Kiểm soát việc thực hiện chính sách thuế thu nhập doanh nghiệp qua khâu quyết toán thuế trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh: Luận văn thạc sĩ kinh tế / Nguyễn Hoàng Long

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH

------------------

------------------

NGUYỄN HOÀNG LONG

KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN CHÍNH

SÁCH THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP

QUA KHÂU QUYẾT TOÁN THUẾ TRÊN

ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ

TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2013

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH

------------------

------------------

NGUYỄN HOÀNG LONG

KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN CHÍNH

SÁCH THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP

QUA KHÂU QUYẾT TOÁN THUẾ TRÊN

ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ

Chuyên ngành: Kinh tế tài chính, ngân hàng

Mã số: 60.31.12

Người hướng dẫn khoa học: TS. Lâm Thị Hồng Hoa

TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2013

LỜI CAM ĐOAN

Tác giả luận văn có lời cam đoan danh dự về công trình khoa học này của

mình, cụ thể:

Tôi tên là: Nguyễn Hoàng Long

Sinh ngày 09 tháng 05 năm 1966 tại tỉnh Long An

Quê quán: Hốc Môn - Thành phố Hồ Chí Minh

Hiện công tác tại: Cục thuế thành phố Hồ Chí Minh

Là học viên cao học khóa XI của Trường Đại Học Ngân Hàng TP.HCM

Mã số học viên: 20111090104

Cam đoan đề tài: “Kiểm soát việc thực hiện chính sách thuế thu nhập

doanh nghiệp qua khâu quyết toán thuế trên địa bàn thành phố Hồ Chí

Minh”

Người hướng dẫn khoa học: TS. Lâm Thị Hồng Hoa

Luận văn được thực hiện tại Trường Đại học Ngân hàng TP.HCM

Đề tài này là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu có

tính độc lập riêng, không sao chép bất kỳ tài liệu nào và chưa được công bố

toàn bộ nội dung này bất kỳ ở đâu; các số liệu, các nguồn trích dẫn trong

luận văn được chú thích nguồn gốc rõ ràng, minh bạch.

Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan danh dự của tôi.

TP.HCM, ngày tháng năm 2013

Tác giả

Nguyễn Hoàng Long

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt Viết nguyên ngữ

TNDN thu nhập doanh nghiệp

NSNN ngân sách nhà nước

KT-XH kinh tế - xã hội

SX-KD sản xuất – kinh doanh

NNT người nộp thuế

CQT cơ quan thuế

GTGT giá trị gia tăng

CCT chi cục thuế

QLT quản lý thuế

TNCN thu nhập cá nhân

BCTC báo cáo tài chính

CSDL cơ sở dữ liệu

CNTT công nghệ thông tin

CSKD cơ sở kinh doanh

MST mã số thuế

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU, HÌNH

Số hiệu Tên hình, bảng, biểu Trang

Bảng 2.1 Tình hình nộp hồ sơ kê khai quyết toán thuế thu nhập doanh

nghiệp cho năm 2010 và năm 2011…………………………….. 38

Bảng 2.2 Số liệu kê khai quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp cho năm

2009 và năm 2010…………………………………………. 40

Bảng 2.3 Tổng hợp kết quả kiểm tra tại cơ quan thuế…………………… 44

Bảng 2.4 Phân tích kết quả tăng thuế và thực thu thuế qua kiểm tra tại cơ

quan thuế………………………………………………………… 48

Bảng 2.5 Tổng hợp kết quả kiểm tra tại trụ sở doanh nghiệp……………… 50

Bảng 2.6 Phân tích kết quả tăng thuế và thực thu thuế qua kiểm tra tại trụ

sở doanh nghiệp………………………………………………….. 52

Bảng 2.7 Phân tích kết quả tăng thuế và thực thu thuế qua kiểm tra nội

dung kê khai quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp…………… 54

Hình 1.1 Quy trình thiết lập hồ sơ kê khai quyết toán thuế thu nhập doanh

nghiệp……………………………………………………………. 16

Hình 1.2 Chuyển từ kiểm tra theo diện rộng sang kiểm tra theo tiêu chí

phân loại rủi ro............................................................................... 17

Hình 1.3 Chuyển từ kiểm tra chủ yếu tại doanh nghiệp sang kiểm tra chủ

yếu tại cơ quan thuế....................................................................... 18

Hình1.4 Mô hình tuân thủ………………………………………………... 18

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài

3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu

4. Phương pháp nghiên cứu

5. Kết cấu luận văn

CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP VÀ

KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH THUẾ THU NHẬP DOANH

NGHIỆP QUA KHÂU QUYẾT TOÁN THUẾ ...................................................... 1

1.1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP .................... 1

1.1.1. Khái niệm và bản chất của thuế thu nhập doanh nghiệp ......................... 1

1.1.2. Đặc điểm của thuế thu nhập doanh nghiệp ............................................. 2

1.1.3. Vai trò của thuế thu nhập doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trường ..... 2

1.1.4. Nội dung cơ bản của thuế thu nhập doanh nghiệp .................................. 3

1.1.5. Quản lý thuế thu nhập doanh nghiệp ...................................................... 7

1.2. KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH THUẾ THU NHẬP DOANH

NGHIỆP QUA KHÂU QUYẾT TOÁN THUẾ TẠI VIỆT NAM ........................... 8

1.2.1. Khái quát về kê khai quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp ................. 8

1.2.2. Quá trình phát triển của chế độ kê khai quyết toán thuế thu nhập doanh

nghiệp tại Việt Nam ........................................................................................ 9

1.2.2.1. Giai đoạn thuộc thời kỳ thực hiện cơ chế chuyên quản thuế ............... 9

1.2.2.2. Giai đoạn thuộc thời kỳ thực hiện cơ chế tự khai, tự nộp thuế ............ 9

1.2.3.1. Các quy định của Luật Kế toán và các chuẩn mực kế toán: .............. 11

1.2.3.2. Quy định của chính sách thuế thu nhập doanh nghiệp ...................... 12

1.2.3.3. Quy định của pháp luật về quản lý thuế ............................................ 13

1.2.3.4. Quan điểm, nhận thức và trình độ, năng lực của chủ thể thực hiện

nghĩa vụ kê khai quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp .............................. 14

1.2.4. Quy trình thiết lập hồ sơ kê khai quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp

............................................................................................................ ……..14

1.2.5. Kiểm soát việc thực hiện chính sách thuế thu nhập doanh nghiệp qua

khâu quyết toán thuế ..................................................................................... 16

1.2.5.1. Khái niệm về kiểm soát thực hiện chính sách thuế thu nhập doanh

nghiệp qua khâu quyết toán thuế ................................................................... 16

1.2.5.2. Mục tiêu kiểm soát việc thực hiện chính sách thuế thu nhập doanh

nghiệp qua khâu quyết toán thuế theo cơ chế tự khai, tự nộp thuế: ................ 16

1.2.5.3. Đánh giá rủi ro trong kiểm soát việc thực hiện chính sách thuế thu

nhập doanh nghiệp qua khâu quyết toán thuế: .............................................. 19

1.2.5.4. Mô hình kiểm soát việc thực hiện chính sách thuế thu nhập doanh

nghiệp qua khâu quyết toán thuế theo cơ chế tự khai, tự nộp thuế: ................ 22

1.3. KINH NGHIỆM MỘT SỐ NƯỚC VỀ NHỮNG VẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN

KÊ KHAI QUYẾT TOÁN THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP VÀ KIỂM

SOÁT VIỆC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP

QUA KHÂU QUYẾT TOÁN THUẾ ................................................................... 24

1.3.1. Về những vấn đề liên quan đến kê khai quyết toán thuế thu nhập doanh

nghiệp ........................................................................................................... 24

1.3.2. Về những vấn đề liên quan đến kiểm soát việc thực hiện chính sách thuế

thu nhập doanh nghiệp qua khâu quyết toán thuế .......................................... 25

1.3.3. Bài học cho Việt Nam ......................................................................... 26

1.3.3.1. Về những vấn đề liên quan đến kê khai quyết toán thuế thu nhập doanh

nghiệp ........................................................................................................... 26

1.3.3.2. Về những vấn đề liên quan đến kiểm soát việc thực hiện chính sách thuế

thu nhập doanh nghiệp qua khâu quyết toán thuế .......................................... 27

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1....................................................................................... 29

CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH

THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP QUA KHÂU QUYẾT TOÁN THUẾ ... 30

2.1. TÌNH HÌNH HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC DOANH NGHIÊP VÀ KẾT QUẢ

THU NỘP THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ

HỒ CHÍ MINH ................................................................................................... 30

2.2. TỔ CHỨC KIỂM SOÁT THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH THUẾ THU NHẬP

DOANH NGHIỆP QUA KHÂU QUYẾT TOÁN THUẾ ................................ 31

2.2.1. Bộ phận giám sát kê khai thuế ............................................................. 32

2.2.2. Bộ phận Kiểm tra thuế: ........................................................................ 33

2.3. CÁC QUY TRÌNH QUẢN LÝ THUẾ ĐƯỢC ÁP DỤNG TRONG KIỂM

SOÁT VIỆC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP

QUA KHÂU QUYẾT TOÁN THUẾ ................................................................... 34

2.3.1. Quy trình quản lý kê khai thuế: ............................................................ 34

2.3.2. Quy trình kiểm tra thuế ........................................................................ 36

2.4. THỰC TRẠNG KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH THUẾ THU

NHẬP DOANH NGHIỆP QUA KHÂU QUYẾT TOÁN THUẾ TRÊN ĐỊA BÀN

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ............................................................................. 38

2.4.1. Kết quả giám sát việc chấp hành thủ tục kê khai quyết toán thuế thu nhập

doanh nghiệp ................................................................................................. 38

2.4.2. Kết quả kiểm tra nội dung kê khai quyết toán thuế thu nhập doanh

nghiệp……. .................................................................................................. 40

2.4.2.1. Thực trạng việc xác lập nội dung, số liệu kê khai quyết toán thuế thu

nhập doanh nghiệp của doanh nghiệp trên địa bàn ....................................... 40

2.4.2.2. Kết quả kiểm tra nội dung kê khai quyết toán thuế thu nhập doanh

nghiệp ........................................................................................................... 43

2.5. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH

THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP QUA KHÂU QUYẾT TOÁN THUẾ TRÊN

ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ............................................................ 56

2.5.1. Ưu điểm .............................................................................................. 56

2.5.1.1. Trong giám sát việc chấp hành thủ tục kê khai quyết toán thuế thu nhập

doanh nghiệp ................................................................................................ 56

2.5.1.2. Trong kiểm tra nội dung kê khai quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp

..................................................................................................................... 57

2.5.2. Hạn chế ............................................................................................... 59

2.5.2.1. Trong giám sát việc chấp hành thủ tục kê khai quyết toán thuế thu nhập

doanh nghiệp ................................................................................................ 59

2.5.2.2. Trong kiểm tra nội dung kê khai quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp

..................................................................................................................... 61

2.5.3. Nguyên nhân dẫn đến hạn chế ............................................................. 62

2.5.3.1. Công tác giám sát, kiểm tra kê khai quyết toán thuế thu nhập doanh

nghiệp của cơ quan thuế còn một số vấn đề bất cập ...................................... 62

2.5.3.2. Nhân sự và tổ chức, đào tạo chưa đáp ứng được yêu cầu công tác ... 63

2.5.3.3. Cơ chế quản lý thuế chưa hợp lý: ..................................................... 64

2.5.3.4. Các chính sách thuế thu nhập còn một số điểm chưa phù hợp .......... 65

2.5.3.5. Chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, đơn vị và cơ quan thuế

..................................................................................................................... 67

2.5.3.6. Hệ thống cơ sở dữ liệu chưa đầy đủ, gây khó khăn cho việc ấn định

thuế, phân tích rủi ro và thực hiện kiểm tra ................................................... 68

2.5.3.7. Việc áp dụng phương pháp quản lý rủi ro chưa hoàn chỉnh, thiếu tính

hệ thống ........................................................................................................ 69

2.5.3.8. Hệ thống hỗ trợ ứng dụng công nghệ thông tin chưa hoàn thiện .... …69

2.5.3.9. Cách thức điều hành của hệ thống cơ quan thuế chưa hợp lý ........... 70

2.5.3.10. Nguyên nhân từ phía doanh nghiệp ................................................ 70

2.5.3.11. Các nguyên nhân khách quan khác ................................................. 71

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2....................................................................................... 73

CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN TRONG KIỂM SOÁT VIỆC THỰC

HIỆN CHÍNH SÁCH THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP QUA KHÂU

QUYẾT TÓAN THUẾ .......................................................................................... 74

3.1. QUAN ĐIỂM HOÀN THIỆN ....................................................................... 74

3.2. MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN ........................................................... 74

3.2.1. Nhóm giải pháp thực hiện chức năng quản lý thuế của cơ quan thuế địa

phương .......................................................................................................... 74

3.2.1.1. Hợp lý hóa tổ chức và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực............. 74

3.2.1.2. Tăng cường sự phối hợp trong thực hiện kiểm soát ........................... 77

3.2.1.3. Đẩy mạnh công tác kiểm tra nội bộ trong hệ thống cơ quan thuế ...... 78

3.2.1.4. Tiếp tục đẩy mạnh và tăng cường tuyên truyền, hỗ trợ người nộp

thuế……………………………………………………………………………………..79

3.2.2. Nhóm giải pháp hoàn thiện hệ thống thuế ở tầm vĩ mô ........................ 80

3.2.2.1. Hoàn thiện các chính sách thuế thu nhập ......................................... 80

3.2.2.2. Hoàn thiện cơ chế quản lý thuế ........................................................ 82

3.2.2.3. Tăng cường áp dụng kiểm soát theo phương pháp quản lý rủi ro ..... 84

3.2.2.4. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin ......................................... 88

3.2.2.5. Chuẩn hóa cách thức, phương pháp kiểm tra nội dung kê khai quyết

toán thuế thu nhập doanh nghiệp .................................................................. 89

3.2.3. Nhóm giải pháp hỗ trợ khác ................................................................. 92

3.2.3.1. Cải tiến về kế toán thuế .................................................................... 92

3.2.3.2. Phát triển hệ thống đại lý thuế .......................................................... 92

3.3. MỘ SỐ KIẾN NGHỊ VỚI CÁC BÊN CÓ LIÊN QUAN ............................... 93

3.3.1. Đối với cơ quan thuế địa phương ......................................................... 93

3.3.2. Với Tổng cục Thuế .............................................................................. 93

3.3.3. Với Bộ Tài chính ................................................................................. 94

3.3.4. Với doanh nghiệp ............................................................................... 95

3.3.5. Với các cơ quan, đơn vị khác có liên quan ........................................... 95

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3....................................................................................... 97

KẾT LUẬN

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) là một một nguồn thu quan trọng của

ngân sách nhà nước (NSNN) tại nhiều nước trên thế giới cũng như ở nước ta hiện nay.

Ngoài việc đóng góp tích cực vào NSNN, thuế TNDN còn là một là một công cụ hữu

hiệu trong thực hiện chức năng quản lý của Nhà nước đối với nền kinh tế - xã hội (KT￾XH). Thông qua các biện pháp ưu đãi thuế, chính sách thuế TNDN sẽ góp phần thúc

đẩy phát sự triển hài hòa giữa các vùng miền cũng như kích thích đầu tư để phát triển

các ngành nghề, lĩnh vực sản xuất – kinh doanh (SX-KD) phù hợp với định hướng

phát triển kinh tế của đất nước trong từng thời kỳ, nên có ý nghĩa hết sức to lớn đối với

việc điều tiết vĩ mô nền kinh tế đất nước. Thuế TNDN cũng giữ vai trò hết sức quan

trọng trong việc thúc đẩy sự công bằng, tiến bộ xã hội thông qua chức năng điều tiết,

phân phối lại thu nhập xã hội. Tuy nhiên, việc hành thu đối với thuế TNDN là một vấn

đề tương đối khó khăn vì thực hiện nghĩa vụ thuế sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi

của người nộp thuế (NNT) nên dễ dẫn tới hiện tượng né tránh trong kê khai nộp thuế,

cách tính thuế rất phức tạp vì liên quan đến toàn bộ quá trình hoạt SX-KD của doanh

nghiệp. Để phát huy đúng mức giai trò to lớn của thuế TNDN trong công cuộc phát

triển KT-XH của từng địa phương và cả nước, cơ quan thuế (CQT) với chức trách

được giao phải thực thi tốt chức năng kiểm soát, nhằm đảm bảo cho các doanh nghiệp

thực hiện đúng các quy định của chính sách thuế TNDN do Nhà nước đề ra, qua đó

vừa thu đúng, thu đủ cho NSNN, vừa kích thích SX-KD phát triển, thúc đẩy được sự

tiến bộ trong việc tuân thủ thuế và cạnh tranh bình đẳng giữa các doanh nghiệp. Trong

thực hiện chức năng kiểm soát của CQT, kiểm soát qua khâu kê khai quyết toán thuế

TNDN có ý nghĩa hết sức quan trọng vì thông qua kê khai quyết toán, doanh nghiệp sẽ

xác định đầy đủ nghĩa vụ thuế của mình để nộp vào NSNN.

Thành phố Hồ Chí Minh lâu nay được xem là trung tâm kinh tế của cả nước.

Số lượng doanh nghiệp hoạt động và số thuế đóng góp vào NSNN của thành phố Hồ

Chí Minh thường xuyên đứng đầu so với các tỉnh, thành, mà thuế TNDN cùng thuế giá

trị gia tăng (GTGT) là hai nguồn thu chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng các nguồn thu

thuế của thành phố. Việc thực hiện chức năng kiểm soát của CQT đối với quá trình kê

khai quyết toán thuế TNDN của các doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh

tuy đã đạt được một số kết quả đáng khích lệ nhưng bên cạnh cũng còn những mặt hạn

chế cần phải được nghiên cứu nhằm cải tiến, đổi mới và hoàn thiện hơn nữa để đáp

ứng nhu cầu thực tiễn đang đặt ra, góp phần hoàn thành trọng trách của Cục Thuế

thành phố Hồ Chí Minh trong thực hiện nhiệm vụ thu thuế cho ngân sách cả nước.

Với nhận thức như trên, tác giả xin được chọn đề tài “Kiểm soát việc thực

hiện chính sách thuế thu nhập doanh nghiệp qua khâu quyết toán thuế trên địa

bàn thành phố Hồ Chí Minh” để làm luận văn thạc sỹ kinh tế.

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài

Hệ thống hóa và làm rõ những vấn đề chung liên quan đến hoạt động kiểm soát

của CQT đối với việc thưc hiện chính sách thuế TNDN qua khâu quyết toán thuế của

doanh nghiệp trong cơ chế tự khai, tự nộp thuế.

3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu

- Đối tượng nghiên cứu: Là các vấn đề về lý luận và thực tiễn liên quan đến

việc kiểm soát của CQT nhằm bảo cho việc chấp hành đúng quy định của chính sách

thuế TNDN và quy định về quản lý thuế (QLT) trong việc kê khai quyết toán thuế

TNDN của doanh nghiệp;

- Phạm vi nghiên cứu: Công tác giám sát việc chấp hành quy định về thủ tục kê

khai và công tác kiểm tra nội dung kê khai quyết toán thuế TNDN của doanh nghiệp

do Cục Thuế địa phương và các Chi cục Thuế (CCT) trực thuộc thực hiện trên địa bàn

thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian qua, chủ yếu trong hai năm 2011 và 2012.

4. Phương pháp nghiên cứu