Lãi suất và tự do lãi suất

më ®Çu.

L·i suÊt lµ mét ph¹m trï kinh tÕ quan träng ®îc ®Ò cËp trªn nhiÒu lÜnh vùc cña

®êi sèng kinh tÕ tõ tiÕt kiÖm, ®Çu t, kiÓm so¸t l¹m... Nhµ níc sö dông l·i suÊt lµm

c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®iÒu tiÕt c¸c quan hÖ kinh tÕ nh»m môc tiªu t¨ng

trëng ph¸t triÓn. Do tÇm quan träng vµ c¸ch thøc t¸c ®éng vµo l·i suÊt cña nhµ n￾íc h×nh thµnh nªn nhiÒu quan ®iÓm, xu híngkh¸c nhau vÒ l·i suÊt vµ ®iÒu hµnh l·i

suÊt. Trong tËp chuyªn ®Ò nµy sÏ tËp trung vµo ph©n tÝch hai ®Þnh h¬ng c¬ b¶n cña

chÝnh s¸ch ®iÒu hµnh l·i suÊt lµ kiÓm so¸t l·i suÊt vµ tù do ho¸ l·i suÊt. KiÓm so¸t

l·i suÊt vµ cè g¾ng duy tr× mét c¬ chÕ Ên ®Þnh l· suÊt ¸p ®Æt vµo thÞ trêng. §©y lµ

cong cô mang tÝnh hµnh chÝnh.Tù do ho¸ l·i suÊt ®Ò cao sù u viÖt cña c¬ chÕ thÞ

trêng trong viÖc h×nh thµnh l·i suÊt. C¸c c«ng cô phôc phô cho quµ tr×nh tiÕn t do

ho¸ còng ®îc ®Ò cËp tíi ë møc ®é nhÊt ®Þnh.

§Ó tiÕp tôc c¶i c¸ch chÝnh s¸ch l·i suÊt híng tíi môc tiªu l·i suÊt dùa trªn c¬

së thÞ trêng, chuyªn ®Ò ph©n tÝch thùc tr¹ng ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt thêi

gian qua ë ViÖt Nam. ViÖc ph©n tÝch sÏ ®óc rót ra nh÷ng u nhîc ®iÓm nh»m thùc

hiÖn triÖt ®Ó h¬n linh ho¹t h¬n vai trß cña ng©n hµng nhµ níc vµ tõ viÖc nghiªn

cøu thùc tr¹ng ®Ó ®Ò ra nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Èy nhanh h¬n qu¸ tr×nh hoµ

nhËp cña ViÖt Nam víi mÆt b»ng l·i suÊt thÕ giíi vµ theo th«ng lÖ quèc tÕ.

T«i mong muèn r»ng, tËp ®Ò ¸n nµy sÏ mang l¹i nh÷ng h÷u Ých trong qu¸ tr×nh

häc tËp vµ cã thÓ gãp phÇn nhá bÐ vµo qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, x©y dùng

c¸c quy chÕ vËn hµnh qu¶n lý l·i suÊt cña ng©n hµng nhµ níc ngµy mét tèt h¬n.

ch¬ng i

1

l·i suÊt vµ tù do ho¸ l·i suÊt.

I. L·i suÊt

1. Nh÷ng kh·i niÖm vÒ l·i suÊt

L·i suÊt lµ gi¸ cña vèn, chi phÝ ph¶i tr¶ cho viÖc thuª vèn.

Trong nÒn kinh tÕ lu«n cã nh÷ng chñ thÓ t¹m thêi d thõa vèn, cïng lóc ®ã cã

nh÷ng ngêi cã c¬ héi ®Çu t sinh lîi, cÇn vèn song l¹i thiÕu vèn, thÞ trêng tµi chÝnh

ra ®êi lµm th«ng suèt qu¸ tr×nh chuyÓn vèn tõ ngêi thõa vèn sang ngêi cÇn vèn,

c¸c chñ thÓ qua quan hÖ vay mîn tÝn dông hoÆc mua b¸n c¸c c«ng cô nî ®Òu ®¹t

®îc môc ®Ých cña m×nh; ngêi thõa vèn võa b¶o ®¶m ®îc vèn võa thu ®îc lîi, ngêi

thiÕu vèn võa dîc ®¸p øng ®ñ cho ®µu t. Tõ thÞ trêng ®ã, l·i suÊt ®îc h×nh thµnh

nh gi¸ c¶ cña mét lo¹i hµng ho¸(ë ®©y lµ vèn), nã lµ chi phÝ mµ ngêi ®i vay ph¶i

tr¶ cho ngêi cho vay ®Ó ®îc quyÒn sö dông vèn, nã vËn ®éng tu©n theo quy luËt

cung cÇu, x¸c ®Þnh trªn c¬ së c©n b»ng gi÷a nhu cÇu vÒ vèn v¸ cung vÒ vèn trªn

thÞ trêng.

Nh vËy, l·i suÊt chÝnh lµ tÝn hiÖu thÞ trêng tham gia vµo viÖc n©ng cao hiÖu qu¶

sö dông vèn vµ ph©n bæ nguån vèn mét c¸ch hîp lý.

ë trªn lµ kh¸i niÖm l·i suÊt theo nguyªn t¾c thÞ trêng, song l·i suÊt cßn ®îc

hiÓu lµ c«ng cô chñ yÕu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña mçi quèc gia, nã do ng©n hµng

trung ¬ng - c¬ quan thay mÆt nhµ níc thùc thi chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ - n¾m

gi÷, vµ sö dông nh»m ®iÒu chØnh vµ can thiÖp vµo thÞ trêng gióp h¹n chÕ vµ kh¾c

phôc nh÷ng yÕu kÐm cña nÒn kinh tÕ.

Ngoµi ra kh¸i niÖm l·i suÊt nh lµ chi phÝ c¬ héi cña viÖc gi÷ tiÒn còng t¬ng ®èi

phæ biÕn.

Trong ®êi sèng hµng ngµy chóng ta còng gÆp rÊt nhiÒu lo¹i l·i suÊt kh¸c nhau

nh l·i suÊt c¸c chøng kho¸n, l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu, l·i suÊt t¸i cÊp vèn, l·i suÊt

2

danh nghÜa-l·i suÊt thùc, l·i suÊt trÇn-sµn. Sù ph©n biÖt c¸c lo¹i l·i suÊt nµy dùa

trªn sù liªn quan ®Õn vai trß c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, chØ sè l¹m ph¸t hoÆc

kú h¹n vµ rñi ro cña mçi lo¹i chøng kho¸n. Tuy nhiªn mét ®iÒu quan träng lµ hÇu

hÕt c¸c lo¹i l·i suÊt nµy ®Òu diÔn biÕn theo nhau. V× vËy, nÕu kh«ng ghi cô thÓ g×

kh¸c th× thuËt ng÷ l·i suÊt ®Ò cËp trong tËp chuyªn ®Ò nµy mang ý nghÜa phæ qu¸t

chung.

2. C¬ chÕ x¸c ®Þnh l·i suÊt

Tõ nh÷ng kh¸i niÖm trªn vÒ l·i suÊt, ta cã thÓ m« h×nh ho¸ nh÷ng yÕu tè tham

gia vµo viÖc h×nh thµnh nªn l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ.

3

Tµi chÝnh gi¸n tiÕp

(NHTM)

L·i suÊt

NHT¦

Ng­êi

cho

vay

Ng­êi

®i vay

Tµi chÝnh trùc tiÕp

L·i suÊt

NHT¦

Dùa vµo m« h×nh chóng ta thÊy cã hai nhãm lùc lîng tham gia vµo viÖc x¸c

®Þnh l·i suÊt.

a. Nh÷ng yÕu tè thuéc lùc lîng thÞ trêng.

Thµnh phÇn thuéc nhãm nµy gåm :

* Ngêi cho vay : nh÷ng ngêi d thõa vèn.

* Ngêi ®i vay: nh÷ng ngêi cÇn vèn ®Ó kinh doanh, tiªu dïng.

* C¸c ng©n hµng th¬ng m¹i vµ tæ chøc tµi chÝnh trung gian: nh÷ng chñ thÓ

tham gia vµo thÞ trêng tµi chÝnh, ho¹t ®éng tÝn dông, huy ®éng vèn ®Ó cho vay

nh»m môc ®Ých kinh doanh thu lîi nhuËn. Hä cã nh÷ng vai trß, vÞ trÝ, lîi thÕ mµ

tµi chÝnh trùc tiÕp kh«ng cã ®îc.

Nh÷ng thµnh phÇn nµy tham gia vµo viÖc x¸c dÞnh l·i suÊt tu©n theo theo quy

luËt thÞ trêng. Khi nhu cÇu vÒ vèn ®îc ®¸p øng b»ng cung vÒ vèn ë møc toµn

dông vèn th× l·i suÊt c©n b»ng ®îc h×nh thµnh. Nh÷ng biÕn ®éng cña c¸c biÕn sè

kinh tÕ vÜ m« sÏ ¶nh hëng ®Õn hµnh vi cña c¸c thµnh phÇn nµy, thay ®æi cung cÇu

vÒ vèn vµ l·i suÊt c©n b»ng ®îc ®iÒu chØnh cho phï hîp.

4

L·i suÊt

NHTM

Ng­êi

®i vay

Ng­êi

cho

vay