Luận văn lồng ghép yếu tố biến đổi khí hậu vào lập kế hoạch phát triển kinh tế xã hội cấp quốc gia ở

5 8 6 3

L V . ThS

m

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

ĐẠI HỌC KTQD

TT. THÔNG TIN THƯ VIỆN

PHÒNG LUẬN ÁN- Tư LIỆU

Đ Ổ T H U T R A N G

LỔNG GHÉP YẾU TÔ BĐKH VÀO LẬP KÊ HOẠCH PHÁT TRIỂN

KINH TÊ - XÃ HỘI CẤP QUỐC GIA ở VIỆT NAM

CHUYÊN NGÀNH: KẾ HOẠCH PHÁT TRlỂN

LUẬN VÀN THẠC SỸ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẢN KHOA HỌC: PGS.TS.NGỒ THẮNG LỢI

Ĩ H S .

HÀ NỘI - 2011

LỜ I C A M Đ O A N

Trong quá trình viết luận văn, tác giả có tham khảo một số nội dung từ các

văn bản quy phạm pháp luật, các báo cáo chuyên đê, thông tin tư mọt so cuon

sách chuyên ngành, tạp chí,...liên quan đên quy trình lập kê hoạch phat trien

kinh tế - xã hội hàng năm cấp quốc gia theo danh mục tài liệu tham khảo.

Tác giả cam đoan đây là công trình nghiên cứu riêng và xin chịu hoàn toàn

trách nhiệm về cam đoan của mình./.

Luận văn thạc sỹ kinh tê chuyên ngành kê hoạch phát tri en VƠI đe tai

" L ồ n g g h é p y ế u tố B Đ K H và o lậ p k ế h o ạ c h p h á t triể n k ỉn h tế - x ã h ộ i c ấ p q u ố c

g ia ở V iệt N a m " được tác giả viết dưới sự hướng dẫn của PGS.TS Ngô Thăng Lợi.

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Đỗ Thu Trang

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN

DANH SÁCH CÁC CHỮ VIÉT TẮT

DANH SÁCH CÁC BIỂU, HÌNH

DANH SÁCH CÁC HÌNH

TÓM TẮT LUẬN VĂN

LỜI MỞ ĐẦU............................................................................................................... 1

CHƯƠNG I: LÝ LUẬN VÈ LỒNG GHÉP YÉU TÓ BIẾN ĐỎI KHÍ HẬU

VÀO NỘI DUNG CỦA KÉ HOẠCH PHÁT TRIỀN KINH TÉ - XÃ HỘI 5

NĂM CẤP QUỐC GIA Ở VIỆT NAM...................................................................... 4

1.1. KÉ HOẠCH PHÁT TRIỂN KINH TÉ - XÃ HỘI 5 NĂM CẤP QUÓC GIA

Ở VIỆT NAM..............................................................................................................4

1.1.1. Tổng quan về kế hoạch phát triển.....................................................................4

1.1.2. Nội dung của kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm cấp quốc gia của

Việt Nam............................................................................................................2

1.1.3. Kế hoạch làm theo kiểu lồng ghép các yếu tố ..................................................9

1.2. YẾU TỐ BIÉN ĐỎI KHÍ HẬU................................................................... 11

1.2.1. Biến đổi khí hậu............................................................................................... 11

1.2.2. Biểu hiện của hiện tượng BĐKH.............................................. 14

1.3. LỒNG GHÉP YÉU TỐ BIẾN ĐỎI KHÍ HẬU VÀO NỘI DUNG BẢN KẾ

HOẠCH PHÁT TRIỂN KINH TÉ - XÃ HỘI 5 NÃM Ở CẤP QUÓC GIA.....17

13 1 Sự cần thiết của lồng ghép BĐKH vào kê hoạch phát triên KTXH 5 nãm

cap quôc gia...................................................................................................

1.3.2. Nội hàm về lồng ghép BĐKH..........................................................................23

1.3.3. Lồng ghép BĐKH vào nội dung của KHPTKTXH 5 năm.............................. 26

1.3.4. Các chỉ số lồng ghép BĐKH trong nội dung của Kế hoạch 5 nãm..................30

CHƯƠNG II: THựC TRẠNG LỒNG GHÉP YẾU TỐ BIỂN ĐỎI KHÍ HẬU

VÀO KẾ HOẠCH PHÁT TRIỂN KINH TÉ - XÃ HỘI 5 NÃM CẤP QUỐC

GIA CỦA VIỆT NAM TRONG THỜI KỲ 2001-2010..........................................33

2.1 THựC TRẠNG BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU Ở VIỆT NAM........................................ 33

2.1.1. Phát thải khí nhà kính.....................................................................................33

2.1.2. Những biểu hiện của BĐKH trong thời gian gần đây....................................34

2.1.3. Đánh giá tác động của BĐKH đến sự phát triển bền vững của Việt Nam

trong thời gian qua..........................................................................................36

2.2. ĐÁNH GIÁ HỆ THỐNG VÃN BÃN QUY PHẠM PHÁP LUẬT LIÊN

QUAN ĐÉN LỒNG GHÉP BĐKH CỦA VIỆT NAM........................................ 39

2.3 ĐÁNH GIÁ VIỆC LÒNG GHÉP BĐKH VÀO NỘI DUNG CỦA KẾ

HOẠCH PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI 5 NĂM CẤP QUÓC GIA

CỦA VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2011-2015........................................................... 42

2.3.1. Đánh giá theo nội dung của bản Kể hoạch 5 nãm..........................................43

2.3.2. Các chỉ số lồng ghép BĐKH của Kế hoạch 2011-2015 .................................52

2.3.3. Gắn nguồn lực trong kế hoạch có lồng ghép BĐKH.......................................54

2.3.4. Đánh giá chung về lồng ghép các vấn đề BĐKH vào Kế hoạch 5 năm.........54

CHƯ0NG III: ĐỊNH HÝỚNG GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN LÒNG GHÉP

BIÉN ĐỔI KHÍ HẬU VÀO NỘI DUNG KÉ HOẠCH 5 NÃM CẤP QUỐC

GIA CỦA VIỆT NAM................................................................................................61

3 1 XU THÉ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU VÀ ẢNH HÝỞNG CỦA xu THÉ NÀY

ĐẾN Sự PHÁT TRIỂN VIỆT NAM TRONG NHỮNG GIAI ĐOẠN TỚI 61

3.1.1. Xu thế BĐKH của thế giới...............................................................................61

3.1.2. Xu thế BĐKH của Việt Nam...........................................................................62

3.1.3 Ảnh hưởng của BĐKH đến sự phát triển của Việt Nam trong những giai

đoạn tớ i...........................................................................................................

3.2. QUAN ĐIÉM VÀ MỤC TIÊU HOÀN THIỆN LỒNG GHÉP BĐKH VÀO

NỘI DUNG KÉ HOẠCH PHÁT TRIỂN KINH TÉ XÃ HỘI 5 NÃM CẤP

QUÓC GIA................................................................................................................69

3.2.1. Quan điểm về lồng ghép..................................................................................69

3.2.2. Mục tiêu về lồng ghép......................................................................................71

3.3. MỘT SÓ KIÉN NGHỊ ĐẺ HOÀN THIỆN VIỆC LỒNG GHÉP BĐKH

VÀO NỘI DUNG KÉ HOẠCH PHÁT TRIỂN KINH TÉ - XÃ HỘI 5

NÃM.........................................................................................................................72

3.3.1. Kiến nghị về hoàn thiện nội dung bản kế hoạch 5 năm có lồng ghép yếu

tố BĐKH..........................................................................................................72

3 3.2. Nâng cao nhận thức về BĐKH và sớm ban hành những vãn bản pháp luật

cần thiết hướng dẫn về việc lồng ghép............................................................73

3.3.3. Tăng cường huy động và sử dụng hiệu quả nguồn vốn cho việc thực hiện

lồng ghép..........................................................................................................7^

3.3.4. Phát triển nguồn nhân lực cho lĩnh vực biến đổi khí hậu................................75

3 3 5 Xác định rõ trách nhiệm của các bộ, ngành và tăng cường sự phôi hợp,

thống nhất giữa các bên liên quan....................................................................76

3.3.6. Tăng cường sự tham gia của các tổ chức xã hội, khối tý nhân, toàn dân và

mở rộng họp tác quốc tế...................................................................................77

KẾT LUẬN............................................................................................................................79

TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................................. 80

PHỤ LỤC...............................................................................................................................81

DANH SÁCH CÁC CHỮ VIÉT TẮT

BĐKH Biến đổi khí hậu

IPCC

Bộ KH&ĐT

Ban Liên Chính phủ về BĐKH

Bộ Kế hoạch và Đầu tư

Bộ TN&MT Bộ Tài nguyên và Môi trường

KH Kế hoạch

KHH Kế hoạch hóa

KNK Khí nhà kính

KT-XH Kinh tế - xã hội

KP Nghị định tư Kyoto

LHQ

LULUCF

NMSC

Ppb

Liên Hợp quốc

Sử dụng đất, chuyển đổi sử dụng đất và rừng

Ung thư da không hắc tố

Phần tỷ

Ppm Phần trăm

WHO Tổ chức Y tế Thế giới

UNFCCC Công ước khung của Liên hợp quốc về BĐKH

DANH SÁCH CÁC BIỂU, HÌNH

BIỂU

Biểu 1.1: Tiêu chí đánh giá việc tích hợp nội dung BĐKH........................................28

Biểu 2.1: Tiêu chí đánh giá và so sánh lồng ghép BĐKH vào định hướng phát

triển nông - lâm nghiệp - thủy sản.......................................................46

Biểu 2.2: Đánh giá việc lồng ghép BĐKH vào kế hoạch 2011-2015............55

Biểu 2.3: Các vùng kinh tế và vùng khí hậu của Việt Nam...........................58

Biểu 3.1: Các kịch bản và nhiệt độ và nước biển dâng theo IPCC (2007)............62

Biểu 3.2: Kịch bản dự báo về mức độ tăng nhiệt độ hàng năm so với 1980-

1999....................................................................................................... 63

Biểu 3.3 : Kịch bản dự báo về thay đổi lượng mưa hàng năm so với 1980-1999 ..64

Biểu 3.4: Kịch bản dự báo thay đổi nước biển dâng hàng năm so với 1980-

1999........................................................................................................64

Biểu 3.5: Các đổi tượng dễ bị tổn thương do BĐKH.............................................66

HÌNH

Hình 1.1: Hệ thống kế hoạch phát triển của Việt Nam............................................ 6

Hình 1.2: Phát thải khí nhà kính trong giai đoạn 1970-2004................................. 13

Hình 1.3: Thảm họa thiên nhiên trên thế giới giai đoạn 1975-2009.......................16

Hình 1.4: Tích hợp chính sách theo chiều ngang và chiều dọc.............................. 24

Hình 2.1: Nguồn gổc gây ra phát thải KNK........................................................... 53

Hình 2.2: Thiệt hại kinh tế do thiên tai gây ra trong thời kỳ 1995-2009 ................37

m

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

--------- íầ^<^>£Q|<»é>o<é>----------

Đ Ổ T H U T R A N G

LỔNG GHÉP YẾU T ồ BĐKH VÀO LẬP KÊ HOẠCH PHÁT TRIỂN

KINH TÊ - XÃ HỘI CẤP QUỐC GIA ở VIỆT NAM

CHUYÊN NGÀNH: KẾ HOẠCH PHẮT TRlỂN

TÓM TẮT LUẬN VÁN THẠC SỸ

HÀ N Ộ I-2011

m

1

T Ó M T Ắ T L U Ậ N V Ă N

Trước những tác động hiện hữu và tiêm tàng của biên đôi khí hậu, ngay

02/02/2008, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 158/2008/QĐ-TTg

phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia ứng phó với biến đổi khí hậu, trong đó

quan điểm chủ đạo của Chương trình là: ứng phó với biến đổi khí hậu là nhiệm vụ

của toàn hệ thống chính trị, của toàn xã hội, của các câp, các ngành, các tô chức,

mọi người dân và cần được tiến hành với sự đông thuận và quyêt tâm cao, từ phạm

vi địa phương, vùng, quốc gia đến toàn cầu. Trong đó, một nhiệm vụ quan trọng đã

được đặt ra là: thực hiện việc tích họp, lồng ghép yếu tố biến đôi khí hậu trong quá

trình xây dựng chiến lược, quy hoạch và kê hoạch phát triên kinh tê - xã hội.

Thời gian gần đây đã có nhiều nghiên cứu về lồng ghép BĐKH vào chính

sách phát triển nói chung và vào nội dung của kế hoạch cấp quốc gia ở nước ta. Tuy

thế những nội dung nghiên cứu về lông ghép BĐKH vào kê hoạch 5 năm câp quôc

gia chưa được nghiên cứu sâu trên cả góc độ lý luận và thực tiên. Vì vậy, việc

nghiên cứu lồng ghép BĐKH vào nội dung của kê hoạch 5 năm mọt each hẹ thong,

xác định được các chỉ tiêu lồng ghép và nhất là làm rõ xem việc lồng ghép các

nguồn lực cần thiết đã được thực hiện đến đâu, để xác định ra các giải pháp nhằm

hoàn thiện lồng ghép yếu tố BĐKH nhằm đưa bản kế hoạch 5 năm đi vào cuộc sống

là rất cần thiết.

Trong khuôn khổ của một luận văn thạc sỹ ngành Kế hoạch và trên cơ sở

những ý kiến đóng góp quý báu của các thầy cô trong khoa Kế hoạch và Phát triên,

tôi đã lựa chọn chủ đê “ Lông ghép yêu tô BĐKH vào lập kê hoạch phát tnen kinh

tế xã hội cấp quốc gia” để làm luận văn tốt nghiệp. Sau khi nghiên cứu thực tế, nhận

thấy nếu lồng ghép BĐKH vào kế hoạch phát triển trong thời giạn ngắn như 1-3

năm thì chưa đủ dài để xem xét tác động tiềm tàng của BĐKH, do đó g ia i đoạn

nghiên cứu được lưa chọn là 5 năm. Đông thời, nội dung của luận văn sẽ không đi

sâu vào nghiên cứu quy trình mang tính kỹ thuật của việc xây dựng kê hoạch ma

hướng trọng tâm đến phân tích yếu tố BĐKH được lồng ghép vào nội dung của Kế

hoạch phát triển kinh tế - xã hội g iai đoạn 5 năm cấp quốc gia ở Việt Nam.

Để đạt được mục tiêu trên, luận văn đã sử dụng một số phương pháp như

ph ư ơ n g p h á p b iện c h ứ n g , tông hợp và so sánh, lịch sử đê làm rõ moi quan hẹ biẹn

11

chứng giữa BĐKH với văn kiện kế hoạch 5 năm; tổng hợp các lý luận đã có về lồng

ghép BĐKH và thực trạng lồng ghép BĐKH vào kế hoạch 5 năm ở Việt Nam; phân

tích thực trạng lồng ghép BĐKH vào nội dung kê hoạch 2011-2015 co so sanh VƠI

kế hoạch 2006-2010 để xem xét sự thay đổi của việc lồng ghép BĐKH khi đã có

chủ trương chính thức của Nhà nước.

Luận văn đã có những đóng góp cơ bản sau:

Thứ nhất là làm rõ những lý luận về lồng ghép BĐKH vào nội dung của kế

hoạch 5 năm cấp quốc gia ở Việt Nam

Ở Việt Nam kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội (KHPTKTXH) chính là sự

cụ thể hóa các chiến lược và quy hoạch phát triển. Kế hoạch 5 năm xác định một sô

chỉ tiêu cơ bản định hướng sự phát triển cho đất nước, những lĩnh vực quan trọng

cần ưu tiên tập trung phát triển, các nguyên tắc hoạch định và xây dựng chính sách

cụ thể để đưa đất nước phát triển theo hướng đã định. Vai trò quan trọng của các

bản kế hoạch 5 năm đối với công tác tổ chức thực hiện tốt nội dung của chiến lược,

quy hoạch đã được khẳng định trong Nghị quyết Đại hội IX của Đảng Cộng sản

Việt Nam là: “Xây dựng k ế h o ạ c h p h á t triển 5 n ă m trở th à n h c ô n g cụ kê h o ạ c h ch ủ

y ế u được điều chỉnh, bổ sung hàng năm cho phù hợp với tiến độ thực hiện kê hoạch

và những diễn biến mới của tình hình trong, ngoài nước”.

Quan điểm xây dựng các bản kế hoạch lồng ghép đang ngày càng được phổ

biến rộng rãi hcm và găn liên với công tác đôi mới ke hoạch hoa ơ nươc ta. Hiẹn

nay lồng ghép một yêu tô nào đó (giới, nghèo đói, rui ro thien tai...) vao nọi dung

của bản kế hoạch được hiểu là xem xét sự ảnh hưởng, tác động của những yêu tô

này trong mối quan hệ tương tác với những yêu tô khác và hướng các nọi dung cua

bản kế hoạch vận động theo quỹ đạo của yêu tô này khi xác định các nguôn lực,

mục tiêu tổng quát, mục tiêu cụ thể, chỉ tiêu kết quả...và các nhóm giải pháp, chính

sách thực thi kế hoạch.

Trong bối cảnh phát triển hiện nay, Việt Nam bị coi là một trong năm nước bị

tác động nặng nề nhất của BĐKH. Do đó, luận văn đã phân tích ve sự can thiet cua

lồng ghép BĐKH vào kế hoạch phát triển KTXH 5 năm cấp quốc gia. Từ đó, luận

văn rút ra kết luận rằng thiếu những nỗ lực lồng ghép BĐKH vào nội dung các bản

kế hoạch phát triển ở cấp quốc gia, thì sự thành công của bản kế hoạch có thể bị ảnh

hưởng khá lớn.