kiểm soát độc quyền trong kinh doanh, chống cạnh tranh không lành mạnh và chống hạn chế thương mại

TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi

VÊn ®Ò chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh vµ chèng h¹n chÕ c¹nh tranh

(®éc quyÒn) tiÕp tôc lµ vÊn ®Ò nãng báng vµ s«i ®éng cña khoa häc ph¸p lý nãi

chung vµ khoa häc ph¸p lý kinh tÕ nãi riªng kh«ng chØ ®èi víi c¸c quèc gia ®· cã

nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn mµ c¶ ngay ë c¸c quèc gia míi chuyÓn ®æi sang nÒn

kinh tÕ thÞ trêng ,trong ®ã cã ViÖt Nam.

Tuy lµ vÊn ®Ò cßn míi , nhng nh÷ng n¨m qua, ë níc ta ®· thu hót ®îc sù

quan t©m cña nhiÒu giíi, nhiÒu nhµ khoa häc vµ mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu vÊn

®Ò nµy lÇn lît ra ®êi v×: sù vËn ®éng cña c¸c quan hÖ kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ

trêng ®ßi hái ph¸p luËt ph¶i thùc sù trë thµnh c«ng cô ®iÒu tiÕt cã hiÖu qu¶ cña nhµ

níc. Ph¸p luËt võa gãp phÇn b×nh æn c¸c quan hÖ kinh tÕ võa ®iÒu chØnh quan hÖ

kinh tÕ ®Ó nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn mét c¸ch lµnh m¹nh, æn ®Þnh, cã tæ chøc, theo

®Þnh híng, môc tiªu ®· ®Þnh.

T¹i ®¹i héi lÇn thø VIII cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam, ®ång chÝ Tæng bÝ th

§ç Mêi ®· nªu râ: "...C¬ chÕ thÞ trêng ®ßi hái ph¶i h×nh thµnh mét m«i trêng c¹nh

tranh lµnh m¹nh, hîp ph¸p, v¨n minh. C¹nh tranh v× môc ®Ých ph¸t triÓn ®Êt níc,

chø kh«ng ph¶i lµm ph¸ s¶n hµng lo¹t, l·ng phÝ c¸c nguån lùc, th«n tÝnh lÉn

nhau...".

MÆc dï vËy, cho ®Õn nay viÖc ®iÒu chØnh b»ng ph¸p luËt c¸c quan hÖ, hµnh vi

c¹nh tranh, chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh cha ®îc x©y dùng thµnh mét chÕ

®Þnh ph¸p lý riªng biÖt..

C¸c ho¹t ®éng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh trªn thÞ trêng gi÷a doanh nghiÖp

níc ngoµi víi doanh nghiÖp trong níc; gi÷a hµng néi vµ hµng ngo¹i; gi÷a c¸c

doanh nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ t nh©n vµ c¸c doanh nghiÖp thuéc khu vùc

kinh tÕ quèc doanh... vÉn ®· vµ ®ang diÔn ra.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

V× thÕ, viÖc x©y dùng chÕ ®Þnh ph¸p lý vÒ c¹nh tranh, chèng c¹nh tranh

kh«ng lµnh m¹nh vµ chèng ®éc quyÒn trong chØnh thÓ cña hÖ thèng ph¸p luËt nãi

chung vµ khung ph¸p luËt kinh tÕ nãi riªng cã tÇm quan träng ®Æc biÖt nh»m c¶i

thiÖn m«i trêng ph¸p lý, khuyÕn khÝch h¬n n÷a c¸c ho¹t ®éng ®Çu t, s¶n xuÊt kinh

doanh cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ trong vµ ngoµi níc.

Ho¹t ®éng thuÇn khiÕt cña nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸, tËp trung cao ®é thêi

bao cÊp ®· thñ tiªu quy luËt c¹nh tranh. ThuËt ng÷ "c¹nh tranh" lµ thuËt ng÷ rÊt xa

l¹, ®«i khi cßn ¸m chØ sù tiªu cùc. Mét sè biÓu hiÖn cña hµnh vi c¹nh tranh kh«ng

lµnh m¹nh trong thêi kú ®ã thËm chÝ c¶ cho ®Õn hiÖn nay nh: Lõa dèi kh¸ch hµng;

qu¶ng c¸o gian dèi; s¶n xuÊt, bu«n b¸n hµng gi¶, vÐ gi¶; lu hµnh s¶n phÈm kÐm

chÊt lîng; kinh doanh tr¸i phÐp; trèn thuÕ... ë møc ®é nghiªm träng hoÆc t¸i ph¹m

th× bÞ coi lµ téi ph¹m vµ xö lý theo luËt h×nh sù, møc ®é thÊp h¬n th× cã thÓ bÞ xö lý

theo quy ph¹m cña luËt hµnh chÝnh, kinh tÕ hoÆc d©n sù. Song c¸c quan hÖ ph¸p

luËt nµy còng chØ ®îc coi lµ mang d¸ng dÊp ®Æc trng cña c¸c quan hÖ c¹nh tranh vµ

viÖc ®iÒu chØnh nã chØ lµ vÊn ®Ò mang tÝnh chÊt "t×nh thÕ " chø cha ®îc coi lµ ®èi t￾îng cÇn thiÕt ph¶i ®iÒu chØnh b»ng mét chÕ ®Þnh ph¸p lý riªng biÖt víi môc tiªu lµ

x©y dùng trËt tù c¹nh tranh lµnh m¹nh trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c

chñ thÓ kinh tÕ thÞ trêng ViÖt nam.

Râ rµng sù nhËn thøc, nhËn diÖn ®Çy ®ñ, cÆn kÏ b¶n chÊt c¸c h×nh thøc biÓu

hiÖn cña c¹nh tranh nãi chung vµ c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh nãi riªng c¶ vÒ lý

luËn lÉn thùc tiÔn cña chóng ta cßn nhiÒu h¹n chÕ.

NÒn kinh tÕ thÞ trêng cµng ph¸t triÓn, sù vËn ®éng cña c¸c quan hÖ kinh tÕ

cµng phong phó, ®a d¹ng th× quy m« vµ møc ®é c¹nh tranh ngµy cµng t¨ng, nh÷ng

hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu.

Do vËy, viÖc nghiªn cøu mét c¸ch cã hÖ thèng vÊn ®Ò c¹nh tranh, trong ®ã

cã c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh lµ mét vÊn ®Ò bøc xóc ®ang ®îc ®Æt ra, gãp phÇn

thùc hiÖn nghÞ quyÕt ®¹i héi §¶ng VIII. PhÇn ph¬ng híng, nhiÖm vô kÕ ho¹ch ph¸t

triÓn kinh tÕ- x· héi 5 n¨m 1996- 2000 ®îc tr×nh bµy t¹i §¹i héi ®· chØ râ: " Bªn

2

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

c¹nh viÖc hoµn thiÖn vµ më réng thªm nhiÒu lo¹i h×nh thÞ trêng hµng ho¸ vµ dÞch

vô, t¹o m«i trêng cho sù vËn ®éng n¨ng ®éng, cã trËt tù cña c¬ chÕ thÞ trêng víi sù

tham gia b×nh ®¼ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ.... ph¶i nghiªn cøu ban hµnh luËt

®¶m b¶o c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn trong kinh doanh, chèng c¹nh tranh

kh«ng lµnh m¹nh vµ chèng h¹n chÕ th¬ng m¹i...".

II T×nh h×nh nghiªn cøu.

Nh÷ng n¨m qua, ë níc ta, ph¸p luËt chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ngµy

cµng thu hót ®îc sù quan t©m ®«ng ®¶o cña c¸c nhµ khoa häc thuéc nhiÒu lÜnh vùc.

NhiÒu c«ng tr×nh khoa häc ë nh÷ng ph¹m vi vµ møc ®é tiÕp cËn kh¸c nhau ®· ®Ò

cËp ®Õn c¬ së lý luËn vÒ c¹nh tranh vµ ph¸p luËt chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh

m¹nh, t×m hiÓu néi dung ph¸p luËt chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh cña mét sè

níc trªn thÕ giíi, nªu ra nhu cÇu vµ ph¬ng híng x©y dùng ph¸p luËt c¹nh tranh nãi

chung vµ ph¸p luËt chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh nãi riªng .

Tuy nhiªn , cha cã c«ng tr×nh nµo ®i s©u nghiªn cøu mét c¸ch c¬ b¶n, cã hÖ

thèng c¬ së lý luËn, kh¸i niÖm, chøc n¨ng, néi dung cña ph¸p luËt chèng c¹nh

tranh kh«ng lµnh m¹nh còng nh nhu cÇu, ph¬ng híng x©y dùng chÕ ®Þnh ph¸p luËt

nµy t¹i ViÖt Nam.

III Môc ®Ých vµ nhiÖm vô cña luËn v¨n

Môc ®Ých cña luËn v¨n lµ gãp phÇn lµm s¸ng tá c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cho

sù h×nh thµnh vµ ph¬ng híng x©y dùng ph¸p luËt vÒ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh

m¹nh ë ViÖt nam.

§Ó thùc hiÖn ®îc môc ®Ých trªn, nhiÖm vô cña luËn v¨n lµ:

- Nghiªn cøu, t×m hiÓu c¬ së lý luËn vÒ c¹nh tranh vµ ph¸p luËt vÒ c¹nh tranh

kh«ng lµnh m¹nh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ;

- Ph©n tÝch lµm s¸ng tá kh¸i niÖm , néi dung chñ yÕu cña ph¸p luËt chèng

c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ;

3

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

- Kh¸i qu¸t thùc tr¹ng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh trªn thÞ trêng ViÖt nam

vµ sù ®iÒu chØnh ph¸p luËt ®èi víi c¸c hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh hiÖn

nay ;

- Lµm s¸ng tá nhu cÇu vµ ph¬ng híng x©y dùng ph¸p luËt chèng c¹nh tranh

kh«ng lµnh m¹nh ë ViÖt nam.

IV - Ph¹m vi nghiªn cøu

Theo th«ng lÖ, ph¸p luËt c¹nh tranh gåm 02 bé phËn hîp thµnh lµ: Ph¸p luËt

chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh vµ ph¸p luËt chèng h¹n chÕ c¹nh tranh cã néi

dung rÊt réng, liªn quan chÆt chÏ ®Õn chÝnh s¸ch kinh tÕ, x· héi cña mçi quèc gia

trong tõng thêi kú nhng luËn v¨n nµy chØ tËp trung nghiªn cøu c¬ së lý luËn, thùc

tiÔn cña sù h×nh thµnh vµ ph¬ng híng x©y dùng ph¸p luËt chèng c¹nh tranh kh«ng

lµnh m¹nh ë ViÖt nam hiÖn nay.

V - Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu.

Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu cã tÝnh chÊt bao trïm ®îc qu¸n triÖt ®Ó thùc hiÖn

luËn v¨n lµ ph¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö cña chñ nghÜa M¸c

Lª nin, theo ®ã vÊn ®Ò ®iÒu chØnh ph¸p luËt ph¶i ®îc ®Æt trong bèi c¶nh lÞch sö, cô

thÓ cña qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¬ chÕ thÞ trêng ë níc ta trªn c¬ së vËn

dông c¸c quan ®iÓm c¬ b¶n cña §¶ng vµ Nhµ níc vÒ chÝnh s¸ch c¹nh tranh vµ ®iÒu

tiÕt c¹nh tranh b»ng ph¸p luËt. T¹i luËn v¨n nµy ph¬ng ph¸p so s¸nh ®îc quan t©m

®Æc biÖt v×:

- ë níc ta, chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh cßn lµ lÜnh vùc míi, cha cã

kinh nghiÖm ®iÒu chØnh vÒ mÆt ph¸p luËt;

- Ph¬ng ph¸p so s¸nh cho phÐp chóng ta t×m hiÓu quan ®iÓm tiÕp cËn cña

ph¸p luËt chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh tõ thùc tiÔn ®iÒu chØnh ph¸p luËt cña

níc ngoµi còng nh thÊy ®îc khÝa c¹nh quèc tÕ cña c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh.

Ngoµi ra, luËn v¨n cßn sö dông ph¬ng ph¸p ph©n tÝch , tæng hîp ®Ó lµm râ c¬

së lý luËn vÒ c¹nh tranh nãi chung vµ c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh nãi riªng; ph￾4

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

¬ng ph¸p thèng kª ®Ó lµm râ thùc tr¹ng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh vµ sù ®iÒu

chØnh ph¸p luËt ®èi víi c¸c hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ë ViÖt Nam .

VI - Nh÷ng ®ãng gãp cña luËn v¨n.

- VÒ mÆt lý luËn:

§©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu mét c¸ch cã hÖ thèng c¬ së lý luËn, kh¸i niÖm,

néi dung cña ph¸p luËt chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh. ViÖc lµm nµy cã ý

nghÜa ®Æc biÖt quan träng, gãp phÇn nhËn d¹ng ®Çy ®ñ vai trß cña ph¸p luËt kinh tÕ

trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng.

- VÒ thùc tiÔn:

Trªn c¬ së ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng ®iÒu chØnh ph¸p luËt cã liªn quan ®Õn c¹nh

tranh kh«ng lµnh m¹nh ë ViÖt nam, luËn v¨n ®Ò xuÊt ph¬ng híng, néi dung x©y

dùng ph¸p luËt chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ë ViÖt nam hiÖn nay.

5

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ch¬ng I

Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ c¹nh tranh

vµ ph¸p luËt c¹nh tranh .

1.1- Kh¸i niÖm vÒ c¹nh tranh.

1.1.1- Nguån gèc, b¶n chÊt, vai trß, ý nghÜa cña c¹nh tranh.

C¹nh tranh xuÊt hiÖn tõ khi cã nÒn s¶n xuÊt hµng hãa vµo thÕ kû XIV - XV

trong cuéc c¸ch m¹ng t s¶n vµ c«ng nghiÖp. C¹nh tranh lµ sù ®ua tranh cña nh÷ng

ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ ®Ó giµnh u thÕ, lîi Ých cho m×nh trªn thÞ trêng. Nh vËy,

trong thêi kú cha cã nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸, thÞ trêng cha h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn

th× kh«ng thÓ cã hiÖn tîng c¹nh tranh gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xuÊt víi nhau1

.

Trong c¬ chÕ thÞ trêng , ngêi tiªu dïng vµ c¸c nhµ s¶n xuÊt, cung cÊp dÞch vô

t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau trªn thÞ trêng ®Ó x¸c ®Þnh xem cÇn ph¶i s¶n xuÊt c¸i g×?

nh thÕ nµo? vµ cho ai? Do ®ã ngêi tiªu dông lu«n gi÷ vÞ trÝ trung t©m, lµ ®èi tîng h￾íng tíi cña c¸c nhµ s¶n xuÊt hoÆc cung cÊp dÞch vô cïng lo¹i hoÆc hµng ho¸, dÞch

vô thay thÕ - ®èi thñ tham gia c¹nh tranh.

C¹nh tranh vËn ®éng theo sù biÕn ®æi cña quan hÖ cung cÇu trªn thÞ trêng,

chÞu sù chi phèi cña quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt h×nh thµnh gi¸ c¶ vµ c¸c quy luËt kinh

tÕ kh¸ch quan kh¸c.

C¹nh tranh chØ cã thÓ diÔn ra khi c¸c bªn cung cÇu cã kh¶ n¨ng lùa chän,

thay thÕ còng nh ®îc tù do tham gia kinh doanh, tù do khÕ íc mµ kh«ng bÞ bÊt kú

mét c¶n trë nµo tøc lµ ®îc b¶o hé vÒ mÆt ph¸p luËt.

Mçi nhµ s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô ho¹t ®éng trªn thÞ trêng ®Òu theo ®uæi

nh÷ng môc ®Ých nhÊt ®Þnh v× lîi Ých cña chÝnh hä. Môc ®Ých cuèi cïng cña hä lµ

thu ®îc lîi nhuËn cao, chiÕm lÜnh vµ më réng thÞ trêng, n©ng cao uy tÝn kinh

doanh. Râ rµng ,lîi nhuËn lu«n lµ ®éng lùc, môc ®Ých , ph¬ng tiÖn tån t¹i cña c¸c

chñ thÓ kinh doanh vµ vÊn ®Ò nµy ®îc gi¶i quyÕt th«ng qua c¹nh tranh. V× thÕ c¹nh

1 B¸o c¸o tæng hîp kÕt qu¶ nghiªn cøu ®Ò tµi LuËt c¹nh tranh trong kinh tÕ thÞ trêng ViÖt Nam - Dù ¸n VIE/94/003.

6

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

tranh cã b¶n chÊt kinh tÕ vµ b¶n chÊt x· héi cña nã. B¶n chÊt kinh tÕ cña c¹nh tranh

thÓ hiÖn môc ®Ých v× lîi nhuËn vµ chi phèi thÞ trêng. B¶n chÊt x· héi cña c¹nh tranh

bé lé ®¹o ®øc kinh doanh vµ uy tÝn kinh doanh cña mçi chñ thÓ c¹nh tranh trong

quan hÖ ®èi víi nh÷ng ngêi lao ®éng trùc tiÕp t¹o ra tiÒm lùc c¹nh tranh cña doanh

nghiÖp , quan hÖ víi ngêi tiªu dïng vµ c¸c ®èi thñ c¹nh tranh kh¸c. Díi t¸c ®éng

®iÒu tiÕt vÜ m« cña nhµ níc ®èi víi ho¹t ®éng c¹nh tranh , c¹nh tranh ë mçi níc

cßn cã b¶n chÊt chÝnh trÞ kh¸c nhau, tuú thuéc vµo sù ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi chÝnh

s¸ch kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch x· héi cña mçi níc.2

Môc ®Ých tèi ®a ho¸ lîi nhuËn buéc c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt, kinh doanh , tríc

hÕt ph¶i sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc cña chÝnh m×nh nh vèn, vËt t, lao

®éng..., thóc ®Èy viÖc nghiªn cøu , ®æi míi c¬ cÊu s¶n xuÊt, c«ng nghÖ, ¸p dông

c«ng nghÖ míi vµo s¶n xuÊt mét c¸ch thêng xuyªn ®Ó gi¶m chi phÝ , gi¶m gi¸

thµnh s¶n phÈm, ®¸p øng ngµy cµng tèt h¬n thÞ hiÕu cña ngêi tiªu dïng b»ng viÖc

®æi míi liªn tôc mÉu m·, chÊt lîng, chñng lo¹i... s¶n phÈm. §ång thêi lu«n lu«n cã

sù c¶i tiÕn ph¬ng thøc kinh doanh, thùc hiÖn kinh doanh lµnh m¹nh, hîp ph¸p, v¨n

minh

XÐt trªn ph¹m vi toµn x· héi, c¹nh tranh cã vai trß, ý nghÜa rÊt quan träng lµ :

- §iÒu chØnh quan hÖ cung cÇu trªn c¬ së quyÒn tù lùa chän cña ngêi tiªu

dïng. Ngêi tiªu dïng dÔ dµng t×m thÊy hµng ho¸, dÞch vô hä muèn víi gi¸ rÎ nhÊt

cã thÓ;

- Ph©n bæ nguån lùc x· héi mét c¸ch cã hiÖu qu¶, lµ ®éng lùc bªn trong thóc

®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ;

- T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho s¶n xuÊt thÝch øng hµng lo¹t víi sù biÕn ®éng

cña nhu cÇu x· héi vµ ®æi míi c«ng nghÖ;

- T¹o c¬ së h×nh thµnh ph¬ng thøc hîp lý vµ c«ng b»ng cho qu¸ tr×nh ph©n

phèi l¹i trong x· h«Þ;

2 B¸o c¸o tæng hîp kÕt qu¶ nghiªn cøu ®Ò tµi LuËt c¹nh tranh trong kinh tÕ thÞ trêng ViÖt Nam - Dù ¸n VIE/94/003 -

Trang 6.

7

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

- Thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®æi míi c«ng nghÖ, ®æi míi s¶n phÈm vµ ®æi míi tæ

chøc nÒn kinh tÕ;

- Lµ m«i trêng ®µo th¶i c¸c nhµ s¶n xuÊt, kinh doanh kh«ng thÝch nghi ®îc

víi ®iÒu kiÖn cña thÞ trêng. Do ®ã lµ nh©n tè tù hiÖu chØnh bªn trong cña thÞ trêng...

Tuy nhiªn, c¹nh tranh còng cã nh÷ng tiªu cùc, thÓ hiÖn ë xu híng ph©n ho¸

c¸c doanh nghiÖp, ph©n ho¸ giµu nghÌo, g©y ra t×nh tr¹ng ph¸ s¶n, n¹n thÊt nghiÖp,

g©y mÊt æn ®Þnh vÒ mÆt x· héi, t¹o søc Ðp lín ®èi víi chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ chÝnh

s¸ch x· héi cña mçi quèc gia. C¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh cµng t¹o ra nhiÒu hËu

qu¶ tiªu cùc ®èi víi ngêi tiªu dïng, víi chñ thÓ tham gia c¹nh tranh vµ víi x· héi

nãi chung .

Trong thùc tiÔn x· héi còng tån t¹i nh÷ng hiÖn tîng mang tÝnh c¹nh tranh:

§ã lµ thi ®ua vµ thi ®Êu thÓ thao. Cã thÓ nãi, c¹nh tranh lµ hiÖn tîng x· héi kh¸c vÒ

b¶n chÊt so víi thi ®ua bëi lÏ ®èi tîng, chñ thÓ, môc ®Ých cña ho¹t ®éng thi ®ua

kh«ng hoµn toµn mang mµu s¾c kinh tÕ vµ kh«ng ph¶i lµ sù ganh ®ua. Thi ®ua lµ

"Cïng nhau ®em hÕt kh¶ n¨ng ra lµm nh»m thóc ®Èy lÉn nhau ®¹t thµnh tÝch tèt

nhÊt trong mÆt ho¹t ®éng nµo ®ã" 1

.

C¹nh tranh còng kh¸c víi thi ®Êu thÓ thao. Trong c¬ chÕ thÞ trêng, con ngêi

®îc tù do vµ s¸ng t¹o nªn kh«ng thÓ cã luËt ch¬i cô thÓ cho mét thµnh viªn trong

mäi ®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh. Trªn th¬ng trêng, kh«ng thÓ ¸p dông luËt ch¬i vµ thíc ®o

thµnh tÝch nh trong thi ®Êu thÓ thao, bëi nÕu kh«ng, con ngêi l¹i ph¶i hµnh ®éng

theo mét khu«n mÉu thèng nhÊt mµ theo ®ã hä l¹i bÞ h¹n chÕ kh¶ n¨ng s¸ng t¹o.

H¬n n÷a, sù ®ua tranh trong ho¹t ®éng c¹nh tranh kh¸c víi ®ua tranh ®o¹t gi¶i th￾ëng. NÕu ®ua tranh ®¹t gi¶i thëng lµ cuéc ®ua tranh mét lÇn th× ®ua tranh trong

kinh tÕ nh»m tèi ®a ho¸ lîi nhuËn l¹i diÔn ra liªn tôc trªn th¬ng trêng.

VËy c¹nh tranh lµ g×?

Theo tõ ®iÓn tiÕng ViÖt n¨m 1997, c¹nh tranh ®îc hiÓu lµ sù cè g¾ng giµnh

phÇn h¬n, phÇn th¾ng vÒ m×nh gi÷a nh÷ng ngêi, nh÷ng tæ chøc ho¹t ®éng nh»m lîi

Ých nh nhau.

8

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Víi kh¸i niÖm nµy, c¹nh tranh ®îc xem xÐt ë gãc ®é chung nhÊt cña ®êi

sèng x· héi. Cßn xem xÐt c¹nh tranh trong lÜnh vùc kinh doanh th× Tõ ®iÓn Kinh

doanh cña Anh xuÊt b¶n n¨m 1992 ®· ®Þnh nghÜa c¹nh tranh nh sau : "C¹nh tranh

lµ sù ganh ®ua, sù k×nh ®Þch gi÷a c¸c nhµ kinh doanh trªn thÞ trêng nh»m tranh

giµnh cïng mét lo¹i tµi nguyªn s¶n xuÊt hoÆc cïng mét lo¹i kh¸ch hµng vÒ phÝa

m×nh".

Uû ban c¹nh tranh c«ng nghiÖp cña Tæng thèng Mü ®a ra quan niÖm c¹nh

tranh víi mét quèc gia nh sau : "C¹nh tranh ®èi víi mét quèc gia lµ møc ®é mµ ë

®ã, díi c¸c ®iÒu kiÖn thÞ trêng tù do vµ c«ng b»ng cã thÓ s¶n xuÊt c¸c hµng ho¸ vµ

dÞch vô ®¸p øng ®îc c¸c ®ßi hái cña c¸c thÞ trêng quèc tÕ, ®ång thêi duy tr× vµ më

réng thu nhËp thùc tÕ cña nh©n d©n níc ®ã"1 .

B¸o c¸o vÒ c¹nh tranh toµn cÇu ®Þnh nghÜa c¹nh tranh ®èi víi mét quèc gia lµ

: "Kh¶ n¨ng cña níc ®ã ®¹t ®îc nh÷ng thµnh qu¶ nhanh vµ bÒn v÷ng vÒ møc sèng,

nghÜa lµ ®¹t ®îc c¸c tû lÖ t¨ng trëng kinh tÕ cao ®îc x¸c ®Þnh b»ng thay ®æi cña

tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP) trªn ®Çu ngêi theo thêi gian".

DiÔn ®µn kinh tÕ thÕ giíi (WEF) khi tiÕp cËn c¹nh tranh víi tÝnh c¸ch lµ

n¨ng lùc cña mét quèc gia ®· cho r»ng : N¨ng lùc c¹nh tranh cña mét quèc gia lµ

kh¶ n¨ng ®¹t vµ duy tr× ®îc møc ®é t¨ng trëng cao rªn c¬ së c¸c chÝnh s¸ch, thÓ

chÕ v÷ng bÒn t¬ng ®èi vµ c¸c ®Æc trng kinh tÕ kh¸c (WEF, 1997).

DiÔn ®µn cao cÊp vÒ c¹nh tranh c«ng nghiÖp cña Tæ chøc hîp t¸c vµ ph¸t

triÓn kinh tÕ (OECD) ®· chän ®Þnh nghÜa vÒ c¹nh tranh kÕt hîp c¸c c¸c doanh

nghiÖp, ngµnh, quèc gia nh sau : "Kh¶ n¨ng cña c¸c doanh nghiÖp, ngµnh, quèc

gia vµ vïng trong viÖc t¹o ra viÖc lµm vµ thu nhËp cao h¬n trong ®iÒu kiÖn c¹nh

tranh quèc tÕ"

1

.

Râ rµng c¹nh tranh lµ mét hiÖn tîng kinh tÕ - x· héi phøc t¹p cã thÓ tiÕp cËn

ë nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau. Tuy nhiªn, díi gãc ®é s¶n xuÊt, kinh doanh trong ®iÒu

kiÖn cña c¬ chÕ thÞ trêng, kh¸i niÖm c¹nh tranh cã thÓ ®îc hiÓu mét c¸ch chung

9