luan an day học kiến tạo

Më ®Çu

1. Lý do chän ®Ò tµi

Trong lÞch sö ph¸t triÓn, c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc (PPDH) truyÒn thèng

lu«n cã nh÷ng u thÕ ®Æc biÖt, ®ã lµ: Cung cÊp cho ngêi häc mét hÖ thèng kiÕn

thøc lý thuyÕt chÆt chÏ, l«gic vµ ®Çy ®ñ. Tuy nhiªn, nã còng ®· béc lé nh÷ng

nhîc ®iÓm c¬ b¶n nh: Ýt ph¸t huy ®îc tÝnh chñ ®éng, ®éc lËp vµ s¸ng t¹o cña ng￾êi häc, lµm cho ngêi häc lu«n bÞ phô thuéc vµ thiÕu kh¶ n¨ng häc tËp suèt ®êi.

Trong nh÷ng thËp kû qua, c¸c quèc gia trªn thÕ giíi còng nh ViÖt Nam

®· nghiªn cøu ®Ó ®Ò xuÊt vµ vËn dông c¸c PPDH theo xu híng hiÖn ®¹i nh»m

ph¸t huy tèi ®a tÝnh tÝch cùc häc tËp cña häc sinh (HS) nh: D¹y häc ph¸t hiÖn vµ

gi¶i quyÕt vÊn ®Ò; d¹y häc ph©n ho¸; d¹y häc víi sù trî gióp cña m¸y tÝnh ®iÖn

tö ; d¹y häc kh¸m ph¸. TÊt c¶ c¸c PPDH trªn ®Òu nh»m môc ®Ých cho ngêi häc

chñ ®éng vµ tÝch cùc tham gia vµo qu¸ tr×nh häc chø kh«ng ph¶i thô ®éng tiÕp

nhËn nh÷ng kiÕn thøc tõ thÇy gi¸o, tõ ®ã chÊt lîng cña qu¸ tr×nh d¹y häc ngµy

cµng ®îc n©ng cao.

Cïng víi c¸c PPDH nµy lµ sù ra ®êi cña lÝ thuyÕt kiÕn t¹o (LTKT) kiÕn

thøc trªn c¬ s¬ kiÕn thøc ®· cã. XuÊt ph¸t tõ c¸c nghiªn cøu cña nhµ t©m lý häc

næi tiÕng J.Piaget vÒ qu¸ tr×nh nhËn thøc lµ qu¸ tr×nh ngêi häc t¹o dùng vµ biÕn

®æi c¸c s¬ ®å tri thøc th«ng qua ho¹t ®éng ®ång ho¸ vµ ®iÒu øng c¸c kiÕn thøc

vµ kü n¨ng ®· cã sao cho phï hîp víi t×nh huèng míi. Lý thuyÕt kiÕn t¹o cho

r»ng: Tri thøc ®îc kiÕn t¹o mét c¸ch tÝch cùc bëi chñ thÓ nhËn thøc vµ NhËn

thøc lµ mét qu¸ tr×nh thÝch nghi vµ tæ chøc l¹i thÕ giíi quan cña chÝnh ngêi

häc. Nh vËy, lý thuyÕt kiÕn t¹o coi träng vai trß tÝch cùc vµ chñ ®éng cña häc

sinh trong qu¸ tr×nh häc tËp ®Ó t¹o nªn tri thøc cho b¶n th©n. Tõ nh÷ng quan

®iÓm cña lý thuyÕt kiÕn t¹o cã thÓ t¹o ra nh÷ng c¬ héi thuËn lîi h¬n cho viÖc ¸p

dông c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc míi vµo thùc tiÔn d¹y häc to¸n ë trêng THPT

ViÖt Nam nh»m ph¸t huy tèi ®a n¨ng lùc t duy cña ngêi häc vµ n©ng cao chÊt l-

îng d¹y häc. Trong d¹y häc kiÕn t¹o, häc sinh ®îc thùc hiÖn nh÷ng ho¹t ®éng

trÝ tuÖ nh quan s¸t, pháng ®o¸n vµ s¾p xÕp, ®iÒu chØnh, chøng minh...

ViÖc nghiªn cøu LTKT còng nh vËn dông vµo qu¸ tr×nh d¹y häc trong

nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã rÊt nhiÒu ngêi quan t©m tíi nh: “RÌn luyÖn cho häc sinh

phæ th«ng mét sè thµnh tè cña n¨ng lùc kiÕn t¹o kiÕn thøc trong d¹y häc to¸n”;

“Båi dìng häc sinh kh¸ giái ë THPT n¨ng lùc huy ®éng kiÕn thøc khi gi¶i c¸c

bµi to¸n”; “D¹y häc kh¸i niÖm To¸n häc cho häc sinh phæ th«ng theo quan

®iÓm kiÕn t¹o”... Nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu trªn chñ yÕu tËp trung vµo viÖc

vËn dông lÝ thuyÕt kiÕn t¹o vµo d¹y häc, ®· cã c«ng tr×nh bµn tíi n¨ng lùc huy

®éng kiÕn thøc nhng còng chØ lµ phÇn nµo ®ã. Nh÷ng c«ng tr×nh ®ã cha cho ta

c¸i nh×n toµn diÖn vÒ n¨ng lùc huy ®éng kiÕn thøc trong d¹y häc kiÕn t¹o còng

nh viÖc ph¸t triÓn n¨ng lùc huy ®éng kiÕn thøc cho häc sinh.

V× nh÷ng lÝ do nªu trªn chóng t«i quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi lµ: Tæ chøc d¹y

häc kiÕn t¹o theo ®Þnh híng ph¸t huy n¨ng lùc huy ®éng kiÕn thøc vµ khai

th¸c c¸c bµi to¸n vecto

2. Môc ®Ých nghiªn cøu

T×m hiÓu c¸c thµnh tè cña n¨ng lùc huy ®éng kiÕn thøc. Tõ ®ã vËn dông

®Ò xuÊt mét sè bµi to¸n vecto øng dông trong d¹y häc kiÕn t¹o.

3. NhiÖm vô nghiªn cøu

TiÓu luËn sÏ lµm râ c¸c vÊn ®Ò sau:

3.1. X¸c ®Þnh nh÷ng thµnh tè cña n¨ng lùc huy ®éng kiÕn thøc vµ vai trß

cña chóng trong ho¹t ®éng kiÕn t¹o kiÕn thøc míi.

3.2. Nh÷ng quan ®iÓm lý luËn vÒ ho¹t ®éng kiÕn t¹o nhËn thøc cña häc

sinh trong qu¸ tr×nh häc tËp gi¶i bµi tËp To¸n nãi chung vµ Vecto nãi riªng.

3.3. X©y dùng mét sè biÖn ph¸p båi dìng n¨ng lùc huy ®éng kiÕn thøc

cho häc sinh THPT theo quan ®iÓm kiÕn t¹o th«ng qua viÖc khai th¸c bµi to¸n

c¬ b¶n ®Ó kiÕn t¹o bµi to¸n míi.

4.Gi¶ thuyÕt khoa häc

Cã thÓ ph¸t triÓn vµ rÌn luyÖn n¨ng lùc huy ®éng kiÕn thøc cho häc sinh

nh»m ph¸t hiÖn, t×m tßi c¸c bµi to¸n míi theo quan ®iÓm kiÕn t¹o nÕu chó träng

ho¹t ®éng khai th¸c c¸c bµi to¸n c¬ b¶n.

5. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu

Nghiªn cøu lÝ luËn: Nghiªn cøu c¸c tµi liÖu vÒ t©m lÝ häc gi¸o dôc, tµi

liÖu gi¸o dôc häc, c¸c tµi liÖu vÒ lÝ luËn vµ gi¶ng d¹y bé m«n to¸n cã liªn quan

®Õn vÊn ®Ò tiÓu luËn ®Æt ra.

6. §ãng gãp cña tiÓu luËn

6.1. TiÓu luËn ®· thèng kª ®îc c¸c thµnh tè cña n¨ng lùc huy ®éng kiÕn

thøc nh»m gióp häc sinh kiÕn t¹o kiÕn thøc.

6.2. §Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p nh»m båi dìng n¨ng lùc huy ®éng kiÕn thøc

cho häc sinh.

7. CÊu tróc tiÓu luËn

TiÓu luËn ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, tµi liÖu tham kh¶o cßn cã ba ch-

¬ng:

Ch¬ng 1: C¬ së lÝ luËn vµ thùc tiÔn

Ch¬ng 2: Mét sè biÓu hiÖn cña n¨ng lùc huy ®éng kiÕn thøc vµ c¸c biÖn

ph¸p båi dìng cho häc sinh trong d¹y häc kiÕn t¹o th«ng qua viÖc khai th¸c c¸c

bµi to¸n vect¬.

Ch¬ng 1

C¬ së lÝ luËn vµ thùc tiÔn

1.1. Quan niÖm vÒ n¨ng lùc huy ®éng kiÕn thøc vµ sù cÇn thiÕt

ph¶i ph¸t triÓn n¨ng lùc huy ®éng kiÕn thøc

1.1.1. Quan niÖm vÒ n¨ng lùc, n¨ng lùc huy ®éng kiÕn thøc

N¨ng lùc lµ mét vÊn ®Ò trõu tîng cña t©m lý häc. Kh¸i niÖm nµy cho ®Õn

nay vÉn cã nhiÒu c¸ch hiÓu vµ diÔn ®¹t kh¸c nhau, díi ®©y lµ mét sè c¸ch hiÓu

vÒ n¨ng lùc. Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt ®Þnh nghÜa: “N¨ng lùc lµ phÈm chÊt t©m lý t¹o

ra cho con ngêi hoµn thµnh mét lo¹i ho¹t ®éng nµo ®ã víi chÊt lîng cao”. Cßn

theo Ph¹m Minh H¹c: “N¨ng lùc lµ mét tæ hîp ®Æc ®iÓm t©m lý cña con ngêi, tæ

hîp nµy vËn hµnh theo mét môc ®Ých nhÊt ®Þnh t¹o ra kÕt qu¶ cña mét ho¹t

®éng nµo ®Êy” .

Cho dï cã c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau nhng ta thÊy n¨ng lùc biÓu hiÖn bëi

c¸c ®Æc trng:

- CÊu tróc n¨ng lùc lµ tæ hîp nhiÒu kü n¨ng thùc hiÖn nh÷ng ho¹t ®éng

thµnh phÇn cã liªn hÖ chÆt chÏ víi nhau.

- N¨ng lùc tån t¹i vµ ph¸t triÓn th«ng qua ho¹t ®éng; nãi ®Õn n¨ng lùc tøc

lµ g¾n víi kh¶ n¨ng hoµn thµnh mét ho¹t ®éng nµo ®ã cña c¸ nh©n.

- N¨ng lùc chØ n¶y sinh trong ho¹t ®éng gi¶i quyÕt nh÷ng yªu cÇu míi

mÎ vµ do ®ã nã g¾n liÒn víi tÝnh s¸ng t¹o t duy cã kh¸c nhau vÒ møc ®é.

- N¨ng lùc cã thÓ rÌn luyÖn ®Ó ph¸t triÓn ®îc.

- Víi c¸c c¸ nh©n kh¸c nhau cã c¸c n¨ng lùc kh¸c nhau.

Nh vËy ta cã thÓ hiÓu “huy ®éng” lµ viÖc nhí l¹i cã chän läc c¸c kiÕn

thøc mµ m×nh ®· cã tríc ®ã nh»m thÝch øng víi mét vÊn ®Ò ®Æt ra mµ m×nh cÇn

gi¶i quyÕt trong vèn tri thøc cña b¶n th©n.

VËy n¨ng lùc huy ®éng kiÕn thøc lµ g×? Chóng ta cã thÓ hiÓu nã nh sau:

N¨ng lùc huy ®éng kiÕn thøc lµ mét tæ hîp nh÷ng ®Æc ®iÓm t©m lý cña con ng￾êi, ®¸p øng viÖc nhí l¹i cã chän läc nh÷ng kiÕn thøc mµ m×nh ®· cã ®Ó thÝch

øng víi mét vÊn ®Ò ®Æt ra trong vèn tri thøc cña b¶n th©n.

1.1.2. Sù cÇn thiÕt ph¸t triÓn n¨ng lùc huy ®éng kiÕn thøc cho häc sinh

Tríc khi b¾t tay vµo gi¶i mét bµi to¸n cô thÓ, ngêi gi¶i ®· tÝch lòy ®îc rÊt

nhiÒu kiÕn thøc, nhng lóc nµy nªn dïng kiÕn thøc nµo th× bµi to¸n thêng kh«ng

nãi râ. Cã ®«i lóc bµi to¸n kÌm theo nh÷ng chØ dÉn gîi ý: H·y sö dông ®Þnh lÝ

nµy, h·y ¸p dông mÖnh ®Ò kia hay ngêi gi¶i ®· biÕt nã thuéc phÇn kiÕn thøc

nµo, nhng cha h¼n lóc ®ã bµi to¸n ®· hoµn toµn dÔ ®èi víi ngêi gi¶i bëi v× cha