Lợi nhuận và rủi ro từ đa dạng hóa thu nhập của ngân hàng thương mại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

-----------------------

TRẦN THỊ PHƯƠNG MAI

LỢI NHUẬN VÀ RỦI RO

TỪ ĐA DẠNG HÓA THU NHẬP

CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM

Chuyên ngành : Tài chính – Ngân hàng

Mã số chuyên ngành : 60 34 02 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG

Người hướng dẫn khoa học:

TS. Võ Xuân Vinh

TP. Hồ Chí Minh, Năm 2015

Luận văn tốt nghiệp

HVTH: Trần Thị Phương Mai Trang iii

TÓM TẮT LUẬN VĂN

Nguồn thu nhập truyền thống của các ngân hàng thương mại là từ chênh lệch

thu nhập từ hoạt động cho vay và chi phí huy động. Gần đây, với sự bùng nổ về số

lượng các ngân hàng cũng như số lượng các công ty tài chính dẫn đến sự cạnh tranh

trong lĩnh vực ngân hàng ngày càng khốc liệt, các ngân hàng có xu hướng đa dạng

hóa nguồn thu và tìm kiếm nguồn thu nhập từ các hoạt động phi truyền thống như

nguồn thu từ phí dịch vụ và chứng khoán. Nghiên cứu này xem xét vấn đề đa dạng

hóa thu nhập thông qua việc phân tích lợi nhuận và rủi ro của các ngân hàng thương

mại Việt Nam. Nghiên cứu sử dụng dữ liệu của 37 ngân hàng thương mại ở Việt Nam

từ năm 2006 đến năm 2013 được thu thập từ báo cáo thường niên và báo cáo tài chính

của các ngân hàng. Bằng phương pháp ước lượng GMM (Generalised Method of

Moments) cho dữ liệu bảng, kết quả nghiên cứu cho thấy bằng chứng cho mối tương

quan đa dạng hóa thu nhập tác động cùng chiều với lợi nhuận và tác động ngược

chiều với rủi ro của ngân hàng. Với những khó khăn gặp phải do nền kinh tế toàn cầu

khủng hoảng, số lượng ngân hàng trong và ngoài nước gia nhập thị trường ngày càng

nhiều cộng với những quy định ngày càng siết chặt của Ngân hàng Nhà nước Việt

Nam, các ngân hàng thực hiện đa dạng hóa nguồn thu nhập để hạn chế rủi ro tín dụng.

Kết quả thực nghiệm cung cấp bằng chứng về đa dạng hóa là không có lợi cho các

ngân hàng thương mại ở Việt Nam. Các ngân hàng tập trung chủ yếu vào các hoạt

động trung gian truyền thống sẽ mang lại lợi nhuận cao hơn và rủi ro thấp hơn các

ngân hàng có chiến lược đa dạng hóa thu nhập. Kết quả cũng hàm ý đến việc tăng

quy mô để các ngân hàng có thể hạn chế rủi ro. Đồng thời, kết quả cũng khuyến nghị

các ngân hàng khi tăng trưởng cho vay cần đảm bảo đến khả năng thu hồi nợ vay.

Luận văn tốt nghiệp

HVTH: Trần Thị Phương Mai Trang iv

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN........................................................................................................... ii

TÓM TẮT LUẬN VĂN ......................................................................................... iii

MỤC LỤC................................................................................................................ iv

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .................................................................... vi

DANH MỤC CÁC BẢNG ..................................................................................... vii

CHƯƠNG I. GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU.............................................1

1.1. Nền tảng chọn đề tài .........................................................................................1

1.2. Mục tiêu nghiên cứu .........................................................................................2

1.3. Câu hỏi nghiên cứu ...........................................................................................3

1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ....................................................................3

1.4.1. Đối tượng nghiên cứu .............................................................................3

1.4.2. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................3

1.5. Phương pháp nghiên cứu...................................................................................3

1.6. Ý nghĩa thực tiễn của nghiên cứu ....................................................................4

1.7. Cấu trúc luận văn .............................................................................................4

CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU............6

2.1. Thu nhập ngân hàng.............................................................................................6

2.2.Lý thuyết đa dạng hóa thu nhập ............................................................................6

2.2.1. Đa dạng hóa ...............................................................................................6

2.2.2. Đa dạng hóa thu nhập ngân hàng..............................................................7

2.2.3. Lý thuyết đa dạng hóa thu nhập ngân hàng...............................................7

2.3. Nền tảng về lợi nhuận ngân hàng.......................................................................12

2.4. Nền tảng về dự báo rủi ro...................................................................................13

2.5. Các chỉ số đo lường tác động của đa dạng hóa thu nhập đến lợi nhuận và rủi ro

ngân hàng ..................................................................................................................14

2.5.1. Đo lường đa dạng hóa thu nhập ..............................................................14

2.5.2. Đo lường lợi nhuận ..................................................................................15

Luận văn tốt nghiệp

HVTH: Trần Thị Phương Mai Trang v

2.5.3.Đo lường rủi ro .........................................................................................15

2.6. Các nghiên cứu trước .........................................................................................17

2.7. Giả thuyết nghiên cứu ........................................................................................20

2.8. So sánh đề tài luận văn với các nghiên cứu trước..............................................21

CHƯƠNG 3. DỮ LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..........................22

3.1. Dữ liệu nghiên cứu.............................................................................................22

3.2. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................22

3.2.1. Mô hình hồi quy tác động cố định – FEM (Fixed effect model) ..............23

3.2.2. Mô hình hồi quy tác động ngẫu nhiên – REM (Random effect model)....23

3.2.2. Phương pháp GMM (Generalised Method of Moments) .........................24

3.3. Mô hình nghiên cứu ...........................................................................................24

CHƯƠNG 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU..............................................................29

4.1. Thống kê mô tả...................................................................................................29

4.2. Phân tích tương quan..........................................................................................31

4.3.Thảo luận kết quả hồi quy ước lượng .................................................................33

4.3.1. Lựa chọn phương pháp ước lượng mô hình.............................................33

4.3.2. Kết quả hồi quy ước lượng.......................................................................35

CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN ......................................................................................41

5.1. Kết luận ..............................................................................................................41

5.2. Hàm ý .................................................................................................................42

5.3. Hạn chế của đề tài ..............................................................................................42

5.4. Hướng nghiên cứu tiếp theo...............................................................................43

GHI CHÚ .................................................................................................................44

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................45

PHỤ LỤC.................................................................................................................48

Luận văn tốt nghiệp

HVTH: Trần Thị Phương Mai Trang vi

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Ký hiệu Tên tiếng Anh Tên tiếng Việt

CSH Chủ sở hữu

FEM Fixed Effects Model

Mô hình hổi quy ước lượng

với tác động cố định

GMM Generalised Method of Moments Phương pháp GMM

OLS Ordinary Least-Squares

Phương pháp hồi quy bình

phương nhỏ nhất

REM Random Effects Model

Mô hình hồi quy ước lượng

với tác động ngẫu nhiên

TTQ Tự tương quan

WTO The World Trade Organization

Tổ chức Thương mại

thế giới