Luật hôn nhân và gia đình: Tài liệu tham khảo / Nguyễn Kiên Bích Tuyền

NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

TÀI LIỆU THAM KHẢO

TS. Nguyễn Kiên Bích Tuyền

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - 2022

LUẬT HÔN NHÂN

VÀ GIA ĐÌNH

MỤC LỤC

Trang

LỜI CAM ĐOAN 1

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT 2

LỜI GIỚI THIỆU 4

CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT LUẬT HÔN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH 6

1.1. Các khái niệm......................................................................................................6

1.2. Đặc điểm quan hệ hôn nhân và gia đình .............................................................6

1.2.1. Đặc điểm hôn nhân....................................................................................6

1.2.2. Đặc điểm gia đình .....................................................................................6

1.3. Đối tượng điều chỉnh của luật Hôn nhân và Gia đình.........................................6

1.4. Phương pháp điều chỉnh của luật Hôn nhân và Gia đình....................................7

1.5. Các nguyên tắc cơ bản của luật Hôn nhân và Gia đình.......................................8

1.5.1. Khái niệm nguyên tắc................................................................................8

1.5.2. Các nguyên tắc cơ bản của chế độ hôn nhân và gia đình..........................8

1.6. Quan hệ pháp luật hôn nhân và gia đình .............................................................9

1.7. Nguồn của luật Hôn nhân và Gia đình ..............................................................11

1.7.1. Điều ước quốc tế .....................................................................................11

1.7.2. Văn bản quy phạm pháp luật của nước Việt Nam ..................................12

1.7.3. Tập quán..................................................................................................13

1.7.4. Án lệ ........................................................................................................13

CHƯƠNG 2: KẾT HÔN 18

2.1. Khái niệm kết hôn .............................................................................................18

2.2. Điều kiện kết hôn ..............................................................................................18

2.2.1. Điều kiện cho phép kết hôn.....................................................................18

2.2.2. Những trường hợp bị cấm kết hôn ..........................................................19

2.2.3. Chế tài cho hành vi vi phạm điều kiện kết hôn.......................................21

2.3. Đăng ký kết hôn ................................................................................................22

2.3.1. Thẩm quyền đăng ký kết hôn..................................................................23

2.3.2. Thủ tục đăng ký kết hôn..........................................................................23

2.4. Hủy việc kết hôn trái pháp luật .........................................................................24

2.4.1. Kết hôn trái pháp luật..............................................................................24

2.4.2. Chủ thể có quyền yêu cầu tòa án hủy việc kết hôn trái pháp luật...........24

2.4.3. Cơ quan có thẩm quyền hủy việc kết hôn trái pháp luật.........................24

2.4.4. Căn cứ hủy việc kết hôn trái pháp luật....................................................25

2.4.5. Hậu quả pháp lý của việc hủy việc kết hôn trái pháp luật...................... 25

2.5. Không công nhận quan hệ vợ chồng ................................................................ 25

2.5.1. Trường hợp không công nhận quan hệ vợ chồng................................... 25

2.5.2. Hậu quả pháp lý của việc không được công nhận quan hệ vợ chồng .... 25

2.6. Những trường hợp nam, nữ sống chung không đăng ký kết hôn nhưng được

nhà nước thừa nhận là vợ chồng (hôn nhân thực tế) ............................................... 26

CHƯƠNG 3: QUAN HỆ GIỮA VỢ VÀ CHỒNG; CHA MẸ, CON VÀ CÁC

THÀNH VIÊN KHÁC TRONG GIA ĐÌNH 31

3.1. Quan hệ giữa vợ và chồng ................................................................................ 31

3.1.1. Nội dung quan hệ pháp luật giữa vợ và chồng ....................................... 31

3.1.3. Đại diện giữa vợ và chồng...................................................................... 33

3.2. Quan hệ giữa cha, mẹ và con............................................................................ 34

3.3. Hạn chế quyền của cha mẹ đối với con chưa thành niên.................................. 40

3.4. Quan hệ giữa các thành viên khác trong gia đình............................................. 41

CHƯƠNG 4: CHẤM DỨT HÔN NHÂN 48

4.1. Chấm dứt hôn nhân từ sự kiện chết của vợ, chồng........................................... 48

4.1.1. Chấm dứt hôn nhân từ sự kiện vợ, chồng chết (chết sinh học).............. 48

4.1.2. Chấm dứt hôn nhân do vợ, chồng bị tòa tuyên bố là đã chết ................. 48

4.2. Chấm dứt hôn nhân bằng sự kiện ly hôn .......................................................... 49

4.2.1. Khái niệm ly hôn .................................................................................... 49

4.2.2. Quyền yêu cầu giải quyết ly hôn ............................................................ 49

4.2.3. Hạn chế quyền yêu cầu ly hôn................................................................ 50

4.2.4. Căn cứ cho ly hôn................................................................................... 50

4.2.5. Các trường hợp ly hôn ............................................................................ 50

4.2.6. Hậu quả pháp lý của ly hôn .................................................................... 51

PHỤ LỤC SỐ 1 62

PHỤ LỤC SỐ 2 64

PHỤ LỤC SỐ 3 72

PHỤ LỤC SỐ 4 79

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 81

1

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là tài liệu tham khảo do tôi biên soạn, các tham khảo

(nếu có), hình ảnh được sử dụng đều có trích dẫn nguồn tham khảo nghiêm túc.

Người biên soạn

TS. Nguyễn Kiên Bích Tuyền

2

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

STT TỪ VIẾT TẮT TỪ GỐC

1 BĐS Bất động sản

2 BLDS Bộ luật dân sự

3 BLTTDS Bộ luật tố tụng dân sự

4 CHXHCNVN Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam

5 CQ Cơ quan

6 ĐKKH Đăng ký kết hôn

7 ĐS Động sản

8 GD Giao dịch

9 GĐ Gia đình

10 HĐ Hợp đồng

11 HĐXX Hội đồng xét xử

12 HN Hôn nhân

13 HN & GĐ Hôn nhân và Gia đình

14 NLHVDS Năng lực hành vi dân sự

15 NN Nhà nước

16 QSDĐ Quyền sử dụng đất

17 TA Tòa án

3

STT TỪ VIẾT TẮT TỪ GỐC

18 TM Thương mại

19 TP Thành phố

20 TS Tài sản

21 UBND Ủy ban nhân dân

22 VB QPPL Văn bản quy phạm pháp luật

23 VH Văn hóa

24 VN Việt Nam

25 VKS Viện kiểm sát

26 XH Xã hội

4

LỜI GIỚI THIỆU

Mô tả môn học: Luật Hôn nhân và gia đình (HN và GĐ) là môn học bắt buộc

thuộc khối kiến thức ngành. Môn học trang bị cho sinh viên kiến thức nền tảng đối

với pháp luật về HN và GĐ. Từ đó, sinh viên có thể vận dụng kiến thức một cách

có hệ thống để đánh giá thực tiễn, giải quyết các vấn đề pháp lý phát sinh trong lĩnh

vực HN và GĐ.

Đối tượng: Tài liệu này được sử dụng cho sinh viên luật kinh tế hệ chính quy, hệ

vừa học vừa làm tại trường ĐHNH TP.HCM

Mục đích của tài liệu:

– Tài liệu này chủ yếu tóm tắt, phân tích, tổng hợp các quy định pháp luật

liên quan đến HN và GĐ. Các kiến thức và thông tin trong tài liệu này

được trình bày một các ngắn gọn, súc tích. Cuối mỗi chương đều có các

bài tập tình huống, câu hỏi ôn tập để sinh viên tham gia giải đáp dưới sự

hướng dẫn của giảng viên phụ trách môn học Luật HN và GĐ.

– Giúp sinh viên chuyên ngành luật kinh tế của trường có được tài liệu để

học tập và ôn thi môn Luật HN và GĐ.

– Nhằm đáp ứng chuẩn đầu ra của chương trình đào tạo, sinh viên không

chỉ có khả năng nắm bắt các vấn đề lý luận, mà có thể áp dụng kiến thức

đó vào việc xử lý các tình huống thực tế liên quan đến HN và GĐ.

– Tài liệu không phân tích sâu về mặt lý luận như giáo trình, mà chỉ dẫn dắt

người học tới các quy định cụ thể của pháp luật về HN và GĐ. Từ đó,

người học hiểu được các vấn đề lý luận có liên quan.

– Tài liệu cũng so sánh các quy định pháp luật có liên quan để giúp người

học có thể tiếp cận gần hơn các vấn đề lý luận của môn học này.

– Tài liệu này giúp cho giảng viên và sinh viên theo sát đề cương giảng dạy,

học tập.