Luận văn đổi mới hoạt động giám sát của HĐND quận nam từ liêm, thành phố hà nội

1

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ

…………/………… ……/……

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

LÊ MẠNH HÀ

ĐỔI MỚI HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CỦA HĐND

QUẬN NAM TỪ LIÊM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH: LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH

HÀ NỘI – 2020

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ

…………/………… ……/……

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

LÊ MẠNH HÀ

ĐỔI MỚI HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CỦA HĐND

QUẬN NAM TỪ LIÊM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH: LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH

CHÍNH MÃ SỐ: 8 38 01 02

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: GS.TS. TRẦN NGỌC ĐƯỜNG

HÀ NỘI – 2020

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng Tôi. Các

kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào

khác. Các số liệu, ví dụ, thông tin và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính

chính xác, tin cậy và trung thực.

Hà Nội, ngày 08 tháng 8 năm 2020

NGƯỜI CAM ĐOAN

Lê Mạnh Hà

LỜI CẢM ƠN

Với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin trân trọng gửi

lời cảm ơn tới:

- Hội đồng khoa học thuộc Học viện hành chính quốc gia

- Các thầy giáo, cô giáo đã trang bị những kiến thức quý báu và giúp

đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu tại Học viện hành chính

quốc gia

- GS. TS. Trần Ngọc Đường người thầy trực tiếp hướng dẫn khoa học,

tận tình chỉ bảo, giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu để hoàn thành luận

văn này.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

LÊ MẠNH HÀ

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

CCTHSDS: Chi cục Thi hành án dân sự

CQĐP: Chính quyền địa phương

HĐND: Hội đồng nhân dân

KNPA: Kiến nghị, phản ánh

KNTC: Khiếu nại, tố cáo

MTTQ: Mặt trận tổ quốc

QPPL: Quy phạm pháp luật

TAND: Tòa án nhân dân

TBCN: Tư bản chủ nghĩa

UBND: Ủy ban nhân dân

VKSND: Viện kiểm sát nhân dân

XHCN: Xã hội chủ nghĩa

MỤC LỤC

Lời cam đoan

Mục lục

Danh mục chữ viết tắt

MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 7

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ ĐỔI MỚI HOẠT ĐỘNG

GIÁM SÁT CỦA HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN QUẬN ......................................... 14

1.1 Vị trí, vai trò, chức năng, tổ chức, hoạt động Hội đồng nhân dân quận .... 14

1.2 Hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân quận – Một số vấn đề lý

luận và cơ sở pháp lý cơ bản ........................................................................... 26

1.3 Quan điểm về đổi mới...............................................................................48

Chương 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CỦA HỘI ĐỒNG

NHÂN DÂN QUẬN NAM TỪ LIÊM ................................................................ 49

2.1 Khái quát về tình hình kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh quận Nam

Từ Liêm, Thành phố Hà Nội ........................................................................... 49

2.2 Kết quả đổi mới hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân quận Nam

Từ Liêm, Thành phố Hà Nội ........................................................................... 59

Chương 3: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP TIẾP TỤC ĐỔI MỚI HOẠT

ĐỘNG GIÁM SÁT CỦA HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN QUẬN ............................ 89

3.1. Phương hướng tiếp tục đổi mới hoạt động giám sát của Hội đồng nhân

dân quận Nam Từ Liêm ................................................................................... 89

3.2 Các giải pháp tiếp tục đổi mới hoạt động giám sát của Hội đồng nhân

dân quận ........................................................................................................... 96

KẾT LUẬN ....................................................................................................... 107

TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................. 109

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài luận văn (tính cấp thiết của đề tài luận văn)

Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 được Quốc hội khóa

XIII thông qua tại kỳ họp thứ 9 thay thế Luật Tổ chức Hội đồng nhân dân và

Ủy ban nhân dân năm 2003. Tên gọi mới của Luật không chỉ đơn thuần là sự

thay đổi câu chữ mà thể hiện sự chuyển biến quan trọng về chất, đó là tính

thống nhất của chính quyền địa phương và sự kết nối chặt chẽ của 2 cơ quan

thực thi quyền lực nhà nước ở địa phương: Hội đồng nhân dân (HĐND) và

Ủy ban nhân dân (UBND); phạm vi điều chỉnh rộng hơn bao gồm các vấn đề

về đơn vị hành chính lãnh thổ, tổ chức và hoạt động của chính quyền địa

phương (CQĐP) ở các đơn vị hành chính (gồm có HĐND và UBND hợp

thành).

Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND được Quốc hội khóa

XIII, kỳ họp thứ 10, thông qua ngày 20/11/2015 để thay thế Luật hoạt động

giám sát của Quốc hội 05/2003/QH11. Luật đã kịp thời thể chế hóa đường lối,

chủ trương của Đảng, thể chế hóa các quy định liên quan đến hoạt động giám

sát trong Hiến pháp, Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 mới

ban hành.

Việc thực hiện chức năng giám sát của HĐND có ý nghĩa hết sức quan

trọng thể hiện vai trò của cơ quan quyền lực Nhà nước ở địa phương, cơ quan

đại biểu của nhân dân địa phương góp phần đảm bảo hiệu lực, hiệu quả hoạt

động của các cơ quan Nhà nước ở địa phương, đảm bảo quyền làm chủ của

nhân dân địa phương. Trong công cuộc đổi mới ở nước ta hiện nay vấn đề

đổi mới hoạt động giám sát của HĐND càng được chú trọng hơn nhằm phát

huy quyền làm chủ của nhân dân, góp phần xây dựng Nhà nước trong sạch,

vững mạnh.

Thời gian qua, hoạt động giám sát của HĐND các cấp đã có nhiều

chuyển biến tích cực. HĐND các cấp đã có sự đổi mới cả về tổ chức, nội

dung và phương thức giám sát nên đã đạt được kết quả đáng ghi nhận: Nhiều

vấn đề bức xúc của cử tri được quan tâm giám sát, niềm tin của nhân dân đối

với HĐND các cấp được nâng lên, nhân dân ngày càng gắn bó, quan tâm,

theo dõi và tích cực tham gia vào các hoạt động giám sát của HĐND, làm

cho vị thế của HĐND ngày càng được đề cao, góp phần quan trọng vào việc

xây dựng chính quyền trong sạch, vững mạnh và hiệu quả.

Tuy nhiên, hoạt động giám sát của HĐND các cấp trong thời gian qua

vẫn còn hình thức và mang tính thời vụ, còn có những cuộc giám sát chưa có

phương pháp và quy trình tổ chức chặt chẽ; nội dung giám sát dàn trải, chưa

đi sâu vào các vấn đề bức xúc, nổi cộm. Hoạt động giám sát tại kỳ họp còn

hạn chế, hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn chưa sôi nổi. Hoạt động giám

sát của Thường trực HĐND còn ít; hoạt động giám sát của các Ban HĐND

còn thiếu chặt chẽ, chưa sâu; hoạt động giám sát của các tổ đại biểu HĐND,

các vị đại biểu HĐND chưa được duy trì thường xuyên; kiến thức và kỹ năng

hoạt động của không ít đại biểu HĐND hạn chế. Những tồn tại trên đã làm

hạn chế hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát của HĐND các cấp.

Những tồn tại trong hoạt động giám sát của HĐND các cấp do nhiều

nguyên nhân, có nguyên nhân chủ quan như: Do sự nhận thức chưa đầy đủ về

vị trí, vai trò, chức năng của HĐND; do sự hạn chế về kiến thức và kỹ năng

hoạt động của đại biểu HĐND; do chất lượng các kiến nghị qua giám sát

chưa cao; do việc thực hiện các kiến nghị sau giám sát không nghiêm túc; do

cơ cấu đại biểu HĐND chưa hợp lý; do sự phối hợp thiếu chặt chẽ; do cung

cấp thông tin không kịp thời, đầy đủ... Có nguyên nhân khách quan từ việc

chưa có sự hoàn thiện cơ sở pháp lý về hoạt động giám sát của HĐND, cơ

cấu tổ chức và bộ máy hoạt động của HĐND các cấp còn hạn chế.

Từ những tồn tại và nguyên nhân nêu trên, để hoạt động giám sát của

HĐND các cấp ngày càng đáp ứng tốt yêu cầu thực tiễn hiện nay, chúng ta

cần tiếp tục xây dựng, triển khai các công trình, các đề án, đề tài để nghiên

cứu tổng thể hoạt động giám sát của HĐND các cấp, từ đó phân tích, đánh

giá việc thực hiện chức năng giám sát của HĐND các cấp trước yêu cầu của

công cuộc đổi mới.

Qua thực tế hoạt động giám sát của HĐND quận Nam Từ Liêm, Tôi

lựa chọn đề tài “Đổi mới hoạt động giám sát của HĐND quận Nam Từ Liêm,

Thành phố Hà Nội” làm đề tài viết luận văn cao học với mong muốn đưa

được các giải pháp, làm rõ những mặt mạnh, yếu, chỉ rõ những bất cập, hạn

chế, từ đó đưa ra được các giải pháp đảm bảo hiệu quả hoạt động giám sát,

góp phần vào việc hoàn thiện những quy định của pháp luật về hoạt động

giám sát của HĐND.

2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn

Qua gần 70 năm ra đời và hoạt động, HĐND các cấp ngày càng khẳng

định được vai trò và tầm quan trọng của mình. Đến thời điểm hiện tại, Hiến

pháp năm 2013, Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015, Luật Hoạt

động giám sát của Quốc hội và HĐND năm 2015 là cơ sở pháp lý quan trọng

nhất để HĐND các cấp tổ chức hoạt động giám sát theo Luật định.

Từ trước đến nay, Nhiều đề tài khoa học, nhiều bài viết của các giáo sư,

tiến sĩ, chuyên gia phân tích về nội dung này được công bố rộng rãi trên các

phương tiện thông tin đại chúng như báo, đài, internet Đặc biệt đã có nhiều

buổi tập huấn, thảo luận, nhiều bài viết, phân tích của các cơ quan, đơn vị như

Thành phố Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Đà Nẵng để hướng

dẫn, giải đáp, khắc phục các khó khăn, vướng mắc trong triển khai nhiệm vụ

giám sát.

Đã có một số công trình nghiên cứu có đề cập đến hoạt động giám sát

của HĐND các cấp cụ thể như:

- Bùi Mạnh Khoa (2014), Hoạt động giám sát của Đại biểu Quốc hội và

Đoàn Đại biểu Quốc hội ở Việt Nam hiện nay – Qua thực tiễn tỉnh Thanh

Hóa, Luận văn thạc sĩ luật học, Đại học Quốc Gia Hà Nội. Luận văn phân

tích, đi sâu vào hoạt động giám sát của Đại biểu Quốc hội, đưa ra các khó

khăn, vướng mắc, các phương pháp để nâng cao chất lượng giám sát của

Đại biểu quốc hội qua thực tiễn hoạt động tại tỉnh Thanh Hóa.

- Phạm Thị Thảo (2015), Giám sát của HĐND tỉnh – Qua thực tiễn tỉnh

Hưng Yên, Luận văn thạc sĩ luật học, Đại học Quốc Gia Hà Nội. Luận văn

đưa ra các cơ sở lý luận về hoạt động giám sát cấp tỉnh, đề xuất các giải

pháp cụ thể để nâng cao hiệu quả giám sát HĐND cấp tỉnh trong thực hiện

luật hoạt động của HĐND-UBND.

- Trình Đình Bá (2016), Hoạt động giám sát của HĐND cấp huyện từ thực

tiễn tỉnh Quản Ngãi, Luận văn thạc sĩ luật học, Học viện Khoa học Xã hội.

Trên cơ sở kết quả giám sát tại tỉnh Quảng Ngãi, tác giả Luận văn đã chỉ ra

các khó khăn, vưỡng mắc, tồn tại, hạn chế trong công tác giám sát tại các

huyện, đề ra giải pháp khắc phục để nâng cao hiệu quả.

Tuy nhiên, các Đề tài, bài viết, các buổi tập huấn...đa phần quan tâm tới

chức năng giám sát của Quốc hội, còn về HĐND các cấp chủ yếu tập trung

vào một địa phương, một đơn vị cụ thể, chưa có nhiều đề tài, bài viết đánh giá

tổng thể, tổng quan, các công trình nghiên cứu về HĐND các cấp, đặc biệt

HĐND Quận còn rất hạn chế.

Nhìn chung, các đề tài, bài viết dưới nhiều góc độ khác nhau đã đề cập

đến các vấn đề lý luận và thực tiễn trong hoạt động giám sát của HĐND như

chủ thể giám sát, đối tượng giám sát, hình thức giám sát.

Tuy nhiên cho đến nay, có rất ít công trình nghiên cứu đến hoạt động

giám sát của HĐND Quận, thậm chí theo đánh giá của cá nhân thì chưa có

công trình nghiên cứu toàn diện và đầy đủ. Do vậy, đổi mới hoạt động giám

sát của HĐND Quận nói chung là việc làm cần thiết.

3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn

3.1. Mục đích:

Đề tài “Đổi mới hoạt động giám sát của HĐND quận Nam Từ Liêm,

TP. Hà Nội” nhằm xây dựng hệ thống các cơ sở lý luận về hoạt động giám

sát; phản ánh toàn diện, trung thực về tình hình, hoạt động giám sát hiện nay;

đưa ra các biện pháp, giải pháp đảm bảo chất lượng, hoạt động giám sát của

HĐND Quận nói chung và HĐND quận Nam Từ Liêm nói riêng.

3.2. Nhiệm vụ:

Để đạt được mục tiêu nghiên cứu trên, Đề tài có nhiệm vụ sau:

+ Tập trung nghiên cứu, phân tích, làm rõ những cơ sở lý luận, cơ sở

pháp lý về hoạt động giám sát của HĐND quận.

+ Khảo sát, đánh giá thực trạng hoạt động giám sát của HĐND quận

Nam Từ Liêm, Thành phố Hà Nội.

+ Đề xuất quan điểm, giải pháp tiếp tục đổi mới, đảm bảo chất lượng,

hiệu quả hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân quận Nam Từ Liêm nói

riêng và Hội đồng nhân dân Quận trong cả nước nói chung.

4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của luận văn

4.1. Đối tượng nghiên cứu: Hoạt động giám sát của HĐND, Thường

trực HĐND, Các Ban HĐND, các Tổ đại biểu HĐND, các vị đại biểu HĐND

quận Nam Từ Liêm.