Lịch sử Hội quán của người Hoa ở Việt Nam

L“CH S÷¤ HOƒI QUAŸN

CU¤A NG÷‘ÿI HOA ‘¤ VIEƒT NAM

NGUYEÃN VA N BA»NG*

NGUYEÃN DUY BÕNH**

N

gˆÙ¯i Hoa, do nhie‡u nguye‚n nha‚n

Òaı di cˆ va¯o Vie‰t Nam. Lu˘c Òa‡u

chÊ la¯ nhˆıng ngˆÙ¯i di cˆ lˆu laÔc, da‡n da‡n

hÏnh tha¯nh ca˘c nho˘m co‰ng Òo‡ng tˆÙng Òo·i

oÂn ÒÚnh. Cu¯ng vÙ˘i vie‰c ÒÚnh cˆ, la¯m aÍn,

ngˆÙ¯i Hoa thˆÙ¯ng xa‚y dˆÔng ho‰i qua˘n cho

ca˘c nho˘m co‰ng Òo‡ng. Va‰y ho‰i qua˘n cu˚a

ngˆÙ¯i Hoa ÒˆÙÔc hÏnh tha¯nh tˆ¯ bao giÙ¯, vai

tro¯ cu˚a no˘ ra sao?. Trong ba¯i vie·t na¯y, va·n

Òe‡ chu˘ng to‚i quan ta‚m nghie‚n cˆ˘u la¯ lÚch

sˆ˚ hÏnh tha¯nh ho‰i qua˘n cu˚a nguÙ¯i Hoa Ù˚

Vie‰t Nam.

Va‰y, ho‰i qua˘n la¯ gÏ? Ho‰i qua˘n, cho Òe·n

nay va„n la¯ va·n Òe‡ ÒˆÙÔc nhie‡u nha¯ khoa

hoÔc quan ta‚m nghie‚n cˆ˘u va¯ ÒˆÙc gia˚i

thÌch baËng nhie‡u ca˘ch kha˘c nhau. Theo Tˆ¯

ÒieÂn tie·ng Vie‰t, ho‰i qua˘n la¯ ìNha¯ cu˚a mo‰t

Òoa¯n theÂ, la¯m nÙi ho‰i hoÔp va¯ ca˘c ho‰i vie‚n

gaÎp nhauî(1) hoaÎc la¯ ìnÙi da¯nh cho ca˘c hie‰p

ho‰i theo ngo‚n ngˆı xua·t xˆ˘î(2). ‘¤ mo‰t khÌa

caÔnh na¯o Òo˘, ho‰i qua˘n co˘ chˆ˘c naÍng nhˆ

mo‰t ìngo‚i nha¯ co‚ng co‰ngî, la¯ truÔ sÙ˚ cu˚a

mo‰t nho˘m cˆ da‚n Trung Hoa co˘ cu¯ng

nguo‡n go·c ÒÚa phˆÙng Ù˚ Trung Quo·c va¯ co˘

chung ngo‚n ngˆı. Ho‰i qua˘n tuy kho‚ng pha˚i

la¯ mo‰t to chˆ˘c xaı ho‰i Òu˘ng nghÛa nhˆng co˘

vai tro¯ quan troÔng trong vie‰c ta‰p hÙÔp lˆÔc

lˆÙÔng, chaÍm lo cho ÒÙ¯i so·ng cu˚a nhˆıng

ngˆÙ¯i Òo‡ng hˆÙng qua ca˘c hoaÔt Òo‰ng tˆÙng

tha‚n, tˆÙng a˘i.(3)

NhÏn chung, ho‰i qua˘n la¯ mo‰t ÒÚa ÒieÂm

cu˚a mo‰t to chˆ˘c ÒˆÙÔc la‰p ne‚n bÙ˚i ca˘c nho˘m

ngˆÙ¯i Hoa, trong Òo˘ pha˚i ke Òe·n vai tro¯

cu˚a ca˘c thˆÙng nha‚n. ‘¤ Vie‰t Nam, co‰ng

Òo‡ng ngˆÙ¯i Hoa go‡m 5 nho˘m chu˚ ye·u:

Qua˚ng —o‚ng, Trie‡u Cha‚u, Phu˘c Kie·n, Ha˚i

Nam va¯ HeÔ (Hakka).(4)

Trong lÚch sˆ˚ Trung Hoa, lÚch sˆ˚ hÏnh

tha¯nh ho‰i qua˘n gaÈn lie‡n vÙ˘i co‰ng Òo‡ng

thˆÙng nha‚n. ThˆÙng nha‚n ngˆÙ¯i Hoa

go‡m: thˆÙng nha‚n loaÔi lÙ˘n, thˆÙng nha‚n

loaÔi vˆ¯a, tieÂu thˆÙng ba˘n le˚ va¯ thˆÙng

nha‚n cu˚a chÌnh quye‡n. Ca˘c to chˆ˘c xaı ho‰i

cu˚a thˆÙng nha‚n ngˆÙ¯i Hoa thÏ Haıng la¯ toÂ

hÙÔp ha¯nh nghe‡ sÙ˘m nha·t; sau Òo˘ la¯ Bang,

la¯ loaÔi to hÙÔp nghie‰p vuÔ cu˚a thˆÙng nha‚n;

ho‰i qua˘n la¯ to chˆ˘c theo khu vˆÔc cu˚a

thˆÙng nha‚n.

Theo sˆ˚ lie‰u Trung Hoa thÏ Haıng la¯ toÂ

chˆ˘c xua·t hie‰n sÙ˘m nha·t va¯o thÙ¯i —ˆÙ¯ng

* Ths. Nguye„n VaÍn BaËng, ** PGS.TS. Nguye„n Duy BÌnh, Khoa LÚch sˆ˚, TrˆÙ¯ng —aÔi hoÔc Sˆ phaÔm Ha¯ No‰i