Kỹ thuật trồng cà chua, dưa chuột

Kỹ sư Dương Bá Toàn

tiF>ổnc| cằchua,

dưa chuọt

KV THUỘT TRỒNG

CA CHUA, DƯA CHUỘT

<ÍRm m ^ùưma ^eàn

KỸ THUẬT TRỒNG ♦

CÀ CHUA. DƯA CHUỘT

NHÀ XUẤT BẢN PHƯƠNG ĐÔNG

nỏỉ áằuí

Cà chua và dưa chuột là những loại quả rất được ưa

thích, không chỉ ăn ngon mà còn dễ chế biến, ớ nước ta

việc phát triển trồng cà chua và dưa chuột còn có ý nghĩa

về mặt luân canh, tăng vụ và tăng năng suất trên diện

lớn. Do đó cây cà chua và cây dưa chuột rất được chú

trọng phát triển. Tuy nhiên việc trồng trọt vẫn chưa được

phát triển theo đúng quy mô của nó vì điều kiện khí hậu ở

nước ta là nóng ẩm, nên cây cà chua và cây dưa chuột

rất dễ mắc bệnh, gây hại cây làm giảm năng suất.

Những bệnh thường gặp ở cây cà chua và cây dưa

chuột là gì? Cách phòng và trị bệnh cho cây ra sao? Làm

thế nào để cà chua và dưa chuột ra nhiều quả? Cuốn

sách "Kỹ thuật trồng cà chua, dưa chuột" sẽ giúp

nhà nông giải đáp tất cả những vướng mắc nêu trên.

Hy vọng cuốn sách sẽ là những chỉ dẫn hiệu quả và giúp

bạn bổ sung thêm kiến thức cho công việc trồng vườn

của mình.

Chúc các bạn thành công!

^hươnỹ í: (ễKỵ tkuậi tứnỹ cầ chm

I. Giới thiệu cây cà chua

1. Đặc điểm sinh vật

Rễ: Rễ chùm, ăn sâu và phân nhánh mạnh, khả năng

phát triển rễ phụ rất lớn. Trong điều kiệh tối hảo những

giống tăng trưởng mạnh có rễ ăn sâu 1 - l,5m và rộng 1,5 -

2,5m vì vậy cà chua chịu hạn tốt. Khi cấy rễ chúứi bị đứt,

bộ rễ phụ phát ữiển và phân bố rộng nên cây cũng chịu

đtmg được điều kiện khô hạn. Bộ rễ ăn sâu, cạn, mạnh

hay yếu đều có liên quan đến mức độ phân cành và phát

triển của bộ phận hên mặt đất, do đó khi trồng cà chua tỉa

cành, bấm ngọn, bộ rễ thường ăn nông và hẹp hơn so vói

điều kiện trồng tự rứiiên.

Thân: Thân tròn, thẳng điíng,

mọng nước, phủ nhiều lông, khi

cây lớn gốc thân dần dần hóa gỗ.

Thân mang lá và phát hoa. ở

nách lá là chồi nách. Chồi nách ở

các vị trí khác nhau có tốc độ sinh

trưởng và phát dục khác nhau,

thường chồi nách ở ngay dưói

chùm hoa thứ rứiất có khả năng

tăng trưởng mạnh và phát dục

sớm so vói các chồi nách gần gốc.

Tùy khả năng sứứí trưởng và phân nhánh các giống cà

chua được chia làm 4 dạng:

- Dạng sũìh trưởng hữu hạn.

- Dạng sũìh trưởng vô hạn.

- Dạng sữứi trưởng bán hữu hạn.

- Dạng lùn.

Lá: Lá thuộc lá kép lông chim lẻ, mỗi lá có 3 - 4 đôi lá

chét, ngọn lá có 1 lá riêng gọi là lá đừửì. Rìa lá chét đều có

răng cưa nông hay sâu tùy giống. Phiến lá thưòng phủ

lông tơ. Đặc tứứi lá của giống thường thể hiện đầy đủ sau

khi cây có chùm hoa đầu tiên.

Hoa: Hoa mọc thành chùm, lưỡng tính, tự thụ phấn là

chứừi. Sự thụ phấn chéo ở cà chua khó xảy ra vì hoa cà

chua tiết nhiều tiết tố chứa các Alkaloid độc nên không

hấp dẫn côn trùng và hạt phấn nặng không bay xa được.

Số lượng hoa trên chùm thay đổi tùy giống và thòi tiết,

thường từ 5 - 20 hoa.

Quả: Quả thuộc loại mọng nước, có hình dạng thay

đổi từ tròn, bầu dục đến dài. vỏ quả có thể nhẵn hay có

khía. Màu sắc của quả thay đổi tùy giống và điều kiện

thời tiết. Thường màu sắc quả là màu phối họp giữa màu

vỏ quả và thịt quả.

Quá trình clún của quả chia làm 4 thòi kỳ:

Thòi kỳ quả xarửi: Quả và hạt phát triển chưa hoàn

toàn, nếu đem dấm thì quả không chứì, quả chưa có mùi

vị, màu sắc đặc trưng của giống.

8

Thời kỳ chứi xanh: Quá đã phát triển đầy đủ, quả có

màu xanh sáng, keo xung quanh hạt được hình thành.

Quả chưa có màu hồng hay vàng nhưng nếu đem dấm thì

quả thể hiện màu sắc vốn có.

Thòi kỳ dứn vàng: Phần đừửì quả xuất hiện màu hồng,

xung quanh cuống quả vẫn còn xanh, nếu sản phẩm cần

chuyên chở đi xa nên thu hoạch lúc này để quả chừi từ từ

khi chuyên chở.

Thời kỳ chúi đỏ: Quả xuất hiện màu sắc vốn có của

giống, màu sắc thể hiện hoàn toàn, có thể thu hoạch để

ăn tưoi. Hạt trong quả lúc này phát triển đầy đủ có thể

làm giống.

Hạt: Hạt cà chua nhỏ, dẹt, nhiều lông, màu vàng sáng

hoặc hoi tối. Hạt nằm ữong buồng chứa nhiều dịch bào

kìm hâm sự nảy mầm của hạt. Trung bình có 50 - 350 hạt

trong quả. Trọng lượng 1000 hạt là 2,5 - 3,5g.

2. Yêu cầu ngoại cảnh của cà chua

- Khí hậu:

+ Nhiệt độ: Nhiệt độ thích họp cho sự phát triển của

cà chua là 21 - 24°c.

+ Anh sáng: Cà chua là cây ưa sáng, vì vậy không nên

gieo ươm cây con dưới bóng râm hay gieo quá dày.

+ Độ ẩm; Độ ẩm không khí tốt nhất cho cà chua vào

khoảng 45 - 60%.

- Đất: Cà chua ữồng được trên nhiều loại đất song

thích họp nhất vẫn là trên đất pha cát, nhiều chất mùn

9

hay đất phù sa, đất bồi giữ ẩm và thoát nước tốt. Cà chua

trồng tốt trên đất lúa hay trồng sau vụ bắp cải, dưa chuột,

hành tây và những loại cây bón nhiều phân hữu cơ, phân

đạm. Đất có pH 6,0 - 6,5 đất chua hon phải bón thêm vôi.

- Nước: Nhu cầu nước của cà chua tùy thuộc vào giai

đoạn phát triển của cây. Khi cây ra hoa đậu quả là khi cây

cần nhiều nước nhất. Lượng nước tưói cũng nên thay đổi

tùy thuộc vào lượng phân bón, mật độ ữồng và loại đất.

Khi bón nhiều phân đạm và trồng dày, cần thiết gia tăng

lượng nước tưói.

- Phân bón; Để đạt năng suất cao cà chua đòi hỏi

nhiều chất dinh dưỡng. Lượng chất dinh dưỡng hấp thụ

tùy thuộc vào khả năng cho năng suất của giống cà

chua, tình trạng đất, điều kiện trồng. Để sản xuất được

10 tấn quả cây cần hấp thụ 25 - 30 tấn nitơ, 2 - 3kg phốt

pho, 30 - 35kg kali. Vì ở giai đoạn tăng trưởng và phát

dục của cây trùng lặp nhau và nhu cầu cây cần chất

dữứi dưỡng cho đến khi quả chm, do đó việc bón lót,

bón thúc nhiều lần, bón luân phiên phân vô cơ và hữu

cơ giúp tăng hiệu quả sử dimg chất dũih dưỡng cho cây

và tăng năng suất. Phần lớn chất dừửi dưỡng nuôi quả

được cây hấp thụ sau khi trổ hoa, do đó cây yêu cầu

chất dinh dưõng nhiều nhất khoảng 10 ngày sau khi hoa

nở cho đến khi quả bắt đầu chm.

3. Nguồn gốc và phân loại

Cà chua có nguồn gốc tại Peru và Ecuador, là các nước

Nam Mỹ thuộc khu vực nhiệt đói khô, nhiều ánh nắng.

10

Hạt cà chua có thể nảy mầm ở nhiệt độ 10 - 12°c,

nhưng tốt nhất ở nhiệt độ 25 - 28°c. Sau khi nảy mầm,

nếu có được nhiệt độ thấp (15 - 18"C) trong vùng từ 5 -

7 ngày sẽ rất có lợi cho smh trưởng của cây sau này.

Nhiệt độ trung bình cho cả vòng đòi của cây cà chua là

từ 22 - 25°c. ở nhiệt độ dưới 12°c và trên 30°c không

những ảnh hưởng đến sinh trưởng của cây mà còn tác

động đến sức sống của hạt phấn, làm rụng hoa, không

đậu quả.

Cà chua thuộc loại cây ưa ánh sáng, nhất là vào giai

đoạn cây con và lúc ra hoa. Cây con ữong vưòn ưom nếu

đủ ánh sáng (S.OOOlux) sẽ có chất lượng tốt: cứng cây, bộ lá

to, khỏe và sớm được trồng hon. Ngoài ra, ánh sáng tốt,

cường độ quang họp tăng, cây ra hoa đậu quả sớm hon, tỷ

lệ đậu quả và chất lượng sản phẩm cũng cao hon.

Do vậy, việc bố trí thòi vụ, ruộng ữồng và mật độ

trồng sao cho cây đủ ánh sáng là hết sức quan họng.

Cà chua có nhu cầu nước ở các giai đoạn sữứi trưởng

rất khác nhau. Lúc cây ra hoa là thòi kỳ cần nhiều nước

nhất. Nếu không thường xuyên giữ ẩm, việc hình thành

chùm hoa và tỷ lệ đậu quả sẽ giảm.

Về dừih dưỡng, cà chua cần kali hon cả, sau đó là đạm

và lân.

Theo Bùi Quang Xuân hàm lượng nitrat ữong quả cà

chua ở các liều lưọng, tỷ lệ bón đều rất thấp và ít bị ảnh

hưởng của liều lượng đạm. Có thể hiểu điều này do NO3

11

mà cây hút chủ yếu được tích lũy trong lá. Hàm lượng

nitrat trong lá cao hon trong quả rất nhiều lần.

Cũng theo tác giả, cà chua cho năng suất cao nhất khi

được bón lOOkg P2O5 và 80 - lOOkg K2O. Phân lân và kali

không có ảnh hưởng đến hàm lượng niưat trong quả cà

chua. Ngoài ra, bón kali thích họp sẽ làm tăng chất lượng

và hình thức quả.

Theo giá trị sử dụng và dạng quả, có thể chia cà chua

thành 3 nhóm giống:

+ Cà chua hồng: là loại cà chua được trồng phổ biến

hiện nay. Quả có hình dạng như quả hồng, không có miii

hoặc không rõ múi. Chất lượng ăn tưoi, chếbiối cũng như

nấu nướng cao do thịt quả đặc, nhiều bột, lượng đường

cao. Phần lớn trong nhóm này là các giống được lai tạo,

chọn lọc trong nước và một số giống rứiập nội. Các giống

chứứi vụ thường được sử dụng ở phía Bắc là Ba Lan, Hồng

Lan, số 214, HP5, HPl, P375, các giống nhập nội của Pháp,

Đài Loan... ở các tình phía Nam diện tích ữồng nhiều là

giống 12, SB2, SB3, các giống nhập nội của Mỹ, Pháp,...

Trong vụ Xuân Hè hoặc Đông Xuân sớm có các giống chịu

rửũệt độ cao, cho năng suất khá là CSl, M V l,...

+ Cà chua múi: quả to, rứiiều ngăn rõ rệt, tạo thành

múi. Phần lón các giống thuộc loại này thuộc dạng hình

sữứi trưởng vô hạn, có thòi gian sinh trưởng dài, năng

suất và khả năng chống chịu khá nhưng chất lượng quả

kém so vói cà chua hồng nên ít được ưồng trong sản xuất.

Nếu có, chỉ được trồng ữong vườn nhà để tiêu thụ.

12

+ Cà chua quả nhỏ: gồm các giống địa phưong,

ửiường được gọi là cà chua bi, gặp rải rác ở các vùng mii

cao và ven biển miền Trung. Chiíng có lượng axit cao, hạt

nhiều, khả năng chống chịu khá nên được sử dụng làm

hạt giống. Gần đây, rứiiều cơ quan nghiên aru như Viện

nghiên aíu Rau quả, Viện Cây Lương thực và Cây Thực

Phẩm đã nhập và chọn lọc các dạng cà chua quả rửiỏ, màu

đỏ hoặc màu vàng vừa sử dụng rữiư một loại rau, vừa

dùng làm món ữáng miệng như một loại quả.

II. Kỹ thuật trồng cà chua

1. Giống cà chua

1.1. Giống F1 nhập nội

- Red Crown 250 là giống lai F l, thân sirửì trưởng

vô hạn cao 1,5 - 2m, cần làm giàn chắc chắn, cây tăng

trưởng mạnh, chống chịu tốt bệrữi héo vi khuẩn và thối

hạch khá, trồng được trong mùa nắng cũng như trong

mùa mưa, khả năng đậu quả cao trong mùa mưa, quả

phát triển đều, quả tròn, hoi có khía, rất cứng và ít nứt

13