Khung pháp lý điều chỉnh hoạt động tài trợ của bên thứ ba trong tố tụng Trọng tài đầu tư quốc tế

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

ĐẶNG KIM CHINH

KHUNG PHÁP LÝ ĐIỀU CHỈNH HOẠT ĐỘNG

TÀI TRỢ CỦA BÊN THỨ BA TRONG TỐ TỤNG

TRỌNG TÀI ĐẦU TƯ QUỐC TẾ

LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH LUẬT QUỐC TẾ

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2022

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

KHUNG PHÁP LÝ ĐIỀU CHỈNH HOẠT ĐỘNG

TÀI TRỢ CỦA BÊN THỨ BA TRONG TỐ TỤNG

TRỌNG TÀI ĐẦU TƯ QUỐC TẾ

Chuyên ngành: Luật Quốc tế

Định hướng nghiên cứu

Mã số: 8380108

Người hướng dẫn khoa học : PGS.TS Trần Thị Thùy Dương

Học viên : Đặng Kim Chinh

Lớp : 19CHQT_K32_NC, Khóa 32

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2022

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn “Khung pháp lý điều chỉnh hoạt động tài trợ của

bên thứ ba trong tố tụng trọng tài đầu tư quốc tế” là công trình nghiên cứu của cá

nhân và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các nội dung

nêu trong luận văn đảm bảo tính trung thực, chính xác, tin cậy.

Luận văn được hoàn thành với sự giúp đỡ, hướng dẫn của PGS.TS Trần Thị

Thùy Dương. Tôi xin chân thành cảm ơn.

Tác giả

Đặng Kim Chinh

DANH MỤC VIẾT TẮT

ALF

Association of Litigation

Funders of England and Wales

Hiệp hội các nhà tài trợ kiện

tụng của Anh và xứ Wales

Công ước

ICSID

Convention on the Settlement of

Investment Disputes between

States and Nationals of Other

States

Công ước về Giải quyết Tranh

chấp Đầu tư giữa các Quốc gia

và các Công dân quốc gia khác

Công ước

New York

1958

Convention on the Recognition

and Enforcement of Foreign

Arbitral Awards (New York,

1958)

Công ước về Công nhận và Thi

hành các Quyết định trọng tài

nước ngoài, 1958

EVIPA

Investment

Protection Agreement

between the European Union

and the Socialist Republic of

Vietnam

Hiệp định Bảo hộ đầu tư giữa

Liên minh châu Âu và Cộng hòa

Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam

ICSID

International Centre for

Settlement of Investment

Disputes

Trung tâm Giải quyết Tranh

chấp Đầu tư Quốc tế

IIA

international investment

agreement

các hiệp định quốc tế về đầu tư

ISDS

investor-state dispute

settlement

giải quyết tranh chấp giữa nhà đầu

tư và nhà nước / giải quyết tranh

chấp đầu tư quốc tế

TPF third-party funding tài trợ của bên thứ ba

UNCITRAL

United Nations Commission

on International Trade Law

Ủy ban Pháp luật Thương mại

Quốc tế Liên Hợp Quốc

UNCTAD

United Nations Conference on

Trade and Development

Hội nghị Thương mại và Phát

triển Liên Hợp Quốc

WG III

United Nations Commission

on International Trade Law -

Working Group III

Nhóm làm việc số III của

UNCITRAL

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU........................................................................................................1

CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ TÀI TRỢ CỦA BÊN THỨ BA

TRONG TỐ TỤNG TRỌNG TÀI ĐẦU TƯ QUỐC TẾ.......................................9

1.1. Nguồn gốc thuật ngữ “tài trợ của bên thứ ba” trong giải quyết tranh

chấp ......................................................................................................................11

1.2. Một số khái niệm “tài trợ của bên thứ ba” trong giải quyết tranh chấp ...

..............................................................................................................................13

1.2.1. Định nghĩa tài trợ của bên thứ ba của một số học giả.............................13

1.2.2. Định nghĩa tài trợ của bên thứ ba của một số hiệp hội............................17

1.2.3. Định nghĩa tài trợ của bên thứ ba trong các quy tắc trọng tài ................18

1.2.4. Định nghĩa tài trợ của bên thứ ba trong pháp luật một số quốc gia........20

1.2.5. Định nghĩa tài trợ của bên thứ ba trong các hiệp định quốc tế về đầu tư

............................................................................................................................23

1.3. Đề xuất khái niệm “tài trợ của bên thứ ba” trong tố tụng trọng tài đầu

tư quốc tế .............................................................................................................25

1.4. Ưu, nhược điểm và xu hướng phát triển của tài trợ của bên thứ ba trong

tố tụng trọng tài đầu tư quốc tế.........................................................................28

1.4.1. Ưu, nhược điểm của tài trợ của bên thứ ba trong tố tụng trọng tài đầu tư

quốc tế.................................................................................................................29

1.4.2. Xu hướng phát triển của tài trợ của bên thứ ba trong tố tụng trọng tài

đầu tư quốc tế .....................................................................................................32

Kết luận chương 1 ...................................................................................................35

CHƯƠNG 2. NHỮNG ẢNH HƯỞNG CỦA TÀI TRỢ CỦA BÊN THỨ BA

ĐỐI VỚI TỐ TỤNG TRỌNG TÀI ĐẦU TƯ QUỐC TẾ VÀ KHUNG PHÁP

LÝ ĐIỀU CHỈNH....................................................................................................36

2.1. Những ảnh hưởng của tài trợ của bên thứ ba đối với tố tụng trọng tài

đầu tư quốc tế......................................................................................................36

2.1.1. Tài trợ của bên thứ ba và xung đột lợi ích đối với trọng tài viên ............36

2.1.2. Ảnh hưởng của tài trợ của bên thứ ba đến quyết định phân bổ chi phí và

bảo đảm chi phí ..................................................................................................37

2.1.3. Ảnh hưởng của tài trợ của bên thứ ba đối với bảo mật và đặc quyền pháp

lý .........................................................................................................................40

2.1.4. Kiểm soát của nhà tài trợ bên thứ ba đối với tố tụng trọng tài và tác động

tiêu cực đến việc giải quyết tranh chấp một cách thân thiện .............................41

2.2. Khung pháp lý điều chỉnh hoạt động tài trợ của bên thứ ba trong tố

tụng trọng tài đầu tư quốc tế .............................................................................43

2.2.1. Không có quy định trực tiếp điều chỉnh hoạt động tài trợ của bên thứ ba

trong tố tụng trọng tài đầu tư quốc tế ................................................................43

2.2.2. Cấm tài trợ của bên thứ ba trong tố tụng trọng tài đầu tư quốc tế..........46

2.2.3. Nhóm quy định trực tiếp điều chỉnh hoạt động tài trợ của bên thứ ba

trong tố tụng trọng tài đầu tư quốc tế ................................................................47

2.2.4. Xây dựng khung pháp lý điều chỉnh hoạt động tài trợ của bên thứ ba

trong tố tụng trọng tài đầu tư quốc tế ................................................................56

2.3. Khung pháp lý “nghiêm khắc với tài trợ của bên thứ ba” trong tố tụng

trọng tài đầu tư quốc tế dành cho Việt Nam và giải pháp xây dựng .............58

2.3.1. Khung pháp lý “nghiêm khắc với tài trợ của bên thứ ba” trong tố tụng

trọng tài đầu tư quốc tế dành cho Việt Nam ......................................................59

2.3.2. Giải pháp xây dựng khung pháp lý “nghiêm khắc với tài trợ của bên thứ

ba” trong tố tụng trọng tài đầu tư quốc tế dành cho Việt Nam .........................61

Kết luận chương 2 ...................................................................................................63

KẾT LUẬN..............................................................................................................64

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Đầu tư quốc tế có vai trò quan trọng, đóng góp đáng kể đối với sự phát triển

kinh tế của Việt Nam trong thời đại toàn cầu hóa. Tính đến nay, Việt Nam đã gia

nhập và tham gia ký kết nhiều hiệp định thương mại tự do1 và bảo hộ đầu tư.2 Tuy

nhiên, song hành cùng với sự phát triển của đầu tư quốc tế tại Việt Nam sẽ là sự gia

tăng các vụ kiện tranh chấp đầu tư quốc tế.

Trong các vụ kiện tranh chấp đầu tư quốc tế, tài trợ của bên thứ ba (third￾party funding) có thể hiểu là bất kỳ nguồn tài trợ nào của thể nhân hoặc pháp nhân

không phải là một bên tranh chấp nhưng có ký kết thỏa thuận với một bên tranh

chấp để thanh toán một phần hoặc toàn bộ chi phí tố tụng nhằm đổi lại một khoản

thù lao phụ thuộc vào kết quả tranh chấp, hoặc bất kỳ nguồn kinh phí nào của thể

nhân hoặc pháp nhân không phải là một bên tranh chấp dưới hình thức trợ cấp hoặc

viện trợ không hoàn lại.3

Sự gia tăng các vụ kiện tranh chấp đầu tư quốc tế kéo theo hiện tượng gia

tăng đáng kể tài trợ của bên thứ ba đối với các vụ kiện đầu tư quốc tế về cả số lượng

nhà tài trợ bên thứ ba (third-party funder) và số vụ kiện được tài trợ.4 Tuy nhiên,

trong nhiều trường hợp, tài trợ của bên thứ ba đối với các vụ kiện đầu tư quốc tế vẫn

chưa được kiểm soát, điều chỉnh ở cấp hiệp định, pháp luật đầu tư quốc gia cũng

như theo các quy tắc trọng tài đầu tư quốc tế hiện hành. Do đó, tài trợ của bên thứ

ba trong tranh chấp đầu tư quốc tế ngày càng thu hút sự chú ý, quan tâm của các

quốc gia, các nhà đầu tư, các nhà tài tài trợ bên thứ ba, các tổ chức trọng tài quốc tế,

các luật sư và các học giả.5

Quá trình phát triển lịch sử của hệ thống giải quyết tranh chấp đầu tư quốc tế

được thiết lập bởi các hiệp định quốc tế về đầu tư cho thấy: Trong các phương thức

giải quyết tranh chấp đầu tư quốc tế hiện nay, trọng tài đầu tư quốc tế đã nổi lên

1 15 FTA có hiệu lực và 2 FTA đang đàm phán (theo http://trungtamwto.vn/fta truy cập 20/8/2022).

2 Đinh Ánh Tuyết (2020), “Hỗ trợ cải thiện công tác phối hợp trong giải quyết tranh chấp đầu tư quốc tế”,

Báo cáo nghiên cứu nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp tại Việt Nam, UNDP UK 2019-2020, tr.5.

3 Điểm (i), điều 3.28, chương 3, phần B của EVIPA.

4 UNCITRAL - Working Group III (ISDS Reform) (2019), A/CN.9/WG.III/WP.157 - Possible reform of

investor-State dispute settlement (ISDS) Third-party funding, United Nations, para.3.

5 Brooke Guven and Lise Johnson (2019), The Policy Implications of Third-Party Funding in Investor-State

Dispute Settlement, Columbia Center on Sustainable Investment (CCSI), pp.1.