Kinh tế, sinh thái nhân văn miền núi Việt Nam và những tác động từ biến đổi khí hậu

Thân Thị Huyền Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 117(03): 27 - 32

27

, NHÂN VĂN

I KHÍ HẬU

Thân Thị Huyền*

Trường Đại học Sư phạm - ĐH Thái Nguyên

TÓM TẮT

Biến đổi khí hậu (BĐKH) đã và đang là những thách thức đối với sự tồn tại và phát triển của cộng

đồng các dân tộc sinh sống ở vùng miền núi Việt Nam. Hiện tƣợng BĐKH đƣợc biểu hiện ở chiều

hƣớng tăng của nhiệt độ, thay đổi chế độ mƣa và lƣợng mƣa, chế độ gió, lũ quét và trƣợt lở đất xảy

ra cực mạnh ở nhiều nơi thuộc miền núi phía Bắc và miền Trung; hạn hán xảy ra hàng năm ở hầu

khắp các khu vực miền núi (đặc biệt ở Tây Nguyên), … Thiên tai và cực đoan theo chiều hƣớng

mạnh lên cùng với nguy cơ làm tăng các thảm họa thiên nhiên và tác động tiêu cực đến mọi lĩnh

vực liên quan đến đời sống và sinh kế của đồng bào các dân tộc (sức khỏe, an ninh lƣơng thực,

công nghiệp, dịch vụ, du lịch, …). Bởi vậy, sự gắn kết vấn đề bảo vệ môi trƣờng với phát triển

kinh tế - xã hội (KT-XH) nhất là xoá đói giảm nghèo ở vùng miền núi Việt Nam là cực kỳ quan

trọng và cần phải thực hiện nhiều giải pháp đồng bộ góp phần làm giảm nhẹ, phòng chống và thích

ứng với BĐKH.

Từ khóa: Kinh tế, sinh thái nhân văn, biến đổi khí hậu, miền núi Việt Nam.

ĐẶT VẤN ĐỀ*

Trƣớc ngƣỡng cửa của thế kỷ XXI, cuộc cách

mạng khoa học và công nghệ (KH&CN) hiện

đại của thế giới đang tiếp tục phát triển với

nhịp điệu ngày càng nhanh, tạo ra những

thành tựu mang tính đột phá, làm thay đổi

nhanh chóng, sâu sắc và quyết định tới sự

phát triển KT-XH và bản thân con ngƣời. Thế

giới đang hƣớng tới nền kinh tế tri thức và

toàn cầu hoá. Bên cạnh những thành tựu rực

rỡ nhƣ vậy, loài ngƣời cũng đang phải đối

mặt với những thách thức lớn lao về chính trị,

văn hoá, xã hội và đặc biệt là môi trƣờng.

Trong vài ba thập kỷ gần đây, do sức ép lớn

về dân số và sự phát triển kinh tế thiếu tính

toán, các nguồn tài nguyên trên Trái Đất nói

chung và nguồn tài nguyên ở miền núi Việt

Nam ngày càng cạn kiệt, môi trƣờng bị suy

thoái nghiêm trọng. Biến đổi khí hậu (BĐKH)

đã và đang là những thách thức đối với sự tồn

tại của loài ngƣời nói chung và cộng đồng các

dân tộc sinh sống ở vùng miền núi Việt Nam

nói riêng.

KINH TẾ, SINH THÁI NHÂN VĂN MIỀN

NÚI VIỆT NAM TRƢỚC TÁC ĐỘNG TỪ

BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU

BĐKH là sự thay đổi của hệ thống khí hậu

gồm khí quyển, thủy quyển, sinh quyển và

*

Tel: 0904 021083

thạch quyển hiện tại và tƣơng lai bởi các

nguyên nhân tự nhiên và nhân tạo. BĐKH

đƣợc biểu hiện ở chiều hƣớng tăng của nhiệt

độ, tăng mực nƣớc biển, thay đổi chế độ mƣa

và lƣợng mƣa, chế độ gió, tất cả đều theo

chiều hƣớng mạnh lên cùng với nguy cơ làm

tăng các thảm họa thiên nhiên. BĐKH sẽ tác

động nghiêm trọng đến sản xuất, đời sống và

môi trƣờng trên phạm vi toàn thế giới. Hậu

quả của BĐKH ở vùng miền núi Việt Nam là

một nguy cơ hiện hữu đối với mục tiêu xoá

đói giảm nghèo và thực hiện các mục tiêu

thiên niên kỷ cùng sự phát triển bền vững

(PTBV) của đất nƣớc.

Theo một báo cáo mới nhất của tổ chức Liên

Hợp Quốc, nguyên nhân của hiện tƣợng

BĐKH 90% do con ngƣời gây ra, chỉ có 10%

là do yếu tố tự nhiên. Các chuyên gia trong

lĩnh vực môi trƣờng và khí tƣợng thủy văn

cũng nhận định: nguyên nhân chính làm

BĐKH Trái Đất là do sự gia tăng các hoạt

động tạo ra các chất thải khí nhà kính. Trong

khoảng 1.000 năm trƣớc, nhiệt độ bề mặt của

Trái Đất có tăng, có giảm nhƣng không đáng

kể, có thể nói là ổn định. Tuy nhiên, trong

vòng 200 năm trở lại đây, đặc biệt là trong

vòng mấy chục năm vừa qua, khi công nghiệp

hóa phát triển, nhân loại bắt đầu khai thác