lich su triet hoc.doc

WWW.TAILIEUHOC.TK

c©u hái «n tËp

LÞch sö triÕt häc

C©u 1: "TriÕt häc" lµ g×? vÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt

häc?...........................

C©u 2: §èi tîng cña m«n lÞch sö triÕt

häc ...........................................

C©u 3: Nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi quyÕt ®Þnh

nÒn t tëng triÕt häc Ên §é cæ ®¹i lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn

nµo? §Æc trng cña nÒn triÕt häc Ên §é?...........

C©u 4: T tëng triÕt häc cña §¹o

PhËt?......................................................

C©u 5: Nªu ®¸nh gi¸ thÕ nµo vÒ nh÷ng gi¸ trÞ triÕt häc

cña §¹o PhËt?..........

C©u 6: TriÕt häc Trung Hoa ®· n¶y sinh trong ®iÒu

kiÖn kinh tÕ - chÝnh trÞ ®Æc biÖt nµo?..............

C©u 7: T tëng triÕt häc cña thuyÕt ©m - d¬ng, ngò

hµnh? NhËn ®Þnh thÕ nµo vÒ gi¸ trÞ cña

nã?...............................................

C©u 8: Nho gi¸o vµ nh÷ng t tëng triÕt häc cña Nho

gi¸o?.........................

C©u 9: Nªn ®¸nh gi¸ nh thÕ nµo vÒ nh÷ng quan ®iÓm

triÕt häc x· héi cña Nho gi¸o?....................

C©u 10: Nh÷ng quan ®iÓm triÕt häc cña häc thuyÕt

"§¹o"?.............

C©u 11: Nªn cã nh÷ng nhËn ®Þnh nh thÕ nµo vÒ gi¸ trÞ

cña nÒn triÕt häc ph¬ng §«ng thêi cæ?..........

C©u 12: NÐt ®Æc trng vÒ kinh tÕ - x· héi cã liªn quan

tíi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña nÒn triÕt häc Hy

L¹p thêi cæ.....................

C©u 13; Nh÷ng gi¸ trÞ t tëng triÕt häc biÖn chøng cña

Hªraclit?................

C©u 14: Gi¸ trÞ t tëng duy vËt cña

§ªm«crit ?........................

C©u 15: NhËn ®Þnh g× vÒ gi¸ trÞ vµ h¹n chÕ trong häc

thuyÕt "ý niÖm tuyÖt ®èi" cña

Platon........................................

C©u 16: Lý luËn nhËn thøc trong triÕt häc cña Arist«t

vµ gi¸ trÞ lÞch sö cña nã?................................

C©u 17: Cã thÓ nhËn xÐt g× vÒ nÒn triÕt häc Hy L¹p cæ

®¹i?..........................

C©u 18: Ph©n tÝch nÐt ®Æc thï cña t tëng triÕt häc T©y

¢u thêi Trung cæ..

C©u 19: Ph©n tÝch gi¸ trÞ c¸ch m¹ng cña t tëng triÕt

häc thêi Phôc Hng..

C©u 20: Ph©n tÝch nÐt ®Æc thï vÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x·

héi vµ nh÷ng ®Æc trng cña nÒn triÕt häc thêi kú tiÒn T

b¶n c¸c níc T©y ¢u (thÕ kû 17-18)..........

C©u 21: Ph©n tÝch t tëng triÕt häc duy vËt níc Anh qua

hÖ thèng triÕt häc cña F.Bªc¬n (thÕ kû 17)..................

C©u 22: T tëng triÕt häc siªu h×nh cña

T.H«px¬........................................

C©u 23: Ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ lý luËn nhËn thøc cña

triÕt häc Lècc¬............

C©u 24: Ph©n tÝch t tëng triÕt häc duy t©m chñ quan

cña nhµ triÕt häc G.Becc¬li.....................

C©u 25: Ph©n tÝch néi dung t tëng triÕt häc NhÞ

nguyªn cña R.§ªc¸ct¬....

C©u 26: Ph©n tÝch nÐt ®Æc thï vÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ x·

héi vµ ®Æc trng cña nÒn triÕt häc cæ ®iÓn

§øc....................

C©u 27: Ph©n tÝch t tëng triÕt häc NhÞ nguyªn cña nhµ

triÕt häc E.Kant....

C©u 28: Ph©n tÝch gi¸ trÞ vµ h¹n chÕ trong triÕt häc

duy t©m kh¸ch quan cña Hªgen....................

C©u 29: Ph©n tÝch gi¸ trÞ vµ h¹n chÕ trong triÕt häc cña

Ph¬B¸ch..................

C©u 30: Nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö cho sù ra ®êi triÕt

häc M¸c........................

C©u 31: Ph©n tÝch bíc ngoÆt c¸ch m¹ng trong lÞch sö

triÕt häc do M¸c - F.Enghen thùc hiÖn?.................

c©u hái «n tËp

LÞch sö triÕt häc

C©u 1: "TriÕt häc" lµ g×? vÊn ®Ò c¬ b¶n

cña triÕt häc?

Tr¶ lêi:

a- TriÕt häc lµ g×?

TriÕt häc lµ m«n häc nghiªn cøu vÒ nh÷ng nguyªn lý

phæ qu¸t (phæ biÕn) nhÊt cña mäi tån t¹i (cña thÕ giíi)

Mäi khoa häc ®Òu cã nhiÖm vô nghiªn cøu, ph¸t hiÖn

ra nh÷ng nguyªn lý, quy luËt... cña tån t¹i. Song, sù

kh¸c nhau gi÷a triÕt häc vµ c¸c khoa häc cô thÓ nh vËt

lý häc, sinh vËt häc, kinh tÕ häc... lµ ë chç: TriÕt häc

nghiªn cøu nh÷ng nguyªn lý, quy luËt phæ qu¸t nhÊt

cña mäi tån t¹i cßn c¸c khoa häc cô thÓ chØ nghiªn

cøu, ph¸t hiÖn ra nh÷ng nguyªn lý, quy luËt phæ biÕn

cña mét lÜnh vùc tån t¹i nµo ®ã, ch¼ng h¹n c¸c m«n

khoa häc kinh tÕ chØ nghiªn cøu, ph¸t hiÖn nh÷ng

nguyªn lý, quy luËt cña riªng lÜnh vùc kinh tÕ cña ®êi

sèng x· héi.

- Nh÷ng nguyªn lý, quy luËt phæ qu¸t nhÊt cña tån t¹i

mét khi ®îc ph¸t hiÖn ra vµ ®îc kh¸i qu¸t thµnh mét hÖ

thèng c¸c nguyªn lý, quy luËt, ph¹m trï th× chØ khi ®ã

míi cã "triÕt häc"

Trong thùc tÕ lÞch sö nhËn thøc nh©n lo¹i, triÕt häc chØ

ph¸t sinh vµo kho¶ng gi÷a thiªn niªn kû thø I tríc

C«ng nguyªn song mét sè nguyªn lý phæ qu¸t nhÊt cña

tån t¹i ®· ®îc ph¸t hiÖn ra tõ tríc ®ã rÊt l©u. Ch¼ng h¹n

mét sè nguyªn lý vÒ luËt ¢m-D¬ng ®· ®îc ph¸t hiÖn ra

tõ ®Çu thiªn niªn kû III tríc C«ng nguyªn ë Trung

Hoa.

§iÒu nµy còng cho thÊy r»ng cã nh÷ng d©n téc cã t tëng triÕt häc nhÊt ®Þnh nhng cha h¼n ®· ®ñ tr×nh ®é

s¸ng t¹o ra triÕt häc. §iÒu nµy chØ thuéc vÒ mét sè d©n

téc nhÊt ®Þnh, cã ®ñ ®iÒu kiÖn nhËn vµ x· héi.

- Trªn c¬ së mét hÖ thèng c¸c nguyªn lý, quy luËt ®·

®îc ph¸t hiÖn ra, mçi hÖ thèng triÕt häc trong lÞch sö

®îc híng träng t©m vµo viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò

®Æt ra cña thêi ®¹i m×nh. §iÒu nµy t¹o ra tÝnh phong

phó, ®a d¹ng cña c¸c häc thuyÕt triÕt häc kh¸c nhau

trong lÞch sö. Cã nh÷ng häc thuyÕt triÕt häc ®Æc biÖt

quan t©m tíi vÊn ®Ò nh©n sinh quan (nh §¹o PhËt) l¹i

cã nh÷ng häc thuyÕt triÕt häc chó träng gi¶i quyÕt

nh÷ng vÊn ®Ò quan hÖ chÝnh trÞ - ®¹o ®øc cña x· héi

(nh §¹o Nho)...

- Sù xuÊt hiÖn cña triÕt häc ph¶i héi ®ñ nh÷ng ®iÒu

kiÖn vÒ mÆt nhËn thøc (tri thøc) vµ ®iÒu kiÖn x· héi, ®ã

lµ ph¶i trªn mét nÒn tri thøc rÊt phong phó, rÊt s©u s¾c

míi cã thÓ lµm xuÊt hiÖn triÕt häc, ®ång thêi cßn cÇn

ph¶i cã sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi n÷a: sù ph©n

c«ng lao ®éng x· héi thµnh lao ®éng trÝ ãc vµ lao ®éng

ch©n tay (vËt lý) ®Ó lµm xuÊt hiÖn mét tÇng líp ngêi cã

®iÒu kiÖn chuyÓn sang nghiªn cøu, kh¸i qu¸t nh÷ng tri

thøc cña loµi ngêi, x©y dùng hÖ thèng triÕt häc.

- Mäi triÕt häc ®Òu kh¸c biÖt c¨n b¶n víi hÖ t tëng t«n

gi¸o ë chç: triÕt häc dùa trªn nÒn t¶ng cu¶ tri thøc, cßn

hÖ t tëng, ý thøc t«n gi¸o dùa trªn ®øc tin.

- Mäi triÕt häc ®Òu cã hai chøc n¨ng: chøc n¨ng gi¶i

thÝch thÕ giíi trªn b×nh diÖn tæng qu¸t nhÊt (gäi lµ

chøc n¨ng thÕ giíi quan) vµ chøc n¨ng ®Þnh híng, c¶i

t¹o thÕ giíi (gäi lµ chøc n¨ng ph¬ng ph¸p luËn). Chøc

n¨ng thø hai phô thuéc vµo chøc n¨ng thø nhÊt. Trong

lÞch sö triÕt häc, còng cã nh÷ng häc thuyÕt, nh÷ng giai

®o¹n lÞch sö mµ ë ®ã chøc n¨ng nµy hay chøc n¨ng kia

®îc ®Ò cao, ®îc chó träng h¬n. ...C¸c M¸c nãi: C¸c

nhµ triÕt häc tríc ®©y chØ gi¶i thÝch thÕ giíi, nhng vÊn

®Ò lµ ë chç c¶i t¹o thÕ giíi.

b- VÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc

- Theo F.Engels trong t¸c phÈm "Lót vÝch Ph¬ b¸ch vµ

sù c¸o chung cña triÕt häc cæ ®iÓn §øc" ch¬ng II th×

vÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc lµ vÊn ®Ò vÒ mèi quan hÖ

gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc

- VÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc gåm cã hai néi dung

(hay hai mÆt)

+ Gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc, c¸i nµo cã tríc vµ quyÕt ®Þnh

c¸i nµo?

+ Con ngêi cã kh¶ n¨ng nhËn thøc ®îc thÕ giíi hay

kh«ng?

Trong thùc tÕ lÞch sö ph¸t triÓn cña triÕt häc thÕ giíi,

§«ng còng nh T©y, cæ ®¹i còng nh hiÖn ®¹i... ®Òu ®·

cã nh÷ng gi¶i ®¸p kh¸c nhau cho nh÷ng c©u hái nh

vËy.

Tõ viÖc gi¶i ®¸p kh¸c nhau ®èi víi vÊn ®Ò c¬ b¶n Êy

mµ ®· h×nh thµnh trong lÞch sö triÕt häc thÕ giíi nh÷ng

trêng ph¸i triÕt häc kh¸c nhau, thËm chÝ ®èi lËp nhau

vÒ mÆt quan ®iÓm triÕt häc. Tõ ®ã dÉn tíi sù kh¸c nhau

rÊt lín trong viÖc gi¶i quyÕt hµng lo¹t vÊn ®Ò kh¸c

trong triÕt häc.

- V× sao vÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc l¹i lµ vÊn ®Ò quan

hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc? Së dÜ ®©y lµ vÊn ®Ò c¬ b¶n

cña triÕt häc v× r»ng triÕt häc cã nhiÖm vô ph¸t hiÖn ra

nh÷ng nguyªn lý phæ qu¸t nhÊt, thèng nhÊt cña mäi

tån t¹i. Mµ tån t¹i, n¬i nhËn thøc cña con ngêi th× chØ

cã thÓ ph©n chia thµnh hai lo¹i: tån t¹i vËt chÊt kh¸ch

quan vµ tån t¹i ý thøc, víi t c¸ch lµ tån t¹i vËt chÊt

kh¸ch quan ®îc con ngêi ph¶n ¸nh. ViÖc gi¶i quyÕt

vÊn ®Ò quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc nh»m ®¹t tíi sù

t×m keÝem sù thèng nhÊt cña nh÷ng nguyªn lý phæ qu¸t

nhÊt cña mäi tån t¹i n¬i vËt chÊt hay ý thøc.

VÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc ®îc sö dông nh thÕ nµo?

Trong t¸c phÈm "Lót vÝch Ph¬ b¸ch..." sau khi nªu ra

vÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc, F.Engels ®· sö dông vÊn

®Ò Êy ®Ó ph©n tÝch, ph©n lo¹i c¸c häc thuyÕt triÕt häc

kh¸c nhau trong lÞch sö.

+ §èi víi mÆt thø nhÊt cña vÊn ®Ò c¬ b¶n

Trong lÞch sö triÕt häc ®· cã nh÷ng lý gi¶i kh¸c nhau

®èi víi c©u hái: vËt chÊt vµ ý thøc, c¸i nµo cã tríc vµ

quyÕt ®Þnh c¸i nµo.

Mét sè nhµ triÕt häc cho r»ng: VËt chÊt lµ c¸i cã tríc

vµ quyÕt ®Þnh ý thøc. Trong trêng hîp nµy hä lµ nh÷ng

nhµ triÕt häc duy vËt, cßn häc thuyÕt triÕt häc cña hä

®îc gäi lµ chñ nghÜa duy vËt.

Chñ nghÜa duy vËt cã 3 h×nh thøc lÞch sö:

1- Chñ nghÜa duy vËt cæ ®¹i

2- Chñ nghÜa duy vËt siªu h×nh

3- Chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng

Mét sè nhµ triÕt häc kh¸c l¹i chñ tr¬ng: ý thøc lµ c¸i

cã tríc vµ quyÕt ®Þnh vËt chÊt. §©y lµ quan ®iÓm cña

c¸c nhµ triÕt häc duy t©m vµ häc thuyÕt triÕt häc cña hä

®îc gäi lµ chñ nghÜa duy t©m

Chñ nghÜa duy t©m ®· cã hai h×nh thøc lÞch sö:

1- Chñ nghÜa duy t©m kh¸ch quan

2- Chñ nghÜa duy t©m chñ quan

Ngoµi hai quan ®iÓm lín, ®èi lËp nhau nãi trªn, cßn

tån t¹i quan ®iÓm thø ba: coi vËt chÊt vµ ý thøc tån t¹i

®éc lËp víi nhau, kh«ng c¸i nµo quyÕt ®Þnh c¸i nµo. §ã

lµ quan ®iÓm cña c¸c nhµ triÕt häc NhÞ nguyªn vµ häc

thuyÕt triÕt häc cña hä ®îc gäi lµ NhÞ nguyªn luËn (hay

thuyÕt nhÞ nguyªn)

+ §èi víi mÆt thø hai cña vÊn ®Ò c¬ b¶n trong triÕt häc

Thùc tÕ lÞch sö còng ®· cã nh÷ng lý gi¶i kh¸c nhau.

Mét sè nhµ triÕt häc quan niÖm: con ngêi ta cã thÓ

nhËn thøc ®îc thÕ giíi. Th«ng thêng ®ã lµ quan ®iÓm

cña c¸c nhµ triÕt häc duy vËt. Hä lµ nh÷ng nhµ triÕt

häc Kh¶ tri luËn.

Mét sè nhµ triÕt häc l¹i phñ nhËn kh¶ n¨ng nhËn thøc

thÕ giíi cña con ngêi. Hä lµ nh÷ng nhµ triÕt häc bÊt

kh¶ tri luËn, th«ng thêng hä lµ nh÷ng nhµ triÕt häc duy

t©m

Mét sè nhµ triÕt häc kh¸c l¹i nghi ngê kh¶ n¨ng nhËn

thøc thÕ giíi cña con ngêi. Hä lµ nh÷ng nhµ triÕt häc

hoµi nghi. Suy ®Õn cïng, xÐt vÒ thùc chÊt, hä còng lµ

nh÷ng nhµ triÕt häc bÊt kh¶ tri luËn.

C©u 2: §èi tîng cña m«n lÞch sö triÕt

häc

Tr¶ lêi:

- Víi t c¸ch lµ mét m«n khoa häc, m«n lÞch sö triÕt

häc cã nhiÖm vô nghiªn cøu, ph¸t hiÖn ra nh÷ng tÝnh

quy luËt kh¸ch quan chi phèi toµn bé sù ph¸t triÓn cña

lÞch sö triÕt häc thÕ gi¬Ý trong chØnh thÓ thèng nhÊt cña

nã tõ cæ ®¹i ®Õn hiÖn ®¹i, tõ §«ng sang T©y.

- Víi t c¸ch lµ mét m«n häc gãp phÇn vµo viÖc rÌn

luyÖn t duy, rÌn luyÖn nhËn thøc cho con ngêi, m«n

lÞch sö triÕt häc cã nhiÖm vô t¸i t¹o trong t duy, trong

nhËn thøc cña ngêi nghiªn cøu sù ph¸t triÓn tÊt yÕu tù

nhiªn cña lÞch sö triÕt häc thÕ giíi. F.Engels tõng cho

r»ng: Nghiªn cøu lÞch sö triÕt häc lµ trêng häc tèt nhÊt

®Ó rÌn uyÖn t duy.

- Nghiªn cøu lÞch sö triÕt häc cßn lµ ®Ó ®µo s©u, t×m

kiÕm nh÷ng gi¸ trÞ phæ biÕn cña t tëng loµi ngêi ®· ®îc

nh©n lo¹i ph¸t hiÖn ra vµ ®îc t¸i t¹o díi h×nh thøc t tëng triÕt häc. Gi¸ trÞ Êy kh«ng nh÷ng ®èi víi lÞch sö

qu¸ khø mµ cßn cã ý nghÜa nhÊt ®Þnh ®èi víi x· héi vµ

cuéc sèng con ngêi ®¬ng ®¹i.

- Nghiªn cøu lÞch sö triÕt häc cßn cho ta thÊy triÕt häc

M¸c - Lªnin ®· kÕ thõa nh thÕ nµo ®èi víi toµn bé lÞch

sö t tëng cña nh©n lo¹i, gãp phÇn hiÓu râ h¬n gi¸ trÞ

cña triÕt häc M¸c - Lªnin

- M«n lÞch sö triÕt häc M¸c xÝt ®· ph¸t hiÖn ra nh÷ng

tÝnh quy luËt kh¸ch quan sau ®©y, chi phèi phæ biÕn

lÞch sö triÕt häc thÕ giíi

Mét lµ: Sù ®Êu tranh gi÷a chñ nghÜa duy vËt vµ chñ

nghÜa duy t©m, gi÷a biÖn chøng vµ siªu h×nh lµ "sîi chØ

®á" xuyªn suèt toµn bé lÞch sö triÕt häc thÕ giíi.

Hai lµ: Mçi thêi ®¹i triÕt häc còng nh mçi hÖ thèng

triÕt häc cña mét thêi ®¹i lµ sù ph¶n ¸nh Ýt nhiÒu chÝnh

x¸c nh÷ng ®Æc ®iÓm vµ nhu cÇu thêi ®¹i cña nã. §ã lµ

sù "th¨ng hoa" cña ®êi sèng hiÖn thùc trong t tëng triÕt

häc.

Ba lµ: C¸c hÖ thèng triÕt häc kh¸c nhau trong lÞch sö

kh«ng ph¶i lµ tån t¹i trong mèi liªn hÖ c« lËp "xÕp

c¹nh nhau" mµ lµ mét "dßng ch¶y liªn tôc" cña t tëng

nh©n lo¹i trong qu¸ tr×nh tiÕn vÒ phÝa tríc ®Ó t×m kiÕm

ch©n lý phæ biÕn. Bëi vËy lÞch sö triÕt häc thÓ hiÖn ra

lµ mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn liªn tôc trªn c¬ së kÕ thõa

qu¸ khø vµ kÕ thõa lÉn nhau gi÷a c¸c häc thuyÕt triÕt

häc cïng giai ®o¹n lÞch sö.

Bèn lµ: T tëng triÕt häc mét mÆt chÞu sù t¸c ®éng chi

phèi cña c¸c hÖ t tëng kh¸c nhau nh hÖ t tëng chÝnh trÞ,

ph¸p quyÒn, t«n gi¸o... song mÆt kh¸c nã l¹i chi phèi,

¶nh hëng l¹i sù ph¸t triÓn cña c¸c hÖ t tëng Êy. Nã lµ

thÕ giíi quan vµ ph¬ng ph¸p luËn cña mäi giai cÊp,

mäi tÇng líp x· héi ®ång thêi nã còng chi phèi qu¸

tr×nh nhËn thøc vµ hµnh ®éng lÞch sö cña giai cÊp ®ã.

C©u 3: Nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi

quyÕt ®Þnh nÒn t tëng triÕt häc Ên

§é cæ ®¹i lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn nµo? §Æc

trng cña nÒn triÕt häc Ên §é?

Tr¶ lêi:

- VÒ mÆt kinh tÕ: Theo C¸c M¸c, Ên §é cæ ®¹i cã sù

tån t¹i l©u dµi vµ phæ biÕn cña m« h×nh kinh tÕ -- x·

héi "c«ng x· n«ng th«n". §ã lµ m« h×nh kinh tÕ tù cÊp,

tù tóc, khÐp kÝn vµ tr× trÖ. Theo C¸c M¸c: Mçi c«ng x·

lµ "Mét bÇu trêi riªng" cña ngêi d©n c«ng x·. Mçi

c«ng x· n«ng th«n Êy cïng t¬ng ®¬ng víi m« h×nh

"lµng - x·" cña ngêi d©n ViÖt Nam trong lÞch sö qu¸

khø.

- VÒ mÆt chÝnh trÞ: X· héi Ên §é cæ ®¹i kh«ng cã sù

ph©n chia s©u s¾c vÒ mÆt giai cÊp mµ chñ yÕu lµ sù

h×nh thµnh trong x· héi c¸c ®¼ng cÊp kh¸c nhau, sù

ph©n chia x· héi thµnh c¸c ®¼ng cÊp mµ kh«ng ph¶i

c¸c giai cÊp cßn lµ ®Æc trng chung cña c¸c níc viÔn

®«ng nh Trung Quèc, ViÖt Nam...

ë Ên §é, ®ã lµ bèn ®¼ng cÊp kh¸c nhau nh sau:

+ §¼ng cÊp t«n gi¸o (hay t¨ng l÷)

+ §¼ng cÊp vua, quan

+ §¼ng cÊp b×nh d©n

+ §¼ng cÊp h¹ tiÖn (hay n« tú)

Sù ph©n chia nµy rÊt s©u s¾c, dai d¼ng vµ phæ biÕn

trong lÞch sö Ên §é.

ViÖc xÕp ®¼ng cÊp t«n gi¸o lªn hµng ®Çu chøng tá x·

héi Ên §é cæ ®¹i rÊt coi träng sinh ho¹t t«n gi¸o. VÊn

®Ò t«n gi¸o lµ vÊn ®Ò chi phèi rÊt lín ®èi víi sù ph¸t

triÓn cña nÒn triÕt häc Ên §é trong qu¸ khø. §©y lµ

®iÓm kh¸c víi nÒn triÕt häc Trung Hoa vµ Hy L¹p thêi

cæ ®¹i.

- VÒ mÆt tri thøc: Ngêi Ên §é cæ ®¹i ®· ®¹t tíi mét nÒn

tri thøc rÊt phong phó, ®«i khi rÊt s©u s¾c vµ trong mét

sè trêng hîp cã thÓ nãi lµ vît thêi ®¹i, ®ã lµ nh÷ng

hiÓu biÕt vÒ thiªn v¨n, lÞch ph¸p, to¸n häc... §ã cßn lµ

nh÷ng hiÓu biÕt vÒ cÊu t¹o cña vËt chÊt (vËt lý) vµ cÊu

t¹o cña c¬ thÓ con ngêi.

Trªn c¬ së hiÖn thùc cña ®êi sèng kinh tÕ - x· héi vµ

tri thøc Êy ngêi Ên §é cæ ®¹i ®· s¸ng t¹o ra mét nÒn

triÕt häc lín, xøng ®¸ng lµ mét trong ba trung t©m triÕt

häc cña thêi cæ ®¹i trong lÞch sö nh©n lo¹i (cïng víi

trung Hoa vµ Hy L¹p thêi cæ).

NÒn triÕt häc Ên §é cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c biÖt so víi

nÒn triÕt häc Trung Hoa vµ Hy L¹p cæ ®¹i:

Mét lµ: So víi nÒn triÕt häc Trung Hoa vµ Hy L¹p thêi

cæ th× nÒn triÕt häc Ên §é cã ®Æc trng lµ cã sù ®an xen,

hoµ ®ång gi÷a nh÷ng t tëng triÕt häc vµ nh÷ng t tëng

t«n gi¸o.

Hai lµ: So víi nÒn triÕt häc Hy L¹p thêi cæ th× nÒn triÕt

häc Ên §é kh«ng cã sù ph©n chia r¹ch rßi gi÷a c¸c trêng ph¸i duy vËt vµ duy t©m, biÖn chøng vµ siªu h×nh.

Ba lµ: nÒn triÕt häc Ên §é ®Æc biÖt chó träng quan t©m

tíi nh÷ng vÊn ®Ò vÒ nh©n sinh quan vµ gi¶i quyÕt vÊn

®Ò Êy thêng díi gãc ®é t©m linh gi¸o.

Bèn lµ: Xu híng truyÒn thèng triÕt häc cña Ên §é cæ

®¹i lµ nÆng vÒ thùc hµnh h¬n lµ t duy t biÖn n¬i mçi c¸

thÓ con ngêi.

NÕu so s¸nh hai nÒn triÕt häc Ên §é vµ Trung Quèc cæ

®¹i cã thÓ thÊy r»ng c¸c häc thuyÕt triÕt häc cña Ên §é

chó ý nhiÒu h¬n tíi nh÷ng vÊn ®Ò siªu h×nh häc vµ t«n

gi¸o, xu híng siªu h×nh häc vµ t«n gi¸o víi t c¸ch lµ

dßng chñ ®¹o cña nÒn v¨n ho¸ vµ t tëng triÕt häc Ên

§é cæ ®¹i ®· nh mét tÊt yÕu kh¸ch quan.

C©u 4: T tëng triÕt häc cña §¹o PhËt?

Tr¶ lêi:

a- §¹o PhËt trong nÒn t tëng triÕt häc Ên §é cæ ®¹i

Ên §é cæ ®¹i cã 9 trêng ph¸i triÕt häc lín gåm:

- Ph¸i chÝnh thèng

+ Mimansa

+ Vedanta

+ Samkhya

+ Y«ga

+ Nyaya

+ Vai Sªsika

- Vµ ph¸i kh«ng chÝnh thèng (hay ph¸i c¸ch m¹ng)

+ Jaina

+ Lokayata

+ Butda (PhËt - gi¸c ngé)

Nh vËy §¹o PhËt thuéc ph¸i kh«ng chÝnh thèng hay

ph¸i c¸ch m¹ng t tëng truyÒn thèng cña Ên §é cæ ®¹i

So víi c¸c trêng ph¸i triÕt häc kh¸c, §¹o PhËt cã mét

¶nh hëng lín trªn ph¹m vi thÕ giíi. ë ViÖt Nam suèt

chiÒu dµi lÞch sö kho¶ng hai ngµn n¨m th©m nhËp vµ

ph¸t triÓn cña §¹o PhËt víi c¶ hai t c¸ch t«n gi¸o vµ

triÕt häc ®· ®Ó l¹i nh÷ng dÊu Ên s©u s¾c trong ®êi sèng

t tëng vµ v¨n ho¸ níc nhµ.

b- T tëng triÕt häc cña §¹o PhËt gåm nh÷ng néi dung

nµo?

T tëng triÕt häc cña §¹o PhËt rÊt phong phó vµ s©u s¾c.

F.Engels tõng ®¸nh gi¸: ngêi ta cã thÓ t×m thÊy nh÷ng

t tëng biÖn chøng hÕt søc s©u s¾c trong §¹o PhËt s¬ kú

- tøc §¹o PhËt thêi cæ ®¹i.

Sù ph¸t triÓn vÒ sau cña §¹o PhËt trong c¸c t«ng ph¸i

®¹i thõa vµ tiÓu thõa ®· lµm phong phó thªm rÊt nhiÒu

nh÷ng t tëng triÕt häc s¬ kú cña §¹o PhËt. Nh÷ng t tëng Êy ®îc chøa ®ùng tríc hÕt trong "Tam T¹ng" (ba

kho kinh ®iÓn) cña §¹o PhËt lµ Kinh, LuËt, LuËn. Tam

T¹ng cã tíi trªn 5 ngh×n quyÓn thuéc t¹ng Pali (Nam

Ên) vµ t¹ng Sakrit (B¾c Ên).

Nhng dï cã ph¸t triÓn phong phó vµ s©u s¾c bao nhiªu

th× cèt lâi cña t tëng triÕt häc §¹o PhËt còng kh«ng ra

ngoµi ph¹m vi cña nh÷ng vÊn ®Ò khëi thuû sau ®©y:

- Mét lµ: Nh÷ng t tëng triÕt häc b¶n thÓ hay lµ nh÷ng

vÊn ®Ò thÕ giíi quan gåm:

- Lý "Nh©n duyªn khëi" víi t tëng cho r»ng v¹n vËt

trong vò trô cã nguyªn nh©n tù th©n kh«ng do mét

®Êng thÇn linh naß t¹o ra c¶. Víi ý nghÜ ®ã §¹o PhËt

cã t tëng v« thÇn.

§¹o PhËt gi¶i thÝch tÝnh ®a d¹ng cña tån t¹i lµ do nh©n

duyªn kh¸c nhau t¹o ra.

Nh©n duyªn héi - sù vËt sinh ra

Nh©n duyªn hÕt - sù vËt kh«ng cßn

C¸i t tëng "sinh, trô, ho¹i, kh«ng" ®Òu do lý nh©n

duyªn hîp tan mµ ra c¶

thùc nhê héi ®ñ duyªn. Còng gièng nh xu híng n¶y

mÇm l¸ xu híng tÊt yÕu cña mét h¹t gièng, khi héi ®ñ

duyªn (®iÒu kiÖn) nh ®é Èm, ¸nh s¸ng... th× xu híng Êy

lµ nguyªn l;ý phæ qu¸t tuyÖt ®èi cña mäi tån t¹i, kh«ng

lo¹i trõ ®èi tîng nµo, dï ®ã lµ vËt v« tri v« gi¸c hay

nh÷ng sinh vËt h÷u t×nh nh con ngêi, cho tíi thÕ giíi

ThÇn Th¸nh, Tiªn, PhËt còng ch¼ng ra ngoµi c¸i lý Êy.

Ngêi gi¸c ngé kh¸c "kÎ phµm phu" chØ ë chç thÊu ®¹t

hay mª mê c¸i lý Êy ch ch¼ng thÓ b¸c bá hay tiªu diÖt

c¸i lý Êy.

- T tëng "v« ng·", "v« thêng"

V¹n vËt trong vò trô ®Òu kh«ng thÓ vît qua c¸i nguyªn

lý "v« ng·" vµ "v« thêng"

V« ng· lµ kh«ng cã c¸i ta. §ã lµ nghÜa ®en, cßn theo

nghÜa triÕt häc th× sù vËt lµ kh«ng cã b¶n chÊt trêng

tån bÊt biÕn, c¸i gäi lµ "Ng·" - "Ban ng·" chØ lµ gi¶.

thµnh ra cã - c¸i cã Êy ch¼ng ph¶i tù tÝnh lµ cã mµ vèn

lµ kh«ng

tëng Ên §é. Coi cã b¶n chÊt bÊt biÕn n¬i v¹n vËt,

ch¼ng h¹n nh b¶n thÓ tiÓu ng· (linh hån - ¸t man) n¬i

mçi ngêi.

V« thêng lµ ch¼ng thêng h»ng, thêng trô. NghÜa triÕt

häc cña nã lµ v¹n vËt ®Òu tr«i ®i, ®Òu biÕn ®i ®Õn møc

v¹n vËt hiÖn ra tríc nhËn thøc con ngêi chØ cßn lµ ¶o.

Sao l¹i ¶o? biÕn ®æi v« thêng nªn c¸i thÊy ch¼ng thËt,

nªn gäi lµ ¶o, lµ huyÔn, lµ méng, lµ bÌo bät, chíp

®iÖn...ChØ trong mét s¸t na th× sù vËt ®· ch¼ng cßn lµ

nã, thÕ th× c¸i thÊy chØ lµ huyÔn hoÆc.

Ngêi ta phª b×nh §¹o PhËt ë chç ®· qu¸ nhÊn m¹nh sù

biÕn ®æi mµ phñ nhËn sù ®øng im t¬ng ®èi (theo quan

®iÓm M¸c xÝt)

PhËt

PhËt. Nh÷ng t tëng triÕt häc b¶n thÓ nãi trªn chØ ®ãng

vai trß lµ nÒn t¶ng lý luËn cho viÖc luËn chøng nh÷ng

PhËt lµ "tø diÖu ®Õ" hay lµ bèn luËn ®iÓm c¬ b¶n (cßn

- LuËn ®iÓm 1: Sù thËt vÒ cuéc sèng con ngêi kh«ng cã

g× kh¸c ngoµi nh÷ng sù rµng buéc, hÖ luþ, thiÕu tù do.

Bëi thÕ, ®êi ngêi kh«ng cã g× kh¸c ngoµi sù ®au khæ,

®¾ng cay.

§ã lµ nh÷ng c¸i khæ vÒ sinh, l·o, bÖnh, tö, khæ vÒ o¸n

ghÐt, héi hîp, yªu th¬ng, chia l×a...

Trong nh÷ng c¸i khæ Êy th× sù sinh lµ ®Çu mèi cña sù

khæ cña l·o, bÖnh, tö...

PhËt nãi: "Níc m¾t cña chóng sinh cßn nhiÒu h¬n níc

trong bÓ c¸"

cuéc sèng con ngêi lµ "v« minh", "¸i dôc"... Cã tÊt c¶

dÉn tíi thùc tr¹ng cay ®¾ng cña cuéc sèng ®êi ngêi.

- LuËn ®iÓm 3:Môc tiªu cøu c¸nh cña con ngêi kh«ng

ph¶i lµ ®Êu tranh giai cÊp, lµm c¸ch m¹ng... mµ lµ ®¹t

tíi tr¹ng th¸i Gi¶i tho¸t - tøc NiÕt Bµn. §ã lµ tr¹ng th¸i

kh«ng cßn ®au khæ, rµng buéc, ®ã lµ sù gi¶i tho¸t sù

khæ.

- LuËn ®iÓm 4: Con ®êng ®¹t tíi sù gi¶i tho¸t ph¶i lµ

con ®êng tu ®¹o. §ã lµ con ®êng lín gåm 8 nÎo ®êng:

chÝnh t duy, chÝnh ng«n ng÷, chÝnh nghiÖp, chÝnh tinh

tÊn... (gäi lµ "b¸t chÝnh ®¹o")

T¸m con ®êng ®ã ®îc thu vÒ thùc hiÖn bëi ba nguyªn

t¾c:

+ Giíi: Gi÷ c¸c ®iÒu kiªng kþ ®Ó con ngêi trë nªn

thiÖn, tr¸nh thËp ¸c...

t¸n lo¹n, kh«ng bÞ chi phèi bëi hoµn c¶nh...

§Þnh gåm: ChØ vµ Qu¸n. Nhê thùc hiÖn phÐp ChØ mµ

mäi nghiÖp dõng l¹i, ngng ®äng. Nhê Qu¸n mµ trÝ tuÖ

minh triÕt, ph¸t sinh.

+ TuÖ (HuÖ): Nhê søc ®Þnh mµ trÝ tuÖ B¸t Nh· (trÝ tuÖ

PhËt - Gi¸c ngé) ph¸t sinh. Khi ®ã con ngêi ta liÒn vît

qua bÓ khæ, ®¹t tíi bªn bê Gi¸c ngé.

gi¸ trÞ triÕt häc cña §¹o PhËt?

Tr¶ lêi:

Trong thùc tÕ cã nh÷ng ®¸nh gi¸ rÊt kh¸c nhau vÒ

nh÷ng gi¸ trÞ t tëng cña triÕt häc PhËt. F.Engels tõng

cã ®¸nh gi¸ vÒ nh÷ng t tëng biÖn chøng trong triÕt häc

PhËt. Ngêi cho r»ng nh÷ng t tëng vÒ v« ng·, v« thêng... cña §¹o PhËt chøa ®ùng nh÷ng t tëng biÖn

chøng s©u s¾c.

"sù thËt ®au khæ" cña ®êi ngêi. Cã quan ®iÓm ®¸nh

gi¸: ®ã lµ tiÕng nãi cña mét thø lý luËn bi quan, yÕm

thÕ vÒ cuéc sèng ®êi ngêi.

- L¹i cã quan ®iÓm cho r»ng: h¹n chÕ cña triÕt häc

cña sù ¸p bøc giai cÊp, kh«ng ®Ò cËp tíi nh÷ng biÖn

ph¸p c¸ch m¹ng ®Ó c¶i t¹o x· héi mµ l¹i ®i vµo con ®-

- Nhng còng cã quan ®iÓm cho gi¸ trÞ t tëng triÕt häc

sèng cña mçi con ngêi. Dï ®ã lµ ai ®Òu kh«ng tho¸t

khái sù rµng buéc cña sinh, l·o, bÖnh, tö... Nh thÕ §¹o

PhËt ®· ®Æt ra vµ ®Þnh híng gi¶i quyÕt mét vÊn ®Ò mµ

bÊt cø ai Ýt nhiÒu ®Òu kh«ng thÓ l¶ng tr¸nh.

Cã mét sù thËt lµ: §¹o PhËt ®· ®Æt ra vµ gi¶i quyÕt mét

vÊn ®Ò rÊt cã liªn quan tíi cuéc sèng cña mçi con ngêi.

Ên §é mµ cßn c¶ ë níc kh¸c trªn thÕ giíi.

Nh vËy th× viÖc ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ phæ biÕn cña §¹o PhËt

cÇn ®øng trªn quan ®iÓm: nã ®· ph¶n ¸nh nhu cÇu nµo

cña con ngêi vµ cã ý ®Þnh gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cã

cÇn thiÕt ®Æt ra cho con ngêi hay kh«ng. trong khi ®Æt

ra vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò nh thÕ, triÕt häc §¹o

nh÷ng gi¸ trÞ vÒ mÆt t duy, vÒ mÆt t tëng triÕt häc cña

§¹o PhËt.

cña §¹o PhËt ®· bao hµm nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh cña

nã.

§øng trªn quan ®iÓm duy vËt lÞch sö cã thÓ thÊy §¹o

trõu tîng vÒ con ngêi.

sinh trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ - chÝnh

trÞ ®Æc biÖt nµo?

Tr¶ lêi:

TriÕt häc Trung Hoa cæ ®¹i lµ triÕt häc cña thêi kú

sù tan r· cña m« h×nh kinh tÕ "tØnh ®iÒn". §ã lµ m«

h×nh kinh tÕ mµ së h÷u ruéng ®Êt thuéc vÒ Nhµ níc

thµnh viªn c«ng x· th«ng qua c¸c c¬ së c«ng x·.

M« h×nh kinh tÕ "tØnh ®iÒn" tan r· lµm xuÊt hiÖn mét

lùc lîng chÝnh trÞ míi. TÇng líp ®Þa chñ, tÇng líp nµy

lµ mét lùc lîng chÝnh trÞ ®èi lËp víi tÇng líp quý téc

thÞ téc cò (Nhµ Chu)

Sù thËt Êy dÉn tíi sù tranh giµnh ¶nh hëng quyÒn lùc

chÝnh trÞ gi÷a c¸c thÕ lùc cò - míi, gi÷a c¸c thÕ lùc

chÝnh trÞ víi nhau.

X· héi ë trong tr¹ng th¸i lo¹n l¹c, thiÕu sù thèng nhÊt

quyÒn lùc tËp trung

Khæng Tö, mét nhµ t tëng lín thêi kú nµy tõng nhËn

®¹o t«i, cha kh«ng ra ®¹o cha, con kh«ng ra ®¹o con.

Tøc còng lµ thêi kú mµ c¸c gi¸ trÞ chÝnh trÞ - ®¹o ®øc bÞ

®¶o lén c¨n b¶n, c¸i cò cha mÊt h¼n, c¸i míi cha xuÊt

hiÖn vµ cha ®îc kh¼ng ®Þnh.

Thùc tÕ Êy cuèi cïng ®· dÉn tíi nh÷ng cuéc th«n tÝnh

lÉn nhau cña c¸c thÕ lùc chÝnh trÞ. ThÕ lùc nµo còng

muèn b¸ chñ thiªn h¹ "ChiÕn Quèc" lµ vËy. Cuèi cïng

thÕ lùc TÇn Thuû Hoµng ®· thèng nhÊt Trung Hoa

b»ng b¹o lùc vµo cuèi thÕ kû thø III tríc C«ng nguyªn.

kiÕn cña Trung Hoa.

Thư viện tri thức trực tuyến

Nội dung xem thử

Mô tả chi tiết

Tài liệu tương tự (6)

Lịch sử Triết học Ấn Độ - Kinh văn của các trường phái Triết học Ấn Độ

Lịch sử triết học

lịch sử triết học trung quốc tập 1 tử học

Lịch sử triết học Trung Quốc

lịch sử triết học trung quốc trung quốc tập 2 thời đại kinh học part7

lịch sử triết học trung quốc tập 2 thời đại kinh học part8