùi lyù leõ raát thuyeát phuïc laø caùc

em phaûi ñöôïc thoâng tin vaø khoâng ai khaùc hôn laø chính caùc em

seõ coù yù thöùc baûo veä moät doøng soâng voán laø maïch soáng vaø laø

töông lai cuûa theá heä caùc em. Laøm theá naøo ñeå yù töôûng ñeïp aáy

trôû thaønh hieän thöïc thì chaéc phaûi coù söï ñoùng goùp coâng söùc cuûa

raát nhieàu ngöôøi.

Vaø cuõng khoâng theå khoâng noùi tôùi nhöõng baøi ñieåm saùch giôùi

thieäu vaø caû pheâ bình treân baùo chí, caùc cô quan truyeàn thoâng keå

caû treân internet khieán cuoán saùch tuy môùi xuaát baûn nhöng ñaõ

ñöôïc phoå bieán roäng raõi tôùi ña soá baïn ñoïc. Vôùi taát caû, taùc giaû

xin göûi lôøi traân troïng caùm ôn.

Cuøng vôùi baûn in Mekong Doøng Soâng Ngheõn Maïch laàn naøy laø

moät audiobook vôùi gioïng ñoïc thuaàn Nam boä cuûa AÙnh Nguyeät,

nhaïc ñeäm cuûa Ñoaøn Vaên ngheä Daân toäc Laïc Hoàng, phaàn hoøa

aâm do Tuaán Thaûo phuï traùch. Vaø moät aán baûn tieáng Anh döï truø

seõ ñöôïc hoaøn taát trong moät töông lai gaàn.

Keå töø sau hoäi nghò veà Moâi Sinh vaø Phaùt Trieån Rio de Janeiro

1992, Lieân Hieäp Quoác ñaõ quyeát ñònh choïn ngaøy 22 thaùng 03

haøng naêm laø Ngaøy Nöôùc Theá Giôùi [World World Water Day]

vôùi chuû ñeà cho naêm nay 2007 laø “Naïn Khan Hieám Nöôùc”

ñang dieãn ra treân toaøn caàu vôùi nhöõng con soâng ñang caïn doøng

trong ñoù coù Löu Vöïc Lôùn Soâng Mekong hay coøn coù teân goïi

khaùc laø Tieåu Vuøng Mekong Môû Roäng [GMS/ Greater Mekong

Subregion] khoâng laø moät ngoaïi leä.

Naêm 2007 laø ñuùng nöûa theá kyû [1957 – 2007] Lieân Hieäp Quoác

thaønh laäp UÛy Ban Soâng Mekong [Mekong River Committee]

vaø nay vôùi hoùa thaân laø UÛy Hoäi Soâng Mekong [Mekong River

Commission] vaãn chæ goàm 4 quoác gia vuøng haï löu: Thaùi Lan

Laøo Cam Boát vaø Vieät Nam; trong khi Trung Quoác thì vaãn hoaøn

toaøn ñöùng ngoaøi vaø taän duïng khai thaùc khuùc thöôïng nguoàn maø

khoâng keå gì tôùi aûnh höôûng huûy hoaïi moâi sinh nôi caùc quoác gia

khaùc ven soâng.

Ñeå ñaùnh daáu thôøi ñieåm yù nghóa aáy, baùo Theá Kyû 21 soá thaùng

Baûy 2007, ñaõ laø moät soá chuû ñeà phong phuù veà soâng Mekong vaø

Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long.

Kinh nghieäm cuûa ngöôøi xöa veà “thöôïng nguoàn tích thuûy haï

ñieàn khan” töôûng nhö laø hieån nhieân nhöng vaãn cöù bò Baéc Kinh

vaø caû moät soá ít ngöôøi nhaân danh khoa hoïc phuû nhaän. Nhöng

roài ra thôøi gian seõ cho chuùng ta “moät baøi hoïc” vaø seõ laø quaù

treã neáu heä sinh thaùi con soâng Mekong ñaõ suy thoaùi tôùi möùc

khoâng coøn coù theå ñaûo nghòch. Noùi tôùi soâng Mekong vaø Ñoàng

Baèng Soâng Cöûu Long tröôùc nguy cô laø coøn thôøi gian phaán ñaáu

ñeå “giaûm thieåu toån thaát” nhöng ñoù laø khoaûng thôøi gian chuùng

ta phaûi chaïy ñua vôùi voøng xoay cuûa chieác kim ñoàng hoà. Thôøi

gian aáy chính laø cô hoäi nhöng seõ khoâng keùo daøi maõi.

Khi cuoán saùch saép leân khuoân, coù tin giôø choùt gaây chaán ñoäng

khi baùo The Nation Bangkok [04-11-2007] loan tin Boä Naêng

Löôïng Hoaøng Gia Thaùi coâng boá keá hoaïch xaây moät ñaäp thuûy

ñieän khoång loà 1,800 MW [lôùn hôn ñaäp Maïn Loan Vaân Nam

1,500 MW] chaén ngang doøng chính soâng Mekong phía ñoâng

baéc tænh Ubon Ratchathani, tieáp sau keá hoaïch chuyeån doøng

laáy nöôùc soâng Mekong cuõng cuûa Thaùi Lan töø thaäp nieân 90.

Nhöng khoâng phaûi chæ coù moät, maø coøn coù theâm 5 döï aùn ñaäp

thuûy ñieän haï löu khaùc ñang ñöôïc phuïc hoaït, chaéc chaén seõ gaëp

söï choáng ñoái cuûa caùc nöôùc laân bang, trong ñoù Vieät Nam seõ bò

aûnh höôûng nghieâm troïng nhaát vì ôû cuoái nguoàn; nhöng söï theå

seõ ra sao khi khoâng moät quoác gia naøo coù quyeàn phuû quyeát. Roài

ra tieáng noùi sau cuøng ñeå baûo veä “Maïch Soáng Mekong” phaûi laø

töø chính nhöõng cö daân ven soâng.

Ngoâ Theá Vinh

California 12/2007