Lịch sử báo chí xu hướng phát triển của báo chí

MỤC LỤC

KHÁI QUÁT CHUNG...............................................................................................................................2

CHƯƠNG II – XU HƯỚNG CỤ THỂ VỚI TỪNG LOẠI HÌNH.........................................................29

KHÁI QUÁT CHUNG

Theo từ điển tiếng Việt (Viện khoa học xã hội Việt Nam năm 1992 - trang

1135), “Xu hướng” có nghĩa là xu thế thiên về một chiều nào đó. Sự thiên về những

hoạt động nào đó nhằm một mục tiêu có ý nghĩa đối với bản thân trong một thời gian

lâu dài.

Từ định nghĩa đó, ta có thể hiểu Xu hướng báo chí đó là xu thế thiên về một

chiều hướng nào đó của báo chí, có mục tiêu, ý nghĩa và ảnh hưởng trong thời gian

dài. Tác động đến hệ thống báo chí của thế giới.

Báo chí từ ngày đầu ra đời đã liên tục có những thay đổi để tiến xa hơn. Từ tờ

báo chỉ là những bản chép tay rồi đến những bản báo in đầu tiên và phát triển cho tới

đa phương tiện như ngày nay, tất cả điều đó đều là kết quả của quá trình phát triển lâu

dài với nhiều thách thức. Tùy theo điều kiện lịch sử và xu hướng của công chúng, hệ

thống báo chí có những bước đi riêng của mình để đáp ứng lại những điều đó. Trong

bối cảnh toàn cầu hóa, báo chí cũng chịu phần nào ảnh hưởng.

Việc nghiên cứu các xu hướng của báo chí thế giới sẽ góp phần hiểu rõ hơn đặc

điểm, thực trạng của nền báo chí toàn cầu hiện nay. Qua đó có cách thức, giải pháp

cho phù hợp với tình hình chung.

Được giao tìm hiểu về các xu hướng phát triển của báo chí thế giới, nhóm 6

phát triển đề tài theo hướng tìm hiểu chung về các xu hướng đang diễn ra trên thế

giới, rồi đi cụ thể vào từng loại hình báo chí. Trong quá trình tìm hiểu, nhóm cố gắng

lý giải nguyên nhân và điều kiện dẫn tới các xu hướng đó và dự đoán hướng phát triển

trong tương lai. So sánh các xu hướng đó với thực tại nền báo chí Việt Nam.

Trong quá trình tìm hiểu sẽ không tránh khỏi những thiếu xót, mong nhận được

sự góp ý của thầy và các bạn.

2

CHƯƠNG I – XU HƯỚNG CHUNG CỦA BÁO CHÍ THẾ GIỚI

1. Toàn cầu hóa thông tin

Toàn cầu hóa là khái niệm dùng để miêu tả các thay đổi trong xã hội và trong

nền kinh tế thế giới, tạo ra bởi mối liên kết và trao đổi ngày càng tăng giữa các quốc

gia, các tổ chức hay các cá nhân ở góc độ văn hoá, kinh tế, v.v. trên quy mô toàn cầu.

Toàn cầu hóa thông tin đó là quá trình thông tin ở khắp mọi nơi trên thế giới

được truyền tải liên tục, nhiều chiều và dễ dàng tới cho công chúng.

Ngày nay, ở bất kì đâu bạn cũng đều có thể nắm bắt được toàn bộ thông tin của

thế giới trong ngày qua. Đó là kết quả của quá trình toàn cầu hóa thông tin. Thông tin

tại mọi ngóc ngách của trái đất được các hãng truyền thông cung cấp một cách nhanh

chóng và chính xác tới cho mỗi công dân. Bạn đang ngồi ở nhà và có thể theo dõi tình

hình đang diễn ra ở Iraq hay ở Mĩ, hay như tình hình giá xăng dầu trên thế giới hiện

nay… điều sẽ ảnh hưởng tới cuộc sống của bạn

1.1 Điều kiện hình thành toàn cầu hóa thông tin

Những thành tựu của cuộc cách mạng khoa học kĩ thuật trong các lĩnh vực đăng

tải, in ấn tạp chí, báo, sự phát triển các công nghệ phát thanh truyền hình và đặc biệt

là internet đã cho phép những thông tin từ một quốc gia có thể được biết đến trên toàn

thế giới. Quá trình toàn cầu hóa thông tin được gắn với những thành tựu mới nhất

trong kỹ thuật thông tin liên lạc và điện tử. Thông tin trong khoảnh khắc được truyền

tải tức thời tới cho người xem và người đọc. Điều đó cho phép hàng triệu người được

chứng kiến và tham gia vào các sự kiện.

Mạng internet bao phủ toàn cầu, nhờ đó mà người sử dụng có khả năng nhận

được thông tin cần thiết từ các hãng tin một cách dễ dàng. Sự xâm nhập của tiến bộ

khoa học kĩ thuật vào các hoạt động báo chí là điều rõ ràng và dễ nhận thấy. Việc áp

dụng rộng rãi kỹ thuật điện tử, truyền tải dữ liệu xuyên biên giới, việc hình thành

mạng lưới thông tin toàn cầu đã góp phần đưa tin tức nhanh chóng tới công chúng.

Điều đó là cần thiết cho một xã hội đang phát triển nhanh.

3

Một điều kiện thúc đẩy quá trình toàn cầu hóa nữa là nhu cầu thông tin của

công chúng ngày một gia tăng. Các cơ quan báo chí muốn đáp ứng nhu cầu đó thì cần

phải đẩy mạnh việc khai thác sự đa dạng của thông tin, không thể bó hẹp thông tin

trong phạm vi một quốc gia hay một khu vực.

1.2 Biểu hiện của toàn cầu hóa thông tin

Biểu hiện rõ nhất là việc hình thành rất nhiều hãng thông tấn, hãng tin chuyên

khai thác tin tức trên khắp thế giới rồi bán lại cho các cơ quan thông tấn trên thế giới.

Với sự chuyên biệt này, các cơ quan báo chí chỉ cần mua lại tin từ các hãng thông tấn

đó là có thể có đủ tin tức trên thế giới cung cấp cho công chúng của mình.

Biểu hiện thứ hai đó là thông tin ở mọi nơi được cập nhật liên tục và nhiều

chiều. Nếu như trước kia, chỉ những thông tin quan trọng và có ảnh hưởng lớn mới

được đề cập, thì ngày nay những thông tin về những con người bình thường ở mọi nơi

đều có thể được nhắc tới. Thông tin về những nhân vật nổi tiếng không còn chỉ là

thông tin riêng của một quốc gia mà đã trở nên nguồn tin nóng cho những người quan

tâm trên thế giới.

Tuy nhiên một vấn đề đặt ra là liệu các thông tin được toàn cầu hóa đó liệu có

trung thực? Các chuyên gia đã nhận xét, quốc gia nào làm chủ được thông tin thì quốc

gia đó sẽ giành chiến thắng. Không ai dám chắc những thông tin mà các hãng tin đưa

ra không mang màu sắc chính trị, phục vụ cho một đảng phái, một nền chính trị nào

đó. Điều đó là dễ hiểu trong thời đại thông tin có vai trò quan trọng như ngày nay.

Các chính phủ phải điều tiết các dòng thông tin trong tầm kiểm soát của họ, đưa ra

những tin tức có lợi và theo những mưu đồ chính trị được tính toán kĩ.

Không thể phủ nhận những thành tựu của công cuộc toàn cầu hóa thông tin

đem lại. Truyền hình, phát thanh, internet, báo chí đã và đang tác động về tình cảm, tư

tưởng của công chúng tiếp nhận thông tin, bất kể khoảng cách từ họ tới nguồn thông

tin là bao nhiêu. Sự kết hợp giữa thông tin toàn cầu và lợi ích khu vực làm cho hoạt

động của các phương tiện thông tin đại chúng trở nên hữu hiệu hơn nếu xét từ góc độc

hình thành và thao túng công luận.

4

2. Quốc tế hóa báo chí

Trong bối cảnh thông tin toàn cầu đang phát triển, các tập đoàn truyền thông,

các cơ quan báo chí đều muốn đẩy mạnh ảnh hưởng của mình tở các quốc gia khác.

Chính vì vậy mà họ cố gắng đưa tờ báo của mình ra khỏi khuôn khổ của một quốc

gia.

Quốc tế hóa báo chí là hình thức mà một tờ báo, ấn phẩm báo chí được phát

hành ở nhiều quốc gia, hoặc phát hành ở quốc gia này nhưng được bán ở quốc gia

khác.

2.1 Biểu hiện của quốc tế hóa trong lĩnh vực báo in

• Báo chí in ấn ở nước này, nhưng lại được phát hành ở nhiều nước trên thế giới.

• Báo chí in ấn ở nhiều nước cùng một lúc (thí dụ Nhân dân Nhật báo của Trung

quốc, tạp chí Tuyển tập (Readers Digest)

• Hai nước liên kết với nhau xuất bản một số báo

• Cơ quan báo chí mở nhiều chi nhánh ở nước ngoài

• Các tập đoàn báo chí phát triển những tờ báo cho khu vực riêng với ngôn ngữ

của khu vực đó.

2.2 Biểu hiện của quốc tế hóa báo chí trong lĩnh vực phát thanh

• Biểu hiện lớn nhất trong lĩnh vực phát thanh đó là xu hướng phát sóng ra nước

ngoài của các tổ hợp truyền thông.

• Có tổng số: 80 đài phát thanh ra nước ngoài, phát thanh tới 20.000 giờ trong

tuần, bằng 48 thứ tiếng, phủ sóng toàn cầu.

• Một số đài tiêu biểu như :

- VOA của Mỹ phát 2001 giờ/ tuần với 40 thứ tiếng

- BBC của Anh phát khoảng 120 giờ/ ngày với 38 thứ tiếng

- Làn sóng Đức phát 100 giờ/ ngày, với 40 thứ tiếng

- Đài CRI (Trung quốc) phát sóng 680 giờ/ngày với 43 thứ tiếng

• Những điểm cần chú ý về nội dung:

5

- Đài phát thanh ra nước ngoài của các nước không có lợi cho nước chủ nhà về

mặt kinh tế nhưng quan trọng về mặt chính trị nên được nhà nước quan tâm

- Về cơ cấu tổ chức có nét đặc biệt (có phòng PR - nghiên cứu nhu cầu công

chúng, ban dạy tiếng nước ngoài)

- Những nội dung cần chú ý trong thông tin của các nước tư bản qua đài phát

thanh:

• Mô tả các nước tư bản giàu có thanh bình, là mô hình của nhiều nước vươn tới.

• Không đưa ra đầy đủ những mặt trái, mặt tiêu cực của xh TBCN để công chúng

phê phán

• Đồng nhất mục tiêu chế độ tư bản chủ nghĩa với chủ nghĩa cộng sản

• Phê phán chủ nghĩa Mác , chống phá các nước XHCN, tăng cường các chiến

lược diễn biến hòa bình

2.3 Biểu hiện quốc tế hóa báo chí trong lĩnh vực truyền hình

• Lợi thế của thông tin trong lĩnh vực truyền hình đó là sử dụng hình ảnh

• Xu thế nhiều đài truyền hình trên thế giới phát các chương trình truyền hình đối

ngoại

• Tăng cường các chương trình phát hình gắn với lồng tiếng hoặc có chữ dịch

hiện trên màn hình

• Hình thành nhiều đài truyền hình của khu vực, đài truyền hình cho châu lục,

hoăc đài của các tập đoàn báo chí dành riêng cho khu vực.

2.4 Biểu hiện của quốc tế hóa báo chí trong lĩnh vực thông tấn

• Thu thập thông tin nước ngoài đầy đủ, chính xác là nghĩa vụ và trách nhiệm của

các hãng thông tấn

• Đa dạng hóa các loại hình thông tin: hình ảnh, âm thanh, các văn bản...

• Số lượng ấn phẩm báo ảnh càng ngày càng phát triển

• Liên kết các hãng thông tấn quốc tế

2.5 Biểu hiện của quốc tế hóa báo chí trong lĩnh vực báo mạng

• Hình thành những trang web của các cơ quan báo chí.

6

• Các phiên bản của báo in được cập nhật thông tin nhanh chóng

• Hình thành những dịch vụ thông tin mới như chat, thư điện tử, điện thoại qua

mạng

• Thông tin nhanh chóng, vượt qua mọi trở ngại về không gian và thời gian,

• Cần có trình độ cao để có thể loại bỏ thông tin nhiễu, thông tin không có độ tin

cậy, thông tin rác rưởi.

3. Thương mại hóa báo chí

Khái niệm thương mại hóa báo chí hiện nay vẫn còn có nhiều tranh cãi. Có

nhiều người cho rằng không nên dùng từ thương mại hóa đối với báo chí, vì điều đó

có thể gây hiểu sai là các tờ báo đang “lá cải hóa”

Tuy nhiên nhóm cũng xin tự đưa ra cách hiểu của mình về “thương mại hóa

báo chí”. Đó là một quá trình mà các cơ quan báo chí tìm cách tăng thu nhập cho mình

bằng các hoạt động kinh tế khác bên cạnh việc kinh doanh các loại hình báo chí thông

thường. Đó có thể là các hoạt động quảng cáo cho các sản phẩm, thâu tóm các khâu

trong quá trình làm báo: in ấn, phát hành… phát triển thêm các dịch vụ giá trị gia tăng

trên tờ báo hoặc cũng có thể tham gia và các lĩnh vực kinh tế khác.

3.1 Điều kiện hình thành thương mại hóa báo chí

Sau cuộc “cách mạng thương mại” những năm 1830 – 1840, các phương tiện

thông tin đại chúng trở thành những doanh nghiệp tư bản sinh lời, vì vậy bản thân

chúng cũng chịu sự tác động của tất cả các quy luật của hoạt động kinh doanh: cạnh

tranh và hạn chế cạnh tranh, tập trung hóa, độc quyền hóa và những luật lệ khác. Tất

cả những điều đó để lại dấu ấn trong hoạt động báo chí hằng ngày và hoạt động của

những tổ chức hữu quan. Chính vì sau “cuộc cách mạng thương mại”, những nguồn

thu của báo chí định kỳ chủ yếu đến từ quảng cáo chứ không phải từ số lượng phát

hành nên những tổ chức đặt in quảng cáo bắt đầu hướng đến những ấn phẩm có số

lượng phát hành cao nhất. Điều đó làm cho các nhà báo phải thay đổi nội dung và

cách trình bày ấn phẩm.

7

Trong lĩnh vực kinh tế thị trường và trong bối cảnh tương mại hóa toàn cầu,

hầu như mọi lĩnh vực nghề nghiệp đều chịu ảnh hưởng của lợi ích về quảng cáo và

thương mại. Họ nhận ra vai trò của quảng cáo trên báo chí đối với tư duy của khách

hàng. Báo chí cũng nhận ra điều đó. Nhà tài phiệt truyền thông như Rupert Murdoch

đã cho chúng ta thấy kinh doanh từ các loại hình truyền thông đem lại lợi nhuận

khổng lồ như thế nào. Hoạt động tổ chức của mọi phương tiện thông tin đại chúng đều

nhằm đạt được hiệu quả cao về phương diện kinh tế - tài chính, cũng như các phương

diện tư tưởng. Nếu chỉ xét về phương diện kinh tế của vấn đề thì cần nêu rõ rằng để

đạt được mức sinh lời cao khâu quản lý ở các báo và tạp chí, các đài phát thanh truyền

hình cũng phải được xây dựng theo những nguyên tắc giống như những nguyên tắc

trong điều hành các doanh nghiệp.

3.2 Biểu hiện của thương mại hóa báo chí

Hiện nay những nguồn thu chủ yếu của mọi ấn phẩm đều gồm:

- Những khoản thu tài chính từ quảng cáo

- Những khoản thu nhờ bán báo, phát sóng…

- Những khoản thu từ các hoạt động thương mại dưới các hình thức khác

- Những khoản tiền đóng góp từ bên ngoài.

Và nền tảng cho những khoản thu bằng tiền này là khoản thu từ quảng cáo đem

lại.

Từ khi khai sinh, mục đích thương mại của báo in đã rất rõ rằng. Tờ Anzeiger

(người quảng cáo) xuất bản ở Dresden (Đức) năm 1730, theo nhà nghiên cứu Anthony

Smith, đã tự cho mình là phục vụ tất cả những ai trong hay ngoài thành phố muốn

mua bán, cho thuê hay đi thuê, cho vay hay đi vay. Ở Mỹ, trong thời gian thuộc địa,

thương mại đó là một yếu tố tiên quyết của báo chí. Nhu cầu về buôn bán hàng hóa

tiêu dùng, đặc biệt thông tin về những tuyến tàu chở hàng từ bên kia đại dương đã để

lại kết quả là các tờ báo ban đầu hầu hết gắn với từ “người quảng cáo” (Advertiser)

trên vi-nhét.

8