(Khóa Luận Tốt Nghiệp) Biểu Hiện Thấu Cảm Của Sinh Viên Trường Đại Học Sư Phạm Thành Phố Hồ Chí

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

KHOA TÂM LÝ HỌC

NGUYỄN HẢI UYÊN

BIỂU HIỆN THẤU CẢM CỦA SINH VIÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, 2019

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

KHOA TÂM LÝ HỌC

NGUYỄN HẢI UYÊN

BIỂU HIỆN THẤU CẢM CỦA SINH VIÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

GVHD: THS. PHAN MINH PHƯƠNG THÙY

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, 2019

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU .................................................................................................................................. 1

1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................................... 1

2. Mục đích nghiên cứu ......................................................................................................... 2

3. Nhiệm vụ nghiên cứu......................................................................................................... 2

4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ................................................................................... 2

5. Giả thuyết nghiên cứu ........................................................................................................ 2

6. Giới hạn đề tài ................................................................................................................... 2

7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................................... 3

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BIỂU HIỆN THẤU CẢM CỦA SINH VIÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ..................................... 5

1.1. Lịch sử nghiên cứu thấu cảm ....................................................................................... 5

1.1.1. Trên thế giới.......................................................................................................... 5

1.1.2. Tại Việt Nam ........................................................................................................ 6

1.2. Lý luận về thấu cảm .................................................................................................... 7

1.2.1. Khái niệm thấu cảm .............................................................................................. 7

1.2.2. Vai trò của thấu cảm ............................................................................................. 9

1.2.3. Các biểu hiện thấu cảm ....................................................................................... 10

1.2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến biểu hiện thấu cảm ................................................... 11

1.3. Lý luận về biểu hiện thấu cảm của sinh viên ............................................................ 12

1.3.1. Thanh niên sinh viên và một số đặc điểm của thanh niên sinh viên .................. 12

1.3.2. Lý luận về biểu hiện thấu cảm của sinh viên ...................................................... 18

TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 ...................................................................................................... 22

CHƯƠNG 2: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU BIỂU HIỆN THẤU CẢM .............................. 23

2.1. Thể thức nghiên cứu ..................................................................................................... 23

2.1.1. Mẫu nghiên cứu ...................................................................................................... 23

2.1.2. Công cụ nghiên cứu ................................................................................................ 23

2.2. Kết quả nghiên cứu biểu hiện thấu cảm của sinh viên trường Đại học Sư phạm

Thành phố Hồ Chí Minh ...................................................................................................... 30

2.2.1. Mức độ biểu hiện thấu cảm nói chung của sinh viên trường Đại học Sư phạm

Thành phố Hồ Chí Minh .................................................................................................. 30

2.2.2. Biểu hiện thấu cảm của sinh viên trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí

Minh thể hiện qua từng mặt ............................................................................................. 32

2.2.4. So sánh biểu hiện thấu cảm của sinh viên trường Đại học Sư phạm Thành phố

Hồ Chí Minh theo các tham số nghiên cứu ...................................................................... 55

TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 ...................................................................................................... 62

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................................................. 63

1. Kết luận ............................................................................................................................ 63

1.1. Về lý luận ............................................................................................................... 63

1.2. Về thực tiễn ............................................................................................................ 63

2. Kiến nghị ......................................................................................................................... 64

2.1. Đối với sinh viên ....................................................................................................... 64

2.2. Đối với Đoàn Thanh niên – Hội Sinh viên trường Đại học Sư phạm Thành phố

Hồ Chí Minh ..................................................................................................................... 64

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 66

PHỤ LỤC 1: CÁC MẪU PHIẾU ĐIỀU TRA .................................................................... 70

PHỤ LỤC 2: MỘT VÀI SỐ LIỆU THỐNG KÊ ................................................................ 78

PHỤ LỤC 3: CÁC BIÊN BẢN PHỎNG VẤN ................................................................... 87

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

STT Chữ viết tắt Nội dung viết tắt

1 ĐHSP Đại học Sư phạm

2 ĐTB ĐTB

3 NXB Nhà xuất bản

4 SV Sinh viên

5 TP.HCM Thành phố Hồ Chí Minh

DANH MỤC CÁC BẢNG

STT Ký hiệu Tên bảng Trang

1 Bảng 1.1 Phân chia các mức độ cảm xúc theo mô hình bánh xe cảm

xúc của Plutchik

21

2 Bảng 2.1 Phân bố thành phần mẫu nghiên cứu biểu hiện thấu cảm 23

3 Bảng 2.2 Phân bố các câu hỏi theo từng mặt biểu hiện thấu cảm ở SV 25

4 Bảng 2.3 Bảng quy đổi số ngày hoạt động tình nguyện 26

5 Bảng 2.4 Ý nghĩa các giá trị trung bình câu hỏi kiểm chứng độ tin cậy 27

6 Bảng 2.5 Quy đổi tổng điểm thành mức độ biểu hiện thấu cảm ở SV 28

7 Bảng 2.6 Phân chia mức độ biểu hiện thấu cảm của SV 29

8 Bảng 2.7 Mức độ biểu hiện thấu cảm của SV trường ĐHSP TPHCM

thông qua nhóm câu hỏi tự đánh giá và câu hỏi tình huống

31

9 Bảng 2.8 Một số biểu hiện thấu cảm cảm xúc cụ thể của SV trường

ĐHSP TPHCM thông qua tự đánh giá

33

10 Bảng 2.9 Nhóm biểu hiện thấu cảm cảm xúc 1 của SV trường ĐHSP

TP.HCM thông qua tự đánh giá

34

11 Bảng 2.10 Nhóm biểu hiện thấu cảm cảm xúc 2 của SV trường ĐHSP

TP.HCM thông qua tự đánh giá

35

12 Bảng 2.11 Nhóm biểu hiện thấu cảm cảm xúc 3 của SV trường ĐHSP

TP.HCM thông qua tự đánh giá

37

13 Bảng 2.12 Biểu hiện thấu cảm cảm xúc của SV trường ĐHSP TP.HCM

thông qua tình huống 1

39

14 Bảng 2.13 Biểu hiện thấu cảm cảm xúc của SV trường ĐHSP TP.HCM

thông qua tình huống 2

40

15 Bảng 2.14 Biểu hiện thấu cảm cảm xúc của SV trường ĐHSP TP.HCM

thông qua tình huống 3

41

16 Bảng 2.15 Biểu hiện thấu cảm cảm xúc của SV trường ĐHSP TP.HCM

thông qua tình huống 4

42

17 Bảng 2.16 Một số biểu hiện thấu cảm nhận thức của SV trường ĐHSP

TP.HCM thông qua tự đánh giá

44

18 Bảng 2.17 Nhóm biểu hiện thấu cảm nhận thức 1 của SV trường ĐHSP

TP.HCM thông qua tự đánh giá

45

19 Bảng 2.18 Nhóm biểu hiện thấu cảm nhận thức 2 của SV trường ĐHSP

TP.HCM thông qua tự đánh giá

46

20 Bảng 2.19 Nhóm biểu hiện thấu cảm nhận thức 3 của SV trường ĐHSP

TP.HCM thông qua tự đánh giá

47

21 Bảng 2.20 Nhóm biểu hiện thấu cảm nhận thức 4 của SV trường ĐHSP

TP.HCM thông qua tự đánh giá

48

22 Bảng 2.21 Biểu hiện thấu cảm nhận thức của SV trường ĐHSP

TP.HCM thông qua tình huống 1

50

23 Bảng 2.22 Biểu hiện thấu cảm nhận thức của SV trường ĐHSP

TP.HCM thông qua tình huống 2

52

24 Bảng 2.23 Biểu hiện thấu cảm nhận thức của SV trường ĐHSP

TP.HCM thông qua tình huống 3

53

25 Bảng 2.24 Tương quan giữa hai mặt của biểu hiện thấu cảm 54

26 Bảng 2.25 Kết quả so sánh biểu hiện thấu cảm của SV trường ĐHSP

TP.HCM theo giới tính

55

27 Bảng 2.26 Kết quả so sánh biểu hiện thấu cảm của SV trường ĐHSP

TP.HCM theo năm học

57

28 Bảng 2.27 Kết quả so sánh biểu hiện thấu cảm của SV trường ĐHSP

TP.HCM theo khối ngành

58

29 Bảng 2.28 Kết quả so sánh biểu hiện thấu cảm của SV trường ĐHSP

TP.HCM theo hệ

59

30 Bảng 2.29 Tương quan giữa số ngày hoạt động tình nguyện và biểu

hiện thấu cảm của SV trường ĐHSP TP.HCM

60

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

STT Ký hiệu Tên biểu đồ Trang

1 Biểu đồ 2.1 Phân bố điểm số biểu hiện thấu cảm trên toàn mẫu 30

2 Biểu đồ 2.2 Tỷ lệ phần trăm từng mức độ biểu hiện thấu cảm cảm xúc

của SV trường ĐHSP TPHCM

32

3 Biểu đồ 2.3 Điểm trung bình các nhóm biểu hiện thấu cảm cảm xúc của

SV trường ĐHSP TPHCM

38

4 Biểu đồ 2.4 Tỷ lệ phần trăm từng mức độ biểu hiện thấu cảm nhận thức

của SV trường ĐHSP TPHCM

43

5 Biểu đồ 2.5 Điểm trung bình các nhóm biểu hiện thấu cảm nhận thức

của SV trường ĐHSP TPHCM

49

6 Biểu đồ 2.6 So sánh điểm số giữa 2 mặt biểu hiệu thấu cảm của SV

trường ĐHSP TP.HCM

55

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

“Bản chất con người là tổng hòa các mối quan hệ xã hội” (Các Mác). Mỗi con

người luôn là một thành viên của một cộng đồng, một xã hội cụ thể, tồn tại trong không

gian và thời gian nhất định. Giữa những mối quan hệ đó, con người không chỉ có sự trao

đổi thông tin mà còn có sự tương tác về mặt cảm xúc. Các nhà khoa học ngày nay đã dần

khẳng định vai trò quan trọng của việc nhận biết và thấu hiểu cảm xúc với người khác,

trong đời sống của mỗi người. Triết gia Roman Krznaric ở thời điểm lập ra Bảo tàng thấu

cảm (Empathy Museum) đã khẳng định: “Sự thấu cảm có một quyền lực đáng ngạc nhiên

để cải cách xã hội. Chúng ta cần mang sự thấu cảm ra khỏi tâm lý học để áp dụng vào

không chỉ những quan hệ thông thường trong đời sống mà còn vào cả văn hóa” (dẫn theo

Thế Thịnh, 2018, tr.1). Đặt trong bối cảnh của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 ngày nay,

khi trí thông minh (IQ) không còn chiếm vị trí độc tôn trong sự thành bại của mỗi người,

việc nghiên cứu các vấn đề về cảm xúc nói chung và sự thấu hiểu cảm xúc giữa các chủ

thể nói riêng trở thành đề tài cấp thiết của khoa học.

Cũng trong bối cảnh đổi mới đó, các phương tiện thông tin đại chúng không

ngừng báo động về thực trạng “vô cảm” của xã hội, đặc biệt là người trẻ trong độ tuổi

thanh niên sinh viên. Theo tác giả Nguyễn Hồi Loan, khi xã hội phát triển, bắt đầu nâng

dần mức sống, năng lực và sự hiểu biết, con người không còn lệ thuộc nhiều vào tự

nhiên, lệ thuộc vào các yếu tố khác. Khi con người dần dần thoát ra khỏi sự chi phối và

níu kéo của cộng đồng, độc lập sống được, lúc đó, các mối quan hệ đã lỏng dần từ phạm

vi làng xã, cộng đồng cho đến phạm vi gia đình. Xã hội càng phát triển thì mức độ lãnh

cảm, thờ ơ với sự kiện và cảm xúc của người khác càng gia tăng, nhất là ở thanh niên,

những người nhanh chóng tiếp cận và tiếp thu lối sống xa rời này (dẫn theo Phương Liên,

2013, tr.2). Với thực trạng đó, khả năng thấu cảm của những người trẻ trở thành một vấn

đề nhức nhối cần được tháo gỡ.

Chính từ những lý do trên, đã có nhiều công trình nghiên cứu về trí tuệ cảm xúc,

trí tuệ cảm xúc của sinh viên. Trong các nghiên cứu này, vấn đề thấu cảm được tiếp cận

như một trong các mặt biểu hiện của trí tuệ cảm xúc, cùng với một số yếu tố khác, chứ

chưa được tiếp cận như một hiện tượng tâm lý riêng biệt. Trên quan điểm khả năng thấu

cảm ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình phát triển của cá nhân và xã hội, người nghiên cứu

thực hiện đề tài nhằm mô tả cụ thể những biểu hiện của thấu cảm ở độ tuổi thanh niên

2

sinh viên, làm nền tảng cho việc tìm kiếm những giải pháp phát triển khả năng này cho

sinh viên trong môi trường đại học, cao đẳng. Trên cơ sở đó, đề tài “Biểu hiện thấu cảm

của sinh viên trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh” được xác lập.

2. Mục đích nghiên cứu

Tìm hiểu biểu hiện thấu cảm của sinh viên trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ

Chí Minh qua hai mặt thấu cảm cảm xúc và thấu cảm nhận thức. Từ đó bước đầu đề xuất

giải pháp phát triển biểu hiện thấu cảm cho sinh viên trường Đại học Sư phạm Thành phố

Hồ Chí Minh.

3. Nhiệm vụ nghiên cứu

3.1. Nghiên cứu lý luận

- Tìm hiểu lịch sử các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước về thấu cảm;

- Hệ thống hóa cơ sở lý luận có liên quan đến đề tài: thấu cảm, biểu hiện thấu cảm, biểu

hiện thấu cảm của sinh viên.

3.2. Nghiên cứu thực tiễn

Khảo sát thực trạng biểu hiện thấu cảm của sinh viên trường Đại học Sư phạm

Thành phố Hồ Chí Minh qua đó đề xuất giải pháp phát triển biểu hiện thấu cảm ở sinh

viên trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh.

4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu

4.1. Đối tượng nghiên cứu

Biểu hiện thấu cảm của sinh viên trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí

Minh.

4.2. Khách thể nghiên cứu

- Sinh viên trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh.

5. Giả thuyết nghiên cứu

- Sinh viên trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh có mức độ biểu hiện thấu

cảm trên trung bình;

- Có sự khác biệt về mức độ và biểu hiện thấu cảm của sinh viên trường Đại học Sư phạm

Thành phố Hồ Chí Minh xét theo giới tính, khối ngành và năm học.

6. Giới hạn đề tài

6.1. Giới hạn về nội dung nghiên cứu