Lịch sử phát triển hệ thống thuế Việt Nam từ 1945 đến 2004

http://www.ebook.edu.vn 2

LÞch sö ph¸t triÓn hÖ thèng thuÕ ViÖt Nam

tõ 1945 ®Õn 2004

C¸ch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945 ®· giµnh l¹i ®éc lËp cho ®Êt n−íc, thµnh

lËp chÝnh thÓ d©n chñ céng hoµ, Nhµ n−íc do d©n vµ v× d©n ®Çu tiªn ë §«ng

Nam ¸. Trong thêi gian gÇn 60 n¨m qua, ®Êt nuíc tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n lÞch

sö, mçi giai ®o¹n cã nh÷ng môc tiªu vµ nhiÖm vô chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi riªng.

Do ®ã, viÖc x©y dùng vµ sö dông hÖ thèng thuÕ còng lu«n thay ®æi phï hîp víi

mçi giai ®o¹n lÞch sö cña ®Êt n−íc. Kh¸i qu¸t sù ph¸t triÓn hÖ thèng thuÕ ViÖt

Nam ®−îc thÓ hiÖn trong c¸c giai ®o¹n lÞch sö sau ®©y:

1. HÖ thèng thuÕ giai ®o¹n tõ 1945 ®Õn 1954

1.1. Bèi c¶nh kinh tÕ x· héi giai ®o¹n 1945 ®Õn 1954

C¸ch m¹ng th¸ng T¸m thµnh c«ng ch−a ®−îc bao l©u th× thùc d©n Ph¸p l¹i

trë l¹i x©m l−îc n−íc ta lÇn thø hai. Cuèi n¨m 1946, khi Ph¸p næ sóng ®¸nh

chiÕm Nam Bé, ChÝnh phñ ®· ra lêi kªu gäi "Toµn d©n kh¸ng chiÕn, toµn diÖn

kh¸ng chiÕn, võa kh¸ng chiÕn vµ kiÕn quèc". Sau 9 n¨m tr−êng kú kh¸ng chiÕn,

th¸ng 5 n¨m 1954, chóng ta ®· giµnh th¾ng lîi §iÖn Biªn Phñ chÊn ®éng ®Þa cÇu,

buéc ®Þch ph¶i ký HiÖp ®Þnh Gi¬-ne-v¬. Theo ®ã, ®Êt n−íc ta t¹m thêi chia thµnh

hai miÒn: miÒn B¾c ®−îc hoµn toµn gi¶i phãng tõ s«ng BÕn H¶i trë ra; miÒn Nam

t¹m thêi do Ph¸p chiÕm ®ãng, sau hai n¨m Ph¸p sÏ rót hÕt qu©n vµ ®Êt n−íc sÏ

thèng nhÊt theo ®iÒu −íc cña HiÖp ®Þnh.

Trong lóc t×nh h×nh qu©n sù nh− n−íc s«i löa báng th× t×nh h×nh kinh tÕ l¹i

v« cïng khã kh¨n. HËu qu¶ cña 80 n¨m ®« hé cña Ph¸p ®· v¬ vÐt bãc lét nh©n

d©n ta tíi kiÖt quÖ b»ng chÝnh s¸ch thuÕ kho¸ nÆng nÒ hµ kh¾c. Thñ ®o¹n v¬ vÐt

tr¾ng trîn cña ph¸t xÝt NhËt cµng lµm cho nh©n d©n ta nghÌo ®ãi tËn cïng. Khi

nh©n d©n ta giµnh ®−îc chÝnh quyÒn l¹i gÆp ph¶i thiªn tai lín h¹n h¸n, ngËp lôt

vì ®ª, lµm cho 6 tØnh miÒn B¾c mÊt mïa lµ nguyªn nh©n g©y ra n¹n ®ãi n¨m

1945 lµm cho trªn mét triÖu ng−êi bÞ thiÖt m¹ng.

T×nh h×nh tµi chÝnh - tiÒn tÖ hÕt søc nan gi¶i, ChÝnh phñ ta tiÕp qu¶n mét

ng©n s¸ch trèng rçng chØ cã trªn mét triÖu ®ång trong khi kho¶n nî cña ChÝnh

phñ cò ®Ó l¹i rÊt lín. Cïng mét lóc trªn thÞ tr−êng l−u hµnh 3 lo¹i tiÒn: tiÒn §«ng

D−¬ng do Ng©n hµng Ph¸p ph¸t hµnh dïng chung cho c¶ 3 Nhµ n−íc ViÖt, Miªn,

Lµo; tiÒn quan kim vµ tiÒn quèc tÖ do T−ëng Giíi Th¹ch ®em sang chi dïng cho

®éi qu©n cña chóng.

§Ó ®èi phã víi t×nh h×nh trªn, §¶ng vµ Nhµ n−íc ®−a ra c¸c chñ tr−¬ng: diÖt

giÆc ®ãi; diÖt giÆc dèt; diÖt giÆc ngo¹i x©m; vµ tõng b−íc ph¸t hµnh ®ång tiÒn

Tµi chÝnh ViÖt Nam thay cho ®ång §«ng D−¬ng. Thùc hiÖn c¸c chñ tr−¬ng nµy

®· t¸c ®éng tÝch cùc lµm cho nÒn kinh tÕ håi phôc vµ ph¸t triÓn ®¸p øng yªu cÇu

cña tiÒn tuyÕn.

1.2. Quan ®iÓm sö dông thuÕ cña Nhµ n−íc giai ®o¹n 1945 ®Õn 1954

ThuÕ lµ nguån thu chñ yÕu ®¶m b¶o nhu cÇu cña Nhµ n−íc trong thêi gian

nµy nªn Nhµ n−íc ta chñ tr−¬ng:

http://www.ebook.edu.vn 3

- Giai ®o¹n ®æi míi giµnh chÝnh quyÒn Nhµ n−íc tiÕn hµnh b·i bá c¸c lo¹i

thuÕ bÊt c«ng v« lý cña Ph¸p ®Ó gi¶m g¸nh nÆng thuÕ kho¸ cho d©n, söa ®æi vµ

gi¶m nhÑ mét sè thuÕ hîp lý ®Ó duy tr× nguån thu, ®¶m b¶o sè thu cho Nhµ n−íc.

§ång thêi, thùc hiÖn vËn ®éng quyªn gãp ñng hé Nhµ n−íc ®Ó bï sè thu.

- Tõng b−íc ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch thuÕ riªng cña n−íc ta. C¸c chÝnh s¸ch

thuÕ ban hµnh ph¶i ®¶m b¶o c«ng b»ng dùa trªn thu nhËp cña c¸c tÇng líp d©n

c−. ThuÕ ph¶i t¸c ®éng tÝch cùc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh,

nhÊt lµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp. ThuÕ lµ c«ng cô ®Êu tranh

kinh tÕ víi ®Þch, gi÷a vïng tù do vµ vïng ®Þch t¹m chiÕm. ThuÕ lµ c«ng cô chñ

yÕu huy ®éng nguån thu cho Nhµ n−íc ®¸p øng nhu cÇu cho cuéc kh¸ng chiÕn.

ViÖc sö dông thuÕ n»m trong tæng thÓ cña chñ tr−¬ng chung vÒ tµi chÝnh lµ

"t¨ng thu, gi¶m chi, thèng nhÊt qu¶n lý thu chi".

1.3. C¸c s¾c thuÕ giai ®o¹n 1945 - 1954

Thêi kú ®æi míi giµnh ®−îc chÝnh quyÒn Nhµ n−íc b·i bá c¸c lo¹i thuÕ v«

lý cña Ph¸p chØ gi÷ l¹i 2 lo¹i thuÕ ®ã lµ:

- ThuÕ ®iÒn thæ: thu vµo ®Êt ruéng vµ ®Êt v−ên nh−ng gi¶m bít møc thu.

- ThuÕ m«n bµi: thu vµo ng−êi kinh doanh c«ng th−¬ng nghiÖp.

Nhµ n−íc t¹m thêi ban hµnh mét sè thuÕ míi ®Ó huy ®éng nguån thu gåm:

- ThuÕ du hý: ®¸nh vµo doanh thu cña c¸c lo¹i ho¹t ®éng kinh doanh v¨n

ho¸ v¨n nghÖ vui ch¬i theo thuÕ suÊt tû lÖ % trªn doanh thu.

- ThuÕ ®Æc biÖt: ®¸nh vµo xe h¬i, xe vËn t¶i.

- ThuÕ s¸t sinh: x¸c ®Þnh theo møc tuyÖt ®èi trªn ®Çu con vËt bÞ giÕt thÞt, ®¹i

gia sóc vµ tiÓu gia sóc (tr©u, bß, ngùa, lîn, dª, cõu...).

- ThuÕ ®¶m phô quèc phßng: thu møc cè ®Þnh theo ®Çu ng−êi nam giíi tõ 18

tuæi ®Õn 65 tuæi.

- ThuÕ ®¸nh vµo thuèc l¸, thuèc lµo víi thuÕ suÊt tÝnh theo tû lÖ % trªn

doanh thu.

Nh÷ng lo¹i thuÕ trªn ®−îc giao cho c¸c ®Þa ph−¬ng tæ chøc thu, nh−ng kÕt

qu¶ thu kh«ng lín mét phÇn v× kinh tÕ ch−a ph¸t triÓn nªn nguån thu nhá, phÇn

kh¸c do c¸c ®Þa ph−¬ng ch−a tÝch cùc thu v× t©m lý cña nh©n d©n cßn nÆng nÒ do

hËu qu¶ cña c¸c chÝnh s¸ch thuÕ cña Ph¸p ®Ó l¹i.

N¨m 1946, c¶ n−íc b−íc vµo thêi kú kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p, nhu

cÇu chi tiªu cho tiÒn tuyÕn ngµy cµng lín Nhµ n−íc ®· b·i bá mét sè thuÕ, söa

®æi mét sè thuÕ vµ ban hµnh l¹i thuÕ míi gåm c¸c lo¹i thuÕ sau:

- ThuÕ ®iÒn thæ: söa ®æi tõ biÓu thuÕ tuyÖt ®èi sang biÓu thuÕ suÊt luü tiÕn

tõng phÇn theo s¶n l−îng thu ho¹ch.

- ThuÕ m«n bµi: Ph©n biÖt møc thu tuyÖt ®èi kh¸c nhau theo quy m« kinh

doanh.

- ThuÕ thuèc l¸, thuèc lµo: n©ng møc thuÕ suÊt cao ®Ó h¹n chÕ tiªu dïng.

- ThuÕ quan: ®¸nh vµo ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu qua cöa khÈu, biªn

giíi vµ gi÷ vïng tù do víi vïng ®Þch t¹m chiÕm.

http://www.ebook.edu.vn 4

- ThuÕ l·i doanh nghiÖp vµ thuÕ lîi tøc tæng hîp ®¸nh vµo thùc l·i cña c¸c

c¬ së kinh doanh. Hai lo¹i thuÕ nµy tuy cã ban hµnh nh−ng ch−a ¸p dông ®Ó thu

v× chiÕn tranh nªn c¸c c¬ së kinh doanh ph¶i s¬ t¸n gÆp nhiÒu khã kh¨n.

Thêi gian thùc hiÖn c¸c lo¹i thuÕ tõ 1946 ®Õn 1950, kÕt qu¶ ®¹t ®−îc rÊt

thÊp v× chiÕn tranh theo thÕ "cµi r¨ng l−îc" vïng tù do bÞ ®Þch t¨ng c−êng ®¸nh

ph¸ b»ng m¸y bay c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i ph©n t¸n chñ yÕu ho¹t

®éng ban ®ªm. ViÖc qu¶n lý tµi chÝnh thùc hiÖn theo ph−¬ng thøc "ph©n t¸n",

c¸c ®Þa ph−¬ng "tù cÊp tù tóc". PhÇn lín c¸c ®Þa ph−¬ng ch−a quan t©m qu¶n lý

thu thuÕ do yÕu tè t©m lý. C¸c ®Þa ph−¬ng vÉn chñ yÕu dùa vµo nguån thu ®éng

viªn, quyªn gãp b»ng c¸c phong trµo "TuÇn lÔ vµng"; "Mïa ®«ng binh sü"; "Hò

g¹o nu«i qu©n" … V× vËy, thuÕ ch−a ph¸t huy ®−îc t¸c dông.

N¨m 1951, cuéc kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n ta b−íc sang giai ®o¹n tæng

ph¶n c«ng ®Ó giµnh th¾ng lîi cuèi cïng b»ng chiÕn dÞch "§iÖn Biªn Phñ" yªu

cÇu ph¶i "tËp trung nh©n tµi vËt lùc cho tiÒn tuyÕn", ®ßi hái ph¶i tËp trung nguån

thu cho ChÝnh phñ Trung −¬ng vµ thèng nhÊt c¸c chÝnh s¸ch huy ®éng nguån

thu, Nhµ n−íc ®· quyÕt ®Þnh b·i bá c¸c thø thuÕ hiÖn hµnh, thèng nhÊt qu¶n lý

thu chi tµi chÝnh vÒ Trung −¬ng: toµn bé sè thu nép hÕt cho Trung −¬ng, c¸c ®Þa

ph−¬ng lËp dù to¸n chi ®Ó Trung −¬ng cÊp vèn. Thùc hiÖn quyÕt ®Þnh nµy, Nhµ

n−íc ®· ban hµnh 7 thø thuÕ ¸p dông thèng nhÊt c¶ n−íc b¾t ®Çu tõ n¨m 1951

®Õn 1954 bao gåm:

1. ThuÕ n«ng nghiÖp: c¨n cø tÝnh thuÕ lµ hoa lîi b×nh qu©n nh©n khÈu trong

hé møc hoa lîi khëi ®iÓm tÝnh thuÕ lµ 81kg víi biÓu thuÕ suÊt luü tiÕn tõng phÇn

tõ 5% ®Õn 45%.

2. ThuÕ c«ng th−¬ng nghiÖp: thu vµo ho¹t ®éng kinh doanh c«ng nghiÖp,

dÞch vô. ThuÕ c«ng th−¬ng nghiÖp bao gåm 4 thø thuÕ:

- C¸c doanh nghiÖp lín nép hai thø thuÕ: thuÕ doanh thu ®¸nh theo tû lÖ %

trªn doanh thu; thuÕ thùc l·i thu theo tû lÖ % vµo l·i rßng.

- C¸c cöa hµng kinh doanh nhá hÑp: thuÕ qu¸n hµng víi thuÕ suÊt luü tiÕn

theo thu nhËp.

- C¸c c¬ së kinh doanh bu«n b¸n: nép thuÕ bu«n chuyÕn thuÕ suÊt theo tû lÖ

trªn gi¸ trÞ cña chuyÕn hµng.

3. ThuÕ hµng ho¸: ®¸nh vµo 81 mÆt hµng víi thuÕ suÊt tû lÖ % cao ®Ó h−íng

dÉn s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, nh»m h¹n chÕ bít s¶n xuÊt, tiªu dïng nh÷ng lo¹i hµng

ho¸ nµy.

4. ThuÕ s¸t sinh: thu mét møc thu cè ®Þnh vµo tõng lo¹i ®¹i gia sóc vµ tiÓu

gia sóc giÕt mæ. (tr©u, bß, ngùa, lî, dª cõu).

5. ThuÕ tr−íc b¹: ®¸nh vµo gi¸ trÞ cña mét sè tµi s¶n chuyÓn nh−îng theo

danh môc quy ®Þnh.

6. ThuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu: ®¸nh vµo hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu qua

biªn giíi, cöa khÈu, vµ ranh giíi gi÷a vïng tù do víi vïng ®Þnh t¹m chiÕm. ThuÕ

suÊt tû lÖ % trªn gi¸ trÞ l« hµng xuÊt nhËp khÈu.

7. ThuÕ tem: thu vµo tem th− b−u chÝnh. Lo¹i thuÕ nµy tuy cã ban hµnh

nh−ng kh«ng ¸p dông trong thùc tÕ.

http://www.ebook.edu.vn 5

Nh− vËy, chØ cã 6 lo¹i thuÕ ®−îc sö dông ®Ó huy ®éng nguån thu trong thêi

gian tõ 1951 ®Õn 1954. KÕt qu¶ thu ®−îc 6 lo¹i thuÕ míi ®· lµm cho sè thu cña

Nhµ n−íc ngµy cµng t¨ng, ®¶m b¶o nhu cÇu chi tiªu lín cho tiÒn tuyÕn vµ x· héi.

1.4. §¸nh gi¸ hÖ thèng thuÕ giai ®o¹n 1945 - 1954

N¨m n¨m ®Çu khi giµnh ®−îc chÝnh quyÒn, Nhµ n−íc cã söa ®æi mét sè thuÕ

vµ ban hµnh mét sè s¾c thuÕ. Nh−ng thùc chÊt chØ lµ gi¶i ph¸p t¹m thêi xö lý t×nh

huèng. C¸c lo¹i thuÕ ®−a ra ch−a cã c¬ së khoa häc, ch−a phï hîp víi ®iÒu kiÖn

kinh tÕ x· héi, do ®ã, hiÖu qu¶ rÊt thÊp. Bªn c¹nh ®ã, t©m lý cña c¸c cÊp chÝnh

quyÒn vµ t©m lý cña c¸c tÇng líp d©n c− ®èi víi thuÕ cña thùc d©n Ph¸p cßn ®ang

bÞ ®Ì nÆng ®· t¸c ®éng rÊt lín ®Õn viÖc tæ chøc thùc hiÖn c¸c lo¹i thuÕ. V× vËy,

thuÕ hÇu nh− kh«ng ph¸t huy ®−îc t¸c dông.

N¨m 1951, Nhµ n−íc ban hµnh thèng nhÊt 7 lo¹i thuÕ ¸p dông trong c¶ n−íc

®· ®Æt nÒn mãng ®Çu tiªn cho hÖ thèng thuÕ ViÖt Nam. C¸c lo¹i thuÕ nµy ®·

b−íc ®Çu phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi n−íc ta nªn ®· ph¸t huy ®−îc t¸c

dông tÝch cùc trong viÖc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. §ång thêi, ®·

huy ®éng nguån thu ®¸ng kÓ cho Nhµ n−íc, ®¶m b¶o nhu cÇu cña tiÒn tuyÕn vµ

nhu cÇu chi tiªu cña bé m¸y Nhµ n−íc.

Tuy nhiªn, hÖ thèng lóc nµy míi chØ lµ b−íc ®Çu s¬ khai ch−a h×nh thµnh hÖ

thèng thuÕ hoµn chØnh. Tõng s¾c thuÕ, vÒ néi dung, cßn qu¸ ®¬n gi¶n ch−a ®¶m

b¶o yªu cÇu khai th¸c c¸c nguån thu.

ThuÕ míi chØ dõng l¹i ë møc c¸c v¨n b¶n chÝnh s¸ch hoÆc ®iÒu lÖ nªn hiÖu

lùc ph¸p lý kh«ng cao.

2. HÖ thèng thuÕ giai ®o¹n 1954 - 1989

2.1. Bèi c¶nh kinh tÕ - x· héi giai ®o¹n 1954 - 1989

ChiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ vµ kÕt qu¶ héi nghÞ Gi¬-ne-v¬, miÒn B¾c ®−îc

hoµn toµn gi¶i phãng, miÒn Nam tiÕp tôc thùc hiÖn cuéc c¸ch m¹ng d©n téc d©n

chñ chèng l¹i Mü ngôy ®Ó gi¶i phãng hoµn toµn ®Êt n−íc.

ë miÒn B¾c ®· tiÕn hµnh c¶i c¸ch ruéng ®Êt, ®¸nh ®æ ®Þa chñ, c−êng hµo

chia ruéng ®Êt cho d©n cµy vµ thùc hiÖn ba n¨m kh«i phôc kinh tÕ, hµn g¾n vÕt

th−¬ng chiÕn tranh, xo¸ sù kh¸c biÖt vÒ kinh tÕ vµ c¸c chÝnh s¸ch gi÷a vïng tù do

vµ vïng gi¶i phãng. NÒn kinh tÕ miÒn B¾c ®· trë l¹i æn ®Þnh, t¹o ®µ cho sù

nghiÖp x©y dùng chñ nghÜa x· héi, b¾t ®Çu b»ng ba n¨m c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa,

thùc hiÖn ®ång thêi ba cuéc c¸ch m¹ng: c¸ch m¹ng quan hÖ s¶n xuÊt; c¸ch m¹ng

khoa häc kü thuËt; c¸ch m¹ng t− t−ëng v¨n ho¸. Trong giai ®o¹n nµy, miÒn B¾c

ph¶i thùc hiÖn ®ång thêi 3 nhiÖm vô: tiÕp tôc x©y dùng chñ nghÜa x· héi, ®¸nh

th¾ng cuéc chiÕn tranh ph¸ ho¹i b»ng kh«ng qu©n vµ lµ hËu ph−¬ng lín chi viÖn

tÝch cùc cho cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng miÒn Nam.

Sau chiÕn dÞch Hå ChÝ Minh lÞch sö, miÒn Nam ®−îc gi¶i phãng, hai n¨m

®Çu c¶ n−íc thèng nhÊt vÒ chÝnh quyÒn nh−ng hai miÒn B¾c Nam ch−a thèng

nhÊt vÒ kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch. MiÒn Nam kh«i phôc kinh tÕ, kh¾c phôc khã kh¨n

sau chiÕn tranh vµ thùc hiÖn c¶i t¹o t− s¶n, c¶i t¹o tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ c¶i t¹o

n«ng nghiÖp.

Sau hai n¨m c¶ n−íc thèng nhÊt vÒ kinh tÕ cïng thùc hiÖn kÕ ho¹ch 5 n¨m

lÇn thø 2 tiÕp tôc x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña thêi kú qu¸ ®é lªn Chñ

http://www.ebook.edu.vn 6

nghñ nghÜa x· héi. Kinh tÕ quèc doanh vµ hîp t¸c x· b¾t ®Çu ph¸t triÓn, nhiÒu c¬

së c«ng nghiÖp quan träng cña ®Êt n−íc ®−îc x©y dùng, s¶n l−îng trong n«ng

nghiÖp t¨ng biÓu hiÖn lµ phong trµo ®¹t n¨ng suÊt 5 tÊn, 10 tÊn/ha. Nh−ng nh÷ng

n¨m 1985 trë ®i, nÒn kinh tÕ c¶ n−íc l©m vµo khã kh¨n, tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh

tÕ chËm dÇn, s¶n l−îng s¶n xuÊt cña nhiÒu ngµnh gi¶m sót, nhiÒu hîp t¸c x·

n«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, th−¬ng nghiÖp lÇn l−ît bÞ tan vì do n¨ng suÊt

lao ®éng thÊp, ®êi sèng x· viªn khã kh¨n.

Quan hÖ quèc tÕ vÒ kinh tÕ chuyÓn sang hîp t¸c trªn tinh thÇn b×nh ®¼ng ®«i

bªn cïng cã lîi, cã vay cã tr¶, kh«ng cßn viÖn trî cho kh«ng nªn nguån thu

trong n−íc kh«ng ®ñ, ph¶i vay nî n−íc ngoµi. Ng©n s¸ch Nhµ n−íc ngµy cµng

béi chi lín, l¹m ph¸t t¨ng, gi¸ c¶ leo thang, ®êi sèng nh©n d©n gÆp nhiÒu khã

kh¨n, t×nh h×nh x· héi cã nhiÒu phøc t¹p, tiªu cùc n¶y sinh.

Cïng lóc ®ã hµng lo¹t n−íc trong phe X· héi chñ nghÜa l©m vµo khñng

ho¶ng kinh tÕ, khñng ho¶ng chÝnh trÞ nªn ®· t¸c ®éng lín ®Õn nÒn kinh tÕ, chÝnh

trÞ, x· héi n−íc ta. Tr−íc t×nh h×nh ®ã, §¹i héi §¶ng lÇn thø VI vµ lÇn thø VII ®·

®Þnh ra ®−êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ tr−êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ

n−íc theo ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa, ph¸t triÓn ®a thµnh phÇn kinh tÕ; më cöa

héi nhËp kinh tÕ víi thÕ giíi. §−êng lèi ®æi míi kinh tÕ cña §¶ng ®· ®Þnh ra con

®−êng ®i míi cho kinh tÕ tµi chÝnh nãi chung vµ thuÕ nãi riªng.

2.2. Quan ®iÓm sö dông thuÕ giai ®o¹n 1954 – 1989

Giai ®o¹n nµy cã rÊt nhiÒu thêi kú lÞch sö víi nh÷ng chñ tr−¬ng kinh tÕ x·

héi kh¸c nhau. Quan ®iÓm chung vÒ sö dông thuÕ phôc vô cho viÖc thùc hiÖn c¸c

chñ tr−¬ng kinh tÕ x· héi trong mçi thêi kú. Cô thÓ lµ:

- Sö dông thuÕ ®Ó ®Èy nhanh qu¸ tr×nh kh«i phôc kinh tÕ sau chiÕn tranh.

- Sö dông thuÕ lµm c«ng cô tÝch cùc gãp phÇn thùc hiÖn chñ tr−¬ng c¶i t¹o

c¸c thµnh phÇn kinh tÕ phi x· héi chñ nghÜa theo chñ nghÜa x· héi ®Ó h×nh thµnh

hai chÕ ®é së h÷u: Së h÷u toµn d©n vµ së h÷u tËp thÓ.

- Sö dông thuÕ ®Ó kÝch thÝch viÖc x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña chñ

nghÜa x· héi trong khu vùc kinh tÕ tËp thÓ.

- §èi víi kinh tÕ quèc doanh kh«ng sö dông thuÕ ®Ó ®iÒu tiÕt, mµ dïng chÕ

®é huy ®éng kh¸c ngoµi thuÕ, nguån thu tõ kinh tÕ quèc doanh lµ nguån thu chñ

yÕu cña ng©n s¸ch Nhµ n−íc.

- Sö dông thuÕ ®Ó khuyÕn khÝch kinh tÕ tËp thÓ, nhÊt lµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp

tiÕn lªn s¶n xuÊt lín x· héi chñ nghÜa.

XuÊt ph¸t tõ c¸c quan ®iÓm trªn nªn hÖ thèng thuÕ vµ thu cña n−íc ta ®−îc

bæ sung söa ®æi qua tõng kho¶ng thêi gian kh¸c nhau.

2.3. HÖ thèng thuÕ giai ®o¹n 1954 – 1989

2.3.1. ThuÕ trong thêi gian 3 n¨m kh«i phôc kinh tÕ

§Ó nhanh chãng hoµ nhËp gi÷a hai vïng tù do vµ vïng míi gi¶i phãng, Nhµ

n−íc ®· quyÕt ®Þnh ¸p dông thèng nhÊt trªn toµn miÒn B¾c c¸c s¾c thuÕ: thuÕ

n«ng nghiÖp; thuÕ doanh thu; thuÕ thuÕ lîi tøc doanh nghiÖp; thuÕ hµng ho¸;

thuÕ bu«n chuyÕn; thuÕ s¸t sinh; thuÕ kinh doanh nghÖ thuËt; thuÕ muèi; thuÕ

r−îu; thuÕ thæ tr¹ch (thu ë thµnh phè thÞ x·); thuÕ xuÊt, nhËp khÈu.

http://www.ebook.edu.vn 7

Ngoµi ra cßn ¸p dông thuÕ hµng ho¸ tån kho víi thuÕ suÊt cao ®Ó chèng ®Çu

c¬ ph¸ gi¸ cña t− s¶n thµnh thÞ (vïng míi gi¶i phãng).

Trong c¸c s¾c thuÕ ®¸ng l−u ý mét sè s¾c thuÕ cã thay ®æi lín:

- ThuÕ n«ng nghiÖp: phôc vô cho c«ng cuéc c¶i c¸ch ruéng ®Êt gi¶m nhÑ

møc ®ãng gãp cho bÇn, cè, trung, n«ng, ®éng viªn nhiÒu vµo ®Þa chñ, phó n«ng

kÓ c¶ khi hä ®· bÞ ®¸nh ®æ. §èi víi vïng ch−a c¶i c¸ch ruéng ®Êt vÉn ¸p dông

biÓu thuÕ ®· ban hµnh, ®èi víi vïng ®· c¶i c¸ch ruéng ®Êt cho ¸p dông biÓu thuÕ

míi 22 bËc thuÕ suÊt tõ 7% ®Õn 35% bËc khëi ®iÓm gi¶m xuèng 61kg (hoa lîi

b×nh qu©n nh©n khÈu n«ng nghiÖp) ®Ó gi¶m bít møc ®ãng gãp cho n«ng d©n.

Khi c¶i c¸ch ruéng ®Êt ®· hoµn thµnh, thu nhËp cña c¸c hé n«ng d©n t¨ng

lªn, Nhµ n−íc t¨ng thªm møc huy ®éng thuÕ n«ng nghiÖp vµo c¸c hé n«ng d©n.

§ång thêi, gi¶m bít møc ®ãng gãp cho n«ng d©n miÒn nói cã khã kh¨n vµ lµ n¬i

c¨n cø ®Þa cña cuéc kh¸ng chiÕn. Tõ ®ã, Nhµ n−íc thay ®æi biÓu thuÕ:

Vïng miÒn xu«i ¸p dông biÓu thuÕ 27 bËc thuÕ suÊt tõ 7% - 37% khëi ®iÓm

tÝnh thuÕ lµ 61kg.

Khu tù trÞ ViÖt B¾c biÓu thuÕ 10 bËc thuÕ suÊt tõ 15% - 35%

Khu tù trÞ T©y B¾c ¸p dông mét thuÕ suÊt chung lµ 20%.

C¶ hai khu tù trÞ ®Òu ®−îc trõ xuÊt miÔn thu 100kg.

- ThuÕ lîi tøc doanh nghiÖp thay cho thuÕ thùc l·i: ThuÕ lîi tøc doanh

nghiÖp −u ®·i vÒ thuÕ cho ngµnh s¶n xuÊt vËn t¶i, kiÕn tróc h¬n c¸c ngµnh nghÒ

kh¸c ®Ó khuyÕn khÝch s¶n xuÊt. ThÓ hiÖn lµ Nhµ n−íc ban hµnh 2 biÓu thuÕ suÊt

luü tiÕn tõng phÇn cho 2 lo¹i ngµnh nghÒ. (BiÓu 1 cho ngµnh c«ng nghiÖp, vËn

t¶i, kiÕn tróc thuÕ suÊt tõ 8% - 40%. BiÓu 2 cho c¸c ngµnh nghÒ kh¸c thuÕ suÊt tõ

10% - 50%).

- ThuÕ hµng ho¸: më réng mÆt hµng chÞu thuÕ lªn 61 mÆt hµng víi thuÕ suÊt

tû lÖ thÊp nhÊt 5% cao nhÊt 50%.

- ThuÕ thæ tr¹ch lµ lo¹i thuÕ míi ®¸nh vµo ®Êt vµ nhµ ë c¸c thµnh phè ®« thÞ,

thuÕ suÊt 0,8% gi¸ trÞ nhµ; 1,2% gi¸ trÞ ®Êt vµ 15% lîi tøc cho thuª nhµ.

Trong thêi gian 3 n¨m kh«i phôc, ¸p dông c¸c s¾c thuÕ trªn ®· gãp phÇn tÝch

cùc khuyÕn khÝch s¶n xuÊt c«ng th−¬ng nghiÖp ë thµnh thÞ, nhanh chãng xo¸ bá

sù kh¸c biÖt gi÷a hai vïng. ë n«ng th«n thuÕ n«ng nghiÖp ®· hç trî tÝch cùc cho

c«ng cuéc c¶i c¸ch ruéng ®Êt, khuyÕn khÝch s¶n xuÊt vµ gãp phÇn c¶i thiÖn ®êi

sèng cña n«ng d©n.

C¸c s¾c thuÕ ®· huy ®éng ®−îc nguån thu kh¸ lín cho nhµ n−íc ®¸p øng

yªu cÇu chi tiªu cña nhµ n−íc. N¨m 1956 sè thu thuÕ chiÕm trong tæng thu ng©n

s¸ch nhµ n−íc lµ 74%, n¨m 1957 lµ 87%.

2.3.2. ThuÕ trong thêi gian 3 n¨m c¶i t¹o x∙ héi chñ nghÜa 1957 - 1960.

Trong thêi gian 3 n¨m c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa, toµn miÒn B¾c tËp trung søc

thùc hiÖn cuéc c¸ch m¹ng quan hÖ s¶n xuÊt ph¸t triÓn kinh tÕ quèc doanh, ®−a

ng−êi lµm ¨n riªng lÎ thuéc së h÷u t− nh©n vµo c¸c lo¹i hîp t¸c x· h×nh thµnh së

h÷u tËp thÓ vÒ t− liÖu s¶n xuÊt.

Giai ®o¹n nµy nhµ n−íc sö dông thuÕ ®Ó phôc vô c¶i t¹o, b»ng c¸ch söa ®æi

c¸c chÝnh s¸ch thuÕ theo tinh thÇn ph©n biÖt ®èi xö vÒ thuÕ: ®èi víi hîp t¸c x·

http://www.ebook.edu.vn 8

®−îc −u ®·i vÒ thuÕ, ®èi víi c¸ thÓ kh«ng ®−îc −u ®·i, sö dông lîi Ých kinh tÕ kÕt

hîp víi tuyªn truyÒn ®Ó vËn ®éng c¸ thÓ vµo hîp t¸c x·. Trong ®ã, chñ yÕu söa

®æi hai s¾c thuÕ: thuÕ n«ng nghiÖp vµ thuÕ lîi tøc doanh nghiÖp.

- ThuÕ n«ng nghiÖp ban hµnh thªm biÓu thuÕ suÊt luü tiÕn riªng cho hîp t¸c

x·, thuÕ suÊt tõ 7% ®Õn 25% trªn hoa lîi b×nh qu©n x· viªn vµ hîp t¸c x· ®−îc

trÝch mét phÇn thuÕ theo tû lÖ % kh¸c nhau tïy theo quy m« hîp t¸c x· ®Ó ®−a

vµo quü tÝch luü x©y dùng c¬ së vËt chÊt cña hîp t¸c. Cßn c¸ thÓ vÉn ¸p dông

biÓu thuÕ cò.

- ThuÕ lîi tøc doanh nghiÖp ¸p dông biÓu thuÕ cò nh−ng ®èi víi hîp t¸c x·

®−îc h−ëng c¸c −u ®·i:

+ Gi¸ tÝnh thuÕ ®èi víi hîp t¸c x· tÝnh theo gi¸ chØ ®¹o thÊp h¬n gi¸ thÞ

tr−êng, c¸ thÓ tÝnh theo gi¸ thÞ tr−êng.

+ Hîp t¸c x· tÝnh thuÕ lîi tøc c¨n cø vµo lîi tøc b×nh qu©n x· viªn, c¸ thÓ

kh«ng tÝnh b×nh qu©n mµ tÝnh trªn c¶ tæng lîi tøc.

+ Hîp t¸c x· ®−îc trõ xuÊt miÔn thu theo sè l−îng x· viªn, c¸ thÓ chØ tÝnh

tèi ®a 2 xuÊt vµo lîi tøc ®Ó tÝnh lîi tøc tÝnh thuÕ.

+ Hîp t¸c x· ®−îc trÝch mét phÇn thuÕ theo tû lÖ % kh¸c nhau tuú theo quy

m« hîp t¸c x· ®Ó ®−a vµo quü tÝch luü, c¸ thÓ kh«ng ®−îc ®Ó l¹i thuÕ.

Trong giai ®o¹n c¶i t¹o thuÕ vÉn ¸p dông chung c¶ kinh tÕ quèc doanh, kinh

tÕ tËp thÓ, kinh tÕ c¸ thÓ nªn nguån thu tõ thuÕ vÉn chiÕm tû träng lín trong thu

ng©n s¸ch. Víi sù ph¸t triÓn nhanh vµ æn ®Þnh cña kinh tÕ, nªn sè thu vÒ thuÕ

t¨ng ®¸ng kÓ nhÊt lµ sè thu thuÕ tõ kinh tÕ quèc doanh, n¨m 1960 so víi n¨m

1959 t¨ng 30,4%.

2.3.3. C¸c h×nh thøc thu vµ thuÕ trong thêi gian thùc hiÖn kÕ ho¹ch 5

n¨m lÇn thø nhÊt, chèng chiÕn ph¸ ho¹i, ®Êu tranh gi¶i phãng miÒn Nam,

thèng nhÊt ®Êt n−íc 1960 - 1989

Thêi gian nµy miÒn B¾c b¾t tay vµo x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho

chñ nghÜa x· héi. §¶ng vµ Nhµ n−íc quan niÖm c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh thuéc

së h÷u toµn d©n, nhµ n−íc qu¶n lý toµn diÖn vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó kinh tÕ quèc

doanh gi÷ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ. Do ®ã, nhµ n−íc kh«ng sö dông thuÕ

thu vµo kinh tÕ quèc doanh mµ ¸p dông c¸c h×nh thøc thu kh¸c. ThuÕ chØ cßn ¸p

dông ®èi víi khu vùc kinh tÕ tËp thÓ vµ c¸ thÓ.

2.3.3.1. §èi víi khu vùc kinh tÕ quèc doanh s¶n xuÊt kinh doanh trong n−íc

vµ kinh doanh xuÊt, nhËp khÈu.

N¨m 1960, Nhµ n−íc cho ¸p dông thÝ ®iÓm chÕ ®é thu quèc doanh vµ chÕ ®é

ph©n phèi trÝch nép lîi nhuËn ë mét sè c¬ së kinh doanh. N¨m 1965 më réng ¸p

dông cho c¸c doanh nghiÖp quèc doanh kinh doanh trong n−íc. Doanh nghiÖp

quèc doanh kinh doanh xuÊt, nhËp khÈu kh«ng ¸p dông thuÕ xuÊt nhËp khÈu mµ

chuyÓn sang chÕ ®é thu bï chªnh lÖch ngo¹i th−¬ng.

Nh− vËy, tõ n¨m 1965 ®Õn 1989 khu vùc kinh tÕ quèc doanh kh«ng nép thuÕ

mµ nép theo c¸c chÕ ®é trªn tuú theo tÝnh chÊt ho¹t ®éng cô thÓ lµ:

- C¸c doanh nghiÖp quèc doanh s¶n xuÊt ¸p dông hai chÕ ®é thu: thu quèc

doanh vµ trÝch nép lîi nhuËn.

http://www.ebook.edu.vn 9

- C¸c doanh nghiÖp quèc doanh th−¬ng nghiÖp dÞch vô ¸p dông chÕ ®é ph©n

phèi vµ trÝch nép lîi nhuËn; kh«ng nép thu quèc doanh.

- C¸c doanh nghiÖp quèc doanh xuÊt nhËp khÈu ¸p dông chÕ ®é thu hay bï

chªnh lÖch ngo¹i th−¬ng.

ChÕ ®é thu hay bï chªnh lÖch ngo¹i th−¬ng ®−îc ¸p dông ®Õn th¸ng

12/1987 khi Nhµ n−íc ban hµnh LuËt thuÕ xuÊt, nhËp khÈu míi.

Nh− vËy, trong c¶ thêi gian x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë miÒn B¾c cho ®Õn

1989 c¸c c¬ së kinh tÕ quèc doanh kh«ng thuéc diÖn ®iÒu tiÕt cña thuÕ.

2.3.3.2. §èi víi khu vùc kinh tÕ tËp thÓ, c¸ thÓ

Nhµ n−íc tiÕp tôc ¸p dông c¸c chÝnh s¸ch thuÕ nh−ng cã bæ sung söa ®æi

cho phï hîp víi yªu cÇu nhiÖm vô trong tõng thêi gian.

§Ó phï hîp víi t×nh h×nh míi cña ®Êt n−íc tõ 1960 ®Õn 1975, Nhµ n−íc tiÕp

tôc söa ®æi chÝnh s¸ch thuÕ, trong ®ã chñ yÕu söa 4 lo¹i thuÕ.

- ThuÕ n«ng nghiÖp: Víi tinh thÇn chung lµ æn ®Þnh møc ®ãng gãp ®Ó æn

®Þnh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nªn Nhµ n−íc quyÕt ®Þnh æn ®Þnh nghÜa vô nép thuÕ

trong c¸c n¨m sau theo møc cña n¨m 1958.

- Bá thuÕ m«n bµi v× ®¹i bé phËn c¬ së kinh doanh lµ quèc doanh vµ hîp t¸c

x·.

- ThuÕ doanh nghiÖp: ph©n chia theo 2 ngµnh: s¶n xuÊt, x©y dùng, vËn t¶i vµ

¨n uèng, th−¬ng nghiÖp, dÞch vô; ®ång thêi, gi¶m møc thuÕ suÊt ®Ó gi¶m bít

®ãng gãp do c¬ së kinh doanh gÆp khã kh¨n v× chiÕn tranh.

- ThuÕ lîi tøc doanh nghiÖp: T¸ch biÓu thuÕ thµnh 3 biÓu cho 3 ngµnh: s¶n

xuÊt, x©y dùng vËn t¶i; phôc vô ¨n uèng; th−¬ng nghiÖp. ¦u ®·i thuÕ suÊt cho

ngµnh s¶n xuÊt, x©y dùng vËn t¶i ®Ó kÝch thÝch s¶n xuÊt, cung øng s¶n phÈm cho

x· héi.

Khi ®Êt n−íc thèng nhÊt tõ 1975 ®Õn 1989

Trong nh÷ng n¨m ®Çu ë miÒn Nam t¹m thêi söa ®æi mét sè lo¹i thuÕ cña

chÝnh quyÒn ThiÖu ®Ó tiÕp tôc thu vµ söa ®æi mét sè lo¹i thuÕ miÒn B¾c ®Ó ¸p

dông ë miÒn Nam.

N¨m 1980, hai miÒn Nam B¾c thùc hiÖn mét hÖ thèng thuÕ thèng nhÊt dùa

trªn hÖ thèng thuÕ ®· ¸p dông ë miÒn B¾c cã söa ®æi cho phï hîp ë c¶ hai miÒn.

Tõ n¨m 1983, Nhµ n−íc thay ®æi mét sè s¾c thuÕ chÝnh.

- Th¸ng 2/1983, ban hµnh Ph¸p lÖnh ThuÕ n«ng nghiÖp thay cho §iÒu lÖ

ThuÕ n«ng nghiÖp. Néi dung cña ThuÕ n«ng nghiÖp thay ®æi c¬ b¶n lµ kh«ng

tÝnh thuÕ theo hoa lîi b×nh qu©n vµ thuÕ suÊt luü tiÕn toµn phÇn mµ chuyÓn sang

tÝnh thuÕ cho hai lo¹i c©y trång kh¸c nhau:

+ §èi víi c©y hµng n¨m: thuÕ n«ng nghiÖp c¨n cø vµo 7 h¹ng ®Êt tõ h¹ng 1

®Õn h¹ng 7. ThuÕ suÊt theo ®Þnh suÊt thuÕ cè ®Þnh b»ng thãc tÝnh trªn100m2

cho

tõng h¹ng ®Êt. BiÓu thuÕ chia lµm 3 vïng theo 3 biÓu: ®ång b»ng, trung du, miÒn

nói (theo tØnh) ®Þnh suÊt thuÕ cã −u ®·i cho trung du, miÒn nói.

+ §èi víi c©y l©u n¨m: tÝnh theo % trªn gi¸ trÞ thu ho¹ch.

http://www.ebook.edu.vn 10

N¨m 1988, Nhµ n−íc ban hµnh Ph¸p lÖnh söa ®æi ThuÕ n«ng nghiÖp lµ: BiÓu

thuÕ kh«ng ph©n theo vïng mµ ph©n theo x·: x· ®ång b»ng, x· trung du, x· miÒn

nói ®¶m b¶o tÝnh hîp lý vµ c«ng b»ng víi ®Æc ®iÓm ®Þa h×nh xen kÏ nhau. C©y

l©u n¨m x¸c ®Þnh cô thÓ % thuÕ suÊt cho 4 nhãm c©y: c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m;

c©y ¨n qu¶; c©y lÊy l¸, lÊy gç; c©y d−îc liÖu vµ c©y l©u n¨m kh¸c. Møc thuÕ suÊt

qui ®Þnh c¨n cø vµo hiÖu qu¶ cña c©y trång.

- ThuÕ c«ng th−¬ng nghiÖp:

N¨m 1983, ban hµnh Ph¸p lÖnh ThuÕ c«ng th−¬ng nghiÖp víi c¸c néi dung:

+ Phôc håi l¹i thuÕ m«n bµi ¸p dông cho c¸c hé c¸ thÓ v× cã nhiÒu hé ®· bá

hîp t¸c x· ra kinh doanh riªng lÎ.

+ N©ng møc thuÕ suÊt cña thuÕ doanh thu ®Ó huy ®éng nguån thu vµ t¨ng

c−êng qu¶n lý kinh doanh c¸ thÓ. §ång thêi, ph©n chia lo¹i ngµnh nghÒ theo thø

tù: s¶n xuÊt, x©y dùng, vËn t¶i; ngµnh phôc vô; ngµnh th−¬ng nghiÖp, ¨n uèng.

+ ThuÕ lîi tøc doanh nghiÖp: thay biÓu thuÕ luü tiÕn tõng phÇn b»ng biÓu

thuÕ luü tiÕn toµn phÇn, ®ång thêi n©ng møc thuÕ suÊt cña c¸c biÓu thuÕ ®Ó huy

®éng nguån thu.

+ ThuÕ hµng ho¸: thay ®æi mét sè mÆt hµng chÞu thuÕ thµnh 33 nhãm mÆt

hµng bao gåm c¶ hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n−íc vµ hµng ho¸ nhËp khÈu.

- C¸c lo¹i thuÕ kh¸c nh− thuÕ s¸t sinh, thuÕ bu«n chuyÕn, thuÕ tr−íc b¹ vÉn

tiÕp tôc ¸p dông.

N¨m 1987 nhµ n−íc tiÕp tôc ban hµnh ph¸p lÖnh söa ®æi ThuÕ c«ng th−¬ng

nghiÖp. Tinh thÇn c¬ b¶n cña Ph¸p lÖnh lµ:

- ThuÕ hµng ho¸: Gi¶m thuÕ suÊt cña mét sè mÆt hµng trong n−íc, më réng

mÆt hµng nhËp khÈu vµo diÖn ®¸nh thuÕ ®Ó khuyÕn khÝch s¶n xuÊt vµ b¶o hé s¶n

xuÊt trong n−íc. ThuÕ hµng ho¸ thu vµo c¶ c¸c c¬ së nhËn gia c«ng tiªu thô cho

kinh tÕ quèc doanh ®Ó chèng thÊt thu.

- ThuÕ lîi tøc doanh nghiÖp: Gi¶m bít møc ®éng viªn ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng tÝch

luü cña c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh qua viÖc thay biÓu luü tiÕn toµn phÇn b»ng

biÓu luü tiÕn tõng phÇn.

- ThuÕ s¸t sinh: Thu c¶ vµo c¬ së quèc doanh giÕt mæ gia sóc ®Ó chèng thÊt

thu.

N¨m 1989, Nhµ n−íc ban hµnh tiÕp Ph¸p lÖnh Söa ®æi thuÕ c«ng th−¬ng

nghiÖp. Träng t©m cña viÖc söa ®æi lµ:

- ThuÕ hµng ho¸: gi¶m nhãm hµng tõ 33 nhãm xuèng 22 nhãm vµ ®iÒu

chØnh t¨ng hoÆc gi¶m thuÕ suÊt cña mét sè mÆt hµng.

- ThuÕ doanh thu: gi¶m thuÕ suÊt ®Ó khuyÕn khÝch kinh doanh.

- ThuÕ lîi tøc doanh nghiÖp: bá møc miÔn thu thay b»ng khëi ®iÓm ®¸nh

thuÕ.

- ThuÕ xuÊt nhËp khÈu: Th¸ng 12/1987, Quèc héi ban hµnh LuËt thuÕ xuÊt

nhËp khÈu lµ luËt thuÕ ®Çu tiªn cña n−íc ta thay cho chÕ ®é thu bï chªnh lÖch

ngo¹i th−¬ng nh»m më réng quan hÖ bu«n b¸n quèc tÕ, t¨ng c−êng kiÓm tra,

kiÓm so¸t lËp l¹i kû c−¬ng trong ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt, nhËp khÈu, khuyÕn

khÝch xuÊt khÈu, h¹n chÕ nhËp khÈu ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt trong n−íc. §ång thêi,

http://www.ebook.edu.vn 11

lµm t¨ng nguån thu cho Nhµ n−íc, nhÊt lµ nguån thu b»ng ngo¹i tÖ vµ thùc hiÖn

chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i. N¨m 1989, Nhµ n−íc ban hµnh Ph¸p lÖnh söa ®æi

vµ ra NghÞ ®Þnh chi tiÕt vÒ thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu víi tinh thÇn c¬ b¶n lµ

t¨ng c−êng b¶o hé nÒn kinh tÕ.

§èi víi hµng xuÊt khÈu: Rót bít nhãm mÆt hµng ®¸nh thuÕ tõ 30 nhãm

xuèng cßn 12 nhãm. §iÒu chØnh l¹i thuÕ suÊt theo chÝnh s¸ch mÆt hµng cÇn

khuyÕn khÝch hay cÇn h¹n chÕ xuÊt khÈu.

§èi víi hµng nhËp khÈu: Bá thuÕ hµng ho¸ thu vµo hµng nhËp khÈu, sö dông

møc thuÕ suÊt ®Ó ®iÒu chØnh theo chÝnh s¸ch mÆt hµng. ThuÕ suÊt −u ®·i 0% ®èi

víi hµng nhËp lµ m¸y mãc thiÕt bÞ, nguyªn liÖu vµ hµng tiªu dïng thiÕt yÕu trong

n−íc ch−a s¶n xuÊt ®−îc, thuÕ suÊt cao ®èi víi hµng ho¸ trong n−íc ®· s¶n xuÊt

®−îc hoÆc hµng ho¸ cÇn h¹n chÕ nhËp.

Trong suèt 30 n¨m, c¸c s¾c thuÕ cña n−íc ta liªn lôc bæ sung söa ®æi ®Ó phï

hîp víi t×nh h×nh kinh tÕ x· héi, nh−ng tæng hîp l¹i hÖ thèng thuÕ n−íc ta cã c¸c

s¾c thuÕ sau: thuÕ n«ng nghiÖp; thuÕ doanh thu; thuÕ bu«n chuyÕn; thuÕ lîi tøc

doanh nghiÖp; thuÕ hµng ho¸; thuÕ s¸t sinh; thuÕ m«n bµi; thuÕ tr−íc b¹; thuÕ

xuÊt khÈu, nhËp khÈu.

Trong ®ã, thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ¸p dông cho xuÊt, nhËp khÈu quèc

doanh. Cßn tÊt c¶ c¸c s¾c thuÕ kh¸c, ph¹m vi ¸p dông chØ cho kinh tÕ tËp thÓ vµ

kinh tÕ c¸ thÓ.

2.4. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc hiÖn hÖ thèng thuÕ giai ®o¹n 1954 -1989

Trong h¬n 30 n¨m tõ 1954 ®Õn 1989 nhµ n−íc ®· rÊt nhiÒu lÇn bæ sung söa

®æi c¸c chÝnh s¸ch thuÕ cho phï hîp víi t×nh h×nh kinh tÕ chÝnh trÞ x· héi, nh÷ng

thay ®æi ®ã ®· ®em l¹i nh÷ng thµnh c«ng nhÊt ®Þnh, ®ã lµ:

- C¸c chÝnh s¸ch thuÕ ®· gãp phÇn tÝch cùc thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh kh«i

phôc kinh tÕ cña miÒn B¾c sau chiÕn tranh chèng Ph¸p vµ ë miÒn Nam sau chiÕn

tranh chèng Mü.

- C¸c chÝnh s¸ch thuÕ ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc thùc hiÖn c¶i t¹o x· héi

chñ nghÜa, x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt míi theo ®−êng lèi cña §¶ng.

- C¸c chÝnh s¸ch thuÕ ®· t¸c ®éng tÝch cùc thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ ë miÒn

B¾c, gãp phÇn chi viÖn tÝch cùc cho miÒn Nam.

- C¸c chÝnh s¸ch thuÕ ®· huy ®éng ®−îc sè thu ®¸ng kÓ cho ng©n s¸ch Nhµ

n−íc.

Tuy nhiªn, nghiªm tóc ®¸nh gi¸ c¸c chÝnh s¸ch thuÕ vµ hÖ thèng thuÕ trong

thêi gian nµy cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò tån t¹i lín, ®ã lµ:

- Quan ®iÓm coi nhÑ vai trß cña thuÕ vµ thu hÑp ph¹m vi ®iÒu chØnh cña thuÕ

(giíi h¹n ®èi víi kinh tÕ tËp thÓ vµ c¸ thÓ) ®· lµm cho t¸c dông cña thuÕ bÞ lu mê

trong ®êi sèng x· héi.

- HÖ thèng thuÕ kh«ng hoµn chØnh, ch−a phï hîp víi yÕu tè kinh tÕ x· héi.

- Tõng chÝnh s¸ch thuÕ söa ®æi qu¸ nhiÒu lÇn, ch¹y theo c¸c yªu cÇu cô thÓ

®· lµm cho c¸c chÝnh s¸ch thuÕ trë nªn ch¾p v¸, chñ quan, ¸p ®Æt. Do v©y, thuÕ

®· g©y c¶n trë lín ®èi víi tiÕn tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi.

http://www.ebook.edu.vn 12

- C¸c chÝnh s¸ch thuÕ ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ qu¸ lín

lµm mÊt ®i tÝnh c«ng b»ng b×nh ®¼ng gi÷a c¸c ®èi t−îng nép thuÕ.

- TÝnh ph¸p lý cña thuÕ thÊp nªn hiÖu lùc qu¶n lý yÕu, hiÖu qu¶ cña thuÕ

kÐm.

- Khu vùc kinh tÕ quèc doanh chiÕm tû träng lín trong nÒn kinh tÕ kh«ng

thuéc ph¹m vi ®iÒu chØnh cña thuÕ mµ ¸p dông c¸c chÕ ®é thu mang tÝnh bao cÊp

100%. Do vËy, khu vùc kinh tÕ quèc doanh hoµn toµn û l¹i vµo Nhµ n−íc, hiÖu

qu¶ kinh doanh thÊp.

Nh÷ng tån t¹i cña thuÕ vµ chÕ ®é thu quèc doanh, ph©n phèi vµ trÝch nép lîi

nhuËn, thu hay bï chªnh lÖch ngo¹i th−¬ng ®· t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn kinh tÕ.

Cïng víi c¸c chÝnh s¸ch kh¸c t¸c ®éng xÊu dÉn ®Õn hËu qu¶: kinh tÕ l©m vµo

khñng ho¶ng tr× trÖ, ®êi sèng gÆp khã kh¨n, gi¸ c¶ leo thang, gi¸ trÞ ®ång tiÒn

gi¶m sót, béi chi ng©n s¸ch ngµy cµng trÇm träng.

NghÞ quyÕt ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI thø VII ®· ®Þnh ra h−íng ®i

míi, më ra c¬ héi míi cho tiÕn tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n−íc theo kÞp vµ

héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. §ång thêi, còng ®Æt ra nh÷ng quan ®iÓm,

nh÷ng yªu cÇu vµ nh÷ng thö th¸ch míi cho lÜnh vùc tµi chÝnh vµ thuÕ.

3. HÖ thèng thuÕ trong giai ®o¹n c¶i c¸ch thuÕ b−íc I

(1990 - 1998)

3.1. Bèi c¶nh kinh tÕ x· héi trong giai ®o¹n c¶i c¸ch thuÕ b−íc I

§−êng lèi ®æi míi kinh tÕ cña §¶ng thùc sù ®· lµm cho nÒn kinh tÕ ®Êt n−íc

cã b−íc chuyÓn m×nh rÊt lín. Kinh tÕ quèc doanh kh«ng cßn ®−îc sù bao cÊp

cña Nhµ n−íc, c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i tù h¹ch to¸n, tù chñ b»ng vèn

vÒ s¶n xuÊt kinh doanh vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ lç, l·i. §ång thêi, chÞu ¸p lùc

cña søc c¹nh tranh trong kinh tÕ thÞ tr−êng. Thêi gian ®Çu cã nhiÒu c¬ së kinh tÕ

quèc doanh bì ngì tr−íc kinh tÕ thÞ tr−êng, lóng tóng trong s¶n xuÊt kinh doanh

nªn lµm ¨n bÞ thua lç. Nh−ng c¸c doanh nghiÖp quèc doanh ®· dÇn lµm quen vµ

tiÕn ®Õn trô v÷ng trong c¬ chÕ kinh tÕ míi.

gia ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng.

Chñ tr−¬ng më cöa kinh tÕ thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoµi d−íi mäi h×nh

thøc ®· kªu gäi ®−îc nhiÒu c«ng ty n−íc ngoµi ®Çu t− vµo ViÖt Nam b»ng h×nh

thøc ®Çu t− trùc tiÕp, lµm cho thÞ tr−êng kinh doanh trë nªn s«i ®éng. §iÒu ®ã ®·

t¸c ®éng ®Õn ho¹t ®éng kinh tÕ theo xu h−íng t¨ng tr−ëng nhanh.

Bªn c¹nh ®ã, hÖ thèng chÝnh s¸ch ph¸p luËt cña Nhµ n−íc ®Ó ®iÒu hµnh kinh

thiÕu hoµn chØnh vµ ch−a ®ång bé, dÉn ®Õn cã c¶n trë nhÊt ®Þnh ®Õn ho¹t ®éng

kinh tÕ - x· héi. ViÖc huy ®éng nguån thu cña Nhµ n−íc b»ng nhiÒu h×nh thøc

kh«ng mang tÝnh thèng nhÊt, thuÕ chØ lµ kho¶n thu thø yÕu, ®iÒu nµy hoµn toµn

kh«ng phï hîp víi nh÷ng biÕn ®æi vÒ kinh tÕ x· héi.

XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu míi, §¶ng vµ Nhµ n−íc quyÕt ®Þnh ph¶i nhanh chãng

thùc hiÖn c¶i c¸ch thuÕ b−íc I ®Ó thèng nhÊt chÝnh s¸ch thu trong c¶ n−íc.

http://www.ebook.edu.vn 13

3.2. Quan ®iÓm sö dông thuÕ trong c¶i c¸ch thuÕ b−íc I (1990 - 1998)

Trong bèi c¶nh míi cña ®Êt n−íc, Nhµ n−íc quyÕt ®Þnh thùc hiÖn cuéc c¶i

cho c¸c h×nh thøc thu tr−íc. ThuÕ ph¶i trë thµnh c«ng cô quan träng ®Ó qu¶n lý

- ThuÕ ph¶i trë thµnh nguån thu chñ yÕu cho Nhµ n−íc khi chuyÓn sang c¬

chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng. Nhµ n−íc lu«n coi nguån thu trong n−íc lµ chñ yÕu. Do

s¸ch, tõ tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c c¬ së kinh doanh.

- ThuÕ ph¶i trë thµnh c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ n−íc. C¬ chÕ kinh tÕ

®èi. Víi quan ®iÓm ®Þnh h−íng kinh tÕ theo chñ nghi· x· héi, Nhµ n−íc ph¶i

®iÒu hµnh kinh tÕ b»ng hÖ thèng luËt ph¸p, trong ®ã thuÕ lµ mét c«ng cô quan

träng ®Ó qu¶n lý, ®iÒu tiÕt vµ ®iÒu chØnh kinh tÕ.

§Ó cho thuÕ trë thµnh c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ th× c¸c s¾c thuÕ ph¶i ®¹t ®−îc

chuÈn mùc vÒ néi dung võa cã tÝnh ph¸p cao võa mang tÝnh thùc tiÔn, ®¬n gi¶n

thuËn tiÖn trong thùc thi. Do ®ã, thuÕ ph¶i ®−îc nghiªn cøu thÊu ®¸o vµ quy

chuÈn thµnh luËt cña Nhµ n−íc.

- ThuÕ ph¶i ®¶m b¶o sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ.

Víi quan ®iÓm ph¸t triÓn ®a thµnh phÇn kinh tÕ trong sù c¹nh tranh b×nh

®¼ng, lµnh m¹nh, ®ßi hái ph¶i cã sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c nhµ kinh doanh vÒ mÆt

luËt ph¸p ®Ó h×nh thµnh c¸c "luËt ch¬i" trong kinh doanh. ThuÕ võa ®¶m b¶o

c«ng b»ng vÒ nghÜa vô ®ãng thuÕ, võa lµ c«ng cô kiÓm tra, kiÓm so¸t viÖc chÊp

hµnh c¸c luËt kh¸c trong kinh doanh.

3.3. HÖ thèng thuÕ giai ®o¹n c¶i c¸ch b−íc I (1990 - 1998)

B¾t ®Çu tõ 1990, ë n−íc ta c¶i c¸ch thuÕ b−íc I ®· ®−îc tiÕn hµnh. KÕt qu¶

lµ hÖ thèng thuÕ thèng nhÊt bao gåm 9 luËt thuÕ vµ ph¸p lÖnh thuÕ ®· ®−îc ¸p

dông cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nh− sau:

- LuËt thuÕ doanh thu.

- LuËt thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt.

- LuËt thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu.

- LuËt thuÕ lîi tøc.

- LuËt thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp.

- LuËt thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt.

- Ph¸p lÖnh thuÕ tµi nguyªn.

- Ph¸p lÖnh thuÕ nhµ ®Êt.

- Ph¸p lÖnh thuÕ thu nhËp ®èi víi ng−êi cã thu nhËp cao.

Ngoµi ra, cßn ¸p dông mét sè lo¹i lÖ phÝ lµ: lÖ phÝ tr−íc b¹, lÖ phÝ giao

th«ng, lÖ phÝ chøng th− vµ c¸c lo¹i lÖ phÝ kh¸c.

http://www.ebook.edu.vn 14

Nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n cña tõng s¾c thuÕ trong hÖ thèng thuÕ míi so víi

thuÕ giai ®o¹n tr−íc lµ:

- ThuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp kh¸c víi ph¸p lÖnh thuÕ n«ng nghiÖp n¨m

®Êt, ®Þa h×nh cao thÊp, ®iÒu kiÖn khÝ hËu thêi tiÕt, ®iÒu kiÖn t−íi tiªu, cho ®iÓm

suÊt thuÕ tÝnh cho 1 ha (kh«ng quy ®Þnh cho 100 m2

nh− tr−íc).

- ThuÕ doanh thu: më réng ®èi t−îng nép thuÕ mäi ngµnh nghÒ, mäi quy

m«, mäi thµnh phÇn kinh tÕ, trõ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. ThuÕ suÊt quy ®Þnh

theo ngµnh nghÒ vµ mÆt hµng.

- ThuÕ lîi tøc: thay thuÕ suÊt luü tiÕn tõng phÇn b»ng thuÕ suÊt tû lÖ theo

ngµnh nghÒ vµ x¸c ®Þnh c¸c kho¶n chi phÝ ®−îc trõ, tÝnh thuÕ lîi tøc bæ sung vµ

thuÕ chuyÓn lîi nhuËn ra n−íc ngoµi.

- ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt: rót bít nhãm hµng ®¸nh thuÕ tõ 22 nhãm cña thuÕ

hµng ho¸ cßn 4 nhãm hµng cña thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt.

- §èi víi thuÕ nhµ ®Êt: do ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi ch−a cho phÐp nªn ch−a

dùng c«ng tr×nh.

kh¼ng ®Þnh, ®Êt thuéc së h÷u Nhµ n−íc, nghiªm cÊm viÖc mua b¸n ®Êt. Nh−ng

do thùc tÕ ®êi sèng x· héi vµ nhu cÇu sö dông ®Êt ®· h×nh thµnh thÞ tr−êng ngÇm

mua b¸n ®Êt. Khi chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr−êng ho¹t ®éng mua b¸n ®Êt cµng

ph¸t triÓn. Nhµ n−íc söa ®æi LuËt ®Êt ®ai: ®Êt thuéc së h÷u Nhµ n−íc, Nhµ n−íc

giao quyÒn sö dông ®Êt cho c¸c tæ chøc vµ hé gia ®×nh. C¸c tæ chøc vµ hé gia

®×nh ®−îc quyÒn chuyÓn nh−îng vµ thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt. §Ó qu¶n lý ho¹t

®éng chuyÓn nh−îng quyÒn sö dông ®Êt theo ®óng ph¸p luËt vµ khai th¸c nguån

thu vÒ thuÕ, Nhµ n−íc ban hµnh Ph¸p lÖnh thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt cã

hiÖu lùc thi hµnh tõ n¨m 1994.

3.4. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc hiÖn c¶i c¸ch thuÕ b−íc I (1990 - 1998)

Qua thêi gian ng¾n ¸p dông c¸c s¾c thuÕ míi kÕt qu¶ ®¹t ®−îc t−¬ng ®èi kh¶

quan vµ ®· thÓ hiÖn ®−îc c¸c quan ®iÓm sö dông thuÕ.

chi vµ gi¶m l¹m ph¸t.

- ThuÕ gãp phÇn qu¶n lý vµ ®iÒu chØnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh;

khuyÕn khÝch t¨ng ®Çu t− trong n−íc, kÝch thÝch thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoµi.

ThuÕ gãp phÇn khuyÕn khÝch më réng giao l−u hµng ho¸ vµ æn ®Þnh gi¸ c¶.

kiÖn cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn.

HÖ thèng thuÕ míi cã tiÕn bé, song còng cßn nhiÒu h¹n chÕ cÇn ®−îc xem

xÐt hoµn thiÖn, ®ã lµ:

(1) HÖ thèng thuÕ ch−a bao qu¸t hÕt c¸c nguån thu ®· vµ sÏ ph¸t sinh trong

nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng nªn h¹n chÕ kh¶ n¨ng khai th¸c nguån thu cña thuÕ.

http://www.ebook.edu.vn 15

(2) Mét sè s¾c thuÕ vÉn bÞ ®¸nh trïng lµm cho sè thuÕ ch−a ph¶n ¸nh ®óng

®¾n ho¹t ®éng kinh tÕ. Mét sè s¾c thuÕ kh¸c cã møc thuÕ suÊt cao do thu gép

(3) ChÝnh s¸ch thuÕ cßn phøc t¹p trong c¸ch x¸c ®Þnh ®èi t−îng chÞu thuÕ,

®èi t−îng kh«ng chÞu thuÕ, ®èi t−îng nép thuÕ, ®èi t−îng kh«ng nép thuÕ vµ ¸p

dông nhiÒu tr−êng hîp miÔn, gi¶m thuÕ.

ch−a ®¶m b¶o c«ng b»ng, ch−a ®iÒu tiÕt ®óng møc ®èi víi s¶n xuÊt tiªu dïng

(5) C¸c s¾c thuÕ cña n−íc ta cßn nhiÒu néi dung ch−a phï hîp víi bèi c¶nh

héi nhËp kinh tÕ trong khu vùc vµ quèc tÕ, ch−a phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ.

4. HÖ thèng thuÕ giai ®o¹n c¶i c¸ch thuÕ b−íc II (1999 - 2004)

4.1. Bèi c¶nh kinh tÕ - x· héi trong giai ®o¹n 1999 - 2004

Sau 10 n¨m thùc hiÖn ®−êng lèi ®æi míi qu¶n lý kinh tÕ, nÒn kinh tÕ ®· cã

nhiÒu thay ®æi c¬ b¶n. Kinh tÕ quèc doanh ®ang ®i vµo ph¸t triÓn æn ®Þnh. C¸c c¬

së kinh tÕ tËp thÓ dÇn dÇn ®øng v÷ng trong thÞ tr−êng. Kinh tÕ c¸ thÓ ph¸t triÓn

c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n. Bªn c¹nh ®ã, cã nhiÒu c«ng ty liªn doanh víi n−íc

ngoµi, c«ng ty cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi ®· ®i vµo ho¹t ®éng.

N−íc ta ®· më réng quan hÖ hîp t¸c víi c¸c n−íc trªn tinh thÇn héi nhËp,

khi gia nhËp khèi ASEAN, APEC, nhiÒu chÝnh s¸ch kinh tÕ ph¶i thay ®æi cho

phï hîp. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, nÒn kinh tÕ n−íc ta l¹i ®ang ®−¬ng ®Çu víi nh÷ng

khã kh¨n míi, tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ cã chiÒu h−íng chËm l¹i, møc t¨ng

GDP thÊp.

Tr−íc t×nh h×nh kinh tÕ x· héi nªu trªn, §¶ng vµ Nhµ n−íc chñ tr−¬ng thùc

hiÖn “c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc” t¹o ra sù chuyÓn biÕn lín cña kinh

tÕ, khuyÕn khÝch tho¶ ®¸ng tÝch luü ®Çu t− t¨ng tr−ëng kinh tÕ c¶ n−íc vµ tõng c¬

së s¶n xuÊt kinh doanh. Söa ®æi hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch ph¸p luËt, ®¶m

b¶o chÆt chÏ vµ th«ng tho¸ng ®Ó thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoµi. Më réng quan hÖ

lµm ¨n kinh tÕ víi c¸c n−íc vµ c¸c khèi kinh tÕ trªn thÕ giíi theo tinh thÇn hîp

t¸c ®«i bªn cïng cã lîi.

C¶i c¸ch thuÕ b−íc II ®−îc ®Æt ra lµ ®ßi hái tÊt yÕu vµ cÊp b¸ch ®Ó phï hîp

víi t×nh h×nh kinh tÕ x· héi ®ã.

4.2. Quan ®iÓm sö dông thuÕ trong giai ®o¹n c¶i c¸ch thuÕ b−íc II

(1999 - 2004)

- C¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ trªn c¬ së më réng diÖn thu thuÕ, ®iÒu chØnh thuÕ

suÊt cña tõng s¾c thuÕ vµ c¶ hÖ thèng thuÕ cã lo¹i t¨ng cã lo¹i gi¶m nh−ng ph¶i

®¶m b¶o æn ®Þnh tû lÖ ®éng viªn cho Nhµ n−íc trong kho¶ng tõ 19% - 20% GDP

®Ó ®¸p øng nhu cÇu chi tiªu cho Nhµ n−íc.

- C¶i c¸ch thuÕ ph¶i tiÕn hµnh dÇn tõng b−íc trªn c¬ së rµ so¸t l¹i hÖ thèng

thuÕ hiÖn hµnh, xem xÐt l¹i tõng s¾c thuÕ ®Ó x¸c ®Þnh thø tù −u tiªn hoµn thiÖn,

hai lo¹i thuÕ chÝnh, ®ã lµ, thay thuÕ doanh thu b»ng thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, thay

thuÕ lîi tøc b»ng thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp.

http://www.ebook.edu.vn 16

- C¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ lµm cho c¸c s¾c thuÕ ®¬n gi¶n, Ýt thuÕ suÊt, tr¸nh

®¸nh trïng, lo¹i trõ dÇn chÝnh s¸ch miÔn, gi¶m ®èi t−îng chÝnh s¸ch x· héi,

gi¶m bít c¸c miÔn, gi¶m kh¸c.

- C¶i c¸ch thuÕ ph¶i lµm cho c¸c chÝnh s¸ch thuÕ phï hîp víi c¸c th«ng lÖ

quèc tÕ vÒ thuÕ, lµm cho thuÕ n−íc ta hoµ nhËp ®−îc víi thuÕ thÕ giíi.

- C¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ t¹o ra chuyÓn biÕn míi vÒ quy tr×nh qu¶n lý thuÕ

thøc tù gi¸c vµ tr¸ch nhiÖm ph¸p lý cña c¸c ®èi t−îng nép thuÕ. Ph¸t huy cao vai

trß kiÓm tra, thanh tra cña ngµnh ThuÕ vµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng.

4.3. HÖ thèng thuÕ trong giai ®o¹n c¶i c¸ch thuÕ b−íc II (1999 - 2004)

C¶i c¸ch thuÕ b−íc II ®· ban hµnh mét sè thuÕ míi thay thÕ cho mét sè thuÕ

®· l¹c hËu vµ cã nhiÒu nh−îc ®iÓm cña c¶i c¸ch thuÕ b−íc I. §ång thêi, söa ®æi

c¸c lo¹i thuÕ cßn l¹i ®Ó h×nh thµnh hÖ thèng thuÕ hoµn chØnh h¬n, tiªn tiÕn h¬n.

Cô thÓ, hÖ thèng thuÕ trong c¶i c¸ch b−íc II gåm c¸c lo¹i thuÕ sau:

- Ban hµnh LuËt thuÕ GTGT thay cho thuÕ doanh thu ¸p dông tõ ngµy

1/1/1999.

- Ban hµnh LuËt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp thay cho LuËt thuÕ lîi tøc ¸p

dông tõ 1/1/1999.

- Ban hµnh LuËt söa ®æi thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt.

- Ban hµnh c¸c v¨n b¶n söa ®æi Ph¸p lÖnh thuÕ thu nhËp ®èi víi ng−êi cã thu

nhËp cao.

- Ban hµnh c¸c v¨n b¶n söa ®æi thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp.

- Ban hµnh LuËt söa ®æi thuÕ xuÊt, nhËp khÈu phï hîp víi lé tr×nh c¾t gi¶m

thuÕ xuÊt, nhËp khÈu khi ViÖt Nam tham gia khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN

(AFTA) vµ c¸c khèi kinh tÕ kh¸c.

- C¸c lo¹i thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt, thuÕ nhµ ®Êt, thuÕ tµi nguyªn tiÕp

tôc ¸p dông vµ nghiªn cøu ®Ó tiÕn hµnh söa ®æi.

Giai ®o¹n c¶i c¸ch thuÕ b−íc II ®Õn n¨m 2004 míi chØ lµ thêi kú ®Çu cßn

ph¶i tiÕp tôc thùc hiÖn trong nh÷ng n¨m sau. Nh−ng cã thÓ s¬ bé ®¸nh gi¸ trªn

nh÷ng nÐt lín lµ:

- HÖ thèng thuÕ ®· cã nh÷ng tiÕn bé, tiÕp cËn ®−îc tÝnh tiªn tiÕn hiÖn ®¹i

cña thuÕ thÕ giíi, nhÊt lµ khi ¸p dông thuÕ GTGT, thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp vµ

thuÕ xuÊt nhËp khÈu.

- ThuÕ ®· dÇn dÇn ®¶m b¶o sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ t¹o

sù th«ng tho¸ng cho c¸c nhµ ®Çu t− trong n−íc vµ n−íc ngoµi.

- ThuÕ ®· t¸c ®éng tÝch cùc thóc ®Èy s¶n xuÊt kinh doanh, thùc hiÖn c¹nh

tranh lµnh m¹nh trong nÒn kinh tÕ.

tr−íc.

Thư viện tri thức trực tuyến

Lịch sử phát triển hệ thống thuế Việt Nam từ 1945 đến 2004

Nội dung xem thử

Mô tả chi tiết

Tài liệu tương tự (6)

Lịch sử Phật giáo Việt Nam

Lịch sử phát triển số nguyên tố

Lịch sử phát triển mạng lưới giao thông thành phố Hồ Chí Minh

Lịch sử phát triển khoa học hành chính

Lịch sử phát triển Đông Nam Á

Lịch sử phật giáo thế giới