Kho tàng ca dao người Việt

KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 1

À

1. Àa tònh thò vûúáng núå tònh

Traách ngûúâi àaä vêåy, traách mònh sao àêy!

VNP7 233

2. Àaä buöìn laåi giuåc thïm buöìn

Mûa döng chûa taånh nûúác nguöìn laåi thïm.

CVPD 26

3. Àaä cam chõu baåc vúái tònh,

Chuáa xuên àïí töåi möåt mònh cho ûng.

CHG 15

4. Àaä cam quêën quñt maá àaâo

Nhûäng mong chim nhaån mai trao chó höìng.

HPV 120

5. Àaä chïët maâ nïët khöng chûâa

Àïën mai ài chúå, chöå

1

dûâa laåi ùn. a

TNPD I 111

BK a - Àïën mai ài chúå soå dûâa laåi ùn NNPD 52

6. Àaä chñch2

phuång loan, chia maân uyïn thuáy

3

1

Chöå: gùåp. 2

Chñch: leã loi. 3

Uyïn thuáy: Uyïn laâ chim uyïn. Uyïn ûúng laâ chim tröëng vaâ maái bao giúâ cuäng söëng

thaânh àöi nïn thûúâng laâ biïíu tûúång cuãa cùåp vúå chöìng haånh phuác. Thuáy laâ chim traâ. Chia maân

uyïn thuáy laâ chia reä lûáa àöi.

KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 2

Àaâo àaâ caách lñ, cuác noå xa lan

Kiïëng kia àaä vúä khoá haân

Khuyïn anh chúá tiïëc, haäy lo àaâng thêët gia. dïî

DCNTB II 96

7. Àaä chúi, chúi chöën mô miïìu

Trùm gûúm kïì cöí cuäng liïìu maâ chúi.

TCBD IV 100

8. Àaä coá con mùæt thò xem àaâng a

Coá phaãi cêån thõ maâ ngoá quaâng ngoá quú.

TCBD I 606 TNPD I 120

BK a - Àaä coá con mùæt xem àaâng NNPD 52

9. Àaä coá möåt lûúåt thò thöi.

Lûúåt naây, lûúåt khaác thò àúâi khinh chï.

NNPD 52 TCBD II 250 TNPD I 111

10. Àaä àaânh canh caãi nêëu gûâng

Chùèng ùn thò chúá xin àûâng móa mai. a

NGCK 130a

BK a - Khöng ùn thò chúá xin àûâng móa mai HPV 157

11. Àaä àaânh cùæt toác ài tu,

Möåt ngaây cûãa Phêåt mûúâi thu coäi trêìn.

CHG 31

12. Àaä àaânh möåt phêån àoâ àûa bïën khaác

Thaãm thûúng thên em chïëch maác leã àöi

Sao khöng kiïëm núi mö maâ tûúng tûåa,

phêën laåt hoa tröi hïët tïì

- Em haäy àang coân trang àiïím toác mêy

Àaåo phu quên chûa xûáng, em úã vúái meå thêìy coân hún.

DCBTT 188

13. Àaä àaânh möåt phêån thûúng öi!

KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 3

Ba1

taân cuäng àúåi, phêën tröi cuäng chúâ.

DCBTT 254

14. Àaä àaânh nïn thiïëp nïn3 thï

Nïn chùn nïn chiïëu ta vï cho troân

Non moân nhûng ngaäi khöng moân

Trùm nùm tñnh cuöåc vuöng troân àêëy àêy.

CDTH 107

15. Àaä ài àïën quaán thò nùçm

Con ve kïu khöng súå, con huâm gêìm khöng lo.

CDTCM 256

16. Àaä giaâu thò laåi giaâu thïm a

Àaä khoá thò khoá caã àïm lêîn ngaây b

ANPT 19a ÀNQT 84a HT 252 LHCD 15a NNPD 52

BK a - Ngûúâi giaâu thúâi laåi giaâu thïm NASL III 20a

b - Ngûúâi khoá thúâi khoá caã àïm lêîn ngaây NASL III

- Àaä khoá laåi khoá caã àïm lêîn ngaây

TCBD I 606 TCBD II 455

TCBD I 111 VNP 1 II 30

17. Àaä lêu khöng gùåp baån vaâng

Nay gùåp baån vaâng loâng caâng thïm tuãi

Nghô àïën ên tònh gioá thoaãng, mêy bay

Kïí tûâ ngaây xa caách àïën nay

Loâng ta ngú ngêín àùæng cay muön phêìn

Coân gò maâ thúã maâ than

Coân anh qua laåi ên cêìn anh úi!

Anh àaä coá vúå röìi

Nhû àuäa coá àöi

Boã mònh em lú lûãng möì cöi möåt mònh.

1

Ba: Hoa (tiïëng àõa phûúng).

KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 4

TCBD I 251

18. Àaä lêu múái gùåp baån quen

Cuäng bùçng nêëu chaáo àöî àen xanh loâng.

DCNTB I 193

19. Àaä liïìu muöëi mùån dûa xanh

Göëi rúm nùçm àêët theo anh bêån naây.

DCBTT 126

20. Àaä loâng àuâm boåc yïu vò a

Thúâi anh àùæp àiïëm trùm bïì daåi khön b

TCBD II 329 TNPD I 111

BK a - Àaä loâng àuâm boåc vò yïu TCBD II 233

b - Thúâi anh àùæm àiïëm trùm àiïìu daåi khön TCBD II

- Thò anh àùæm àiïëm moåi bïì daåi khön NGCK 144a

21. Àaä mang lêëy caái thên tùçm

Khöng vûúng tú nûäa, cuäng nùçm trong tú. a

HHÀN 168 HT 184

BK a - Khöng tú vûúng nûäa cuäng nùçm trong tú VNP 7 230

22. Àaä mang lêëy caái thên tùçm

Khöng vûúng tú nûäa, cuäng nùçm trong tú

Àïm nùçm tú tûúãng tûúãng tú

Chiïm bao thêëy bêåu,

1

dêåy súâ chiïëu khöng.

DCNTB I 112

23. Àaä mang nhên ngaäi vaâo mònh

Boã ài thò tiïëc cöng trònh xûa nay.

CHG 13 DCBTT 266

24. Àaä mong kïët nghôa tûúng giao

Loâng coân mú tûúãng cêy cao laá daâi

Bêy giúâ buön baán theo ai

1

Bêåu: Àaåi tûâ ngöi thûá hai, nghôa laâ: cö, chõ, baån,... (thûúâng chó con gaái).

KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 5

Nùång àêìu chûä hiïëu, nheå vai chûä tònh

Hiïëu tònh buöìn bûåc trong mònh

Súå thêìy haäi meå laâm thinh vui cûúâi.

CDTH 123 - 124

25. Àaä múâi khöng leä khöng vaâo

Söng sêu cha biïët, coá saâo cùæm chûa?

- Biïët laâ anh úã mö àêy

Cúá chi laåi hoãi söng naây sêu nöng?

Phêån em laâ gaái chûa chöìng

Laâm chi àaä biïët sêu nöng thïë naâo?

DCTH 158

26. Àaä mûâng qua haån cûá mön,

Ai hay thaái tuïë

1

haäi coân úã sau.

NQPN 38

27. Àaä nguyïìn hai chûä àöìng têm,

Caâng dêìy nghôa trûúác caâng thêm ên tònh.

CHG 5

28. Àaä rùçng laâ nghôa vúå chöìng

Dêìu cho nghiïng nuái, caån söng chùèng àúâi.

DCNTB II 151

29. Àaä sa lúâi heån khi chiïìu

Töëi trúâi nhû mûåc cuäng liïìu ra ài.

DCBTT 130

30. Àaä sanh laâm phêån nûä nhên

Nûä sanh ngoaåi töåc boã phêìn meå cha.

HHÀN 227 TCBD I 206

31. Àaä sinh ra kiïëp àaân öng

1

Thaái tuïë: Tïn möåt vò sao. Theo quan niïåm cuãa nhiïìu ngûúâi, möîi vò sao ûáng vúái möåt

nùm tuöíi cuãa möîi ngûúâi. ÛÁng vúái sao thaái tuïë laâ nùm coá vêån haån.

KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 6

Àeâo cao nuái thùèm, söng cuâng quaãn chi.

CDTCM 256 HHÀN 257 NNPD 52 TCBD I 467

TNPD I 111 VNP 1 II 96 VNP 7 97

32. Àaä sinh ra kiïëp àaân öng

Àeâo cao nuái thùèm söng cuâng quaãn chi

Yïu nhau coá ngaåi àiïìu gò

Non cao bïí röång ta thò cuäng cam.

PDCD 13

33. Àaä sinh ra kiïëp úã àúâi

Trai thúâi trung hiïëu àöi vai cho troân

Gaái thúâi trinh tõnh loâng son

Súám höm gòn giûä keão coân chuát sai a

Trai laânh gaái töët ra ngûúâi

Khuyïn con trong bêëy nhiïu lúâi cho chuyïn.

TCBD III 146, 474 TNPD II 64 VNP 1 I 151 VNP 7 308

BK a - Súám höm gòn giûä keão coân soát sai THQP 34b

34. Àaä sinh ra söë hay chúi a

Sao trúâi laåi dùæt vaâo núi khöng tiïìn. b

ÀNQT 98a LHCD 26a

BK a - Àaä sinh ra kiïëp hay chúi

ANPT 7b NNPD 52 TCBD II 480 TNPD I 111

- Trúâi sinh ra kiïëp hay chúi bk NNPD 64 NQPN 49

TCBD I 525 TNPD I 311

b - Sao Trúâi laåi bùæt vaâo núi khöng tiïìn ANPT

- Sao Trúâi laåi kheáp vaâo núi khöng tiïìn bk NNPD

TCBD I T NPD I 311

- Sao maâ laåi gêåp vaâo núi khöng tiïìn NQPN

- Thò Trúâi laåi àoåa vaâo núi khong tiïìn TCBD II TNPD I 111

- Thò Trúâi laåi àoåa vaâo núi phaãi laâm bk TNPD I 111

35. Àaä thaânh gia thêët hay chûa

KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 7

Maâ anh ûúác nhûäng mêy mûa cuâng ngûúâi?

- Tuöíi anh àang àöå thú àaâo

Öng Tú chûa àõnh núi naâo xe duyïn.

DCTH 161

36. Àaä thaânh gia thêët thò thöi a

Àeâo boâng chi lùæm, töåi Trúâi ai mang? b

HT 208 NNPD 52 TCBD I 250 TCBD III 474 TNPD I 111

BK a - Àaä nïn gia thêët thò thöi LHCD 37a

b - Àeâo boâng chi nûäa, töåi Trúâi ai mang ÀNQT 86b

- Àeâo boâng cho lùæm, töåi Trúâi ai mang

VNP 1 I 163 VNP 7 299

37. Àaä thïì phaãi giûä lúâi thïì

Àûâng nhû con khaách tûá bïì hoát vang.

DCTH 181

38. Àaä thûúng cùæt toác trao tay

Tha höì eán liïång nhaân bay maái ngoaâi.

HVP 120

39. Àaä thûúng thò chúá coá naâi

Nuái cao ta dúâi nuái, söng daâi ta lêëp söng.

DCNTB II 108

40. Àaä thûúng thò thûúng cho chùæc

Àaä truåc trùåc thò truåc trùåc cho luön

Àûâng nhû con thoã àûáng àêìu truöng

Khi vui thò giúän boáng khi buöìn thò boã di.

HVP 119

41. Àaä traãi phong trêìn

Chúi trùng, chúi gioá, roä mùåt àöi ta

Bêy giúâ bûúám àaä gêìn hoa

Chõ Hai noái thïë nhû cúâ mêët xe

KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 8

Maãnh trùng giaâ, khen ai kheáo cheã laâm ba.

QHBN 325

42. Àaä trong nhû àôa dêìu vûâng

Dêìu hay dêìu dúã xin àûâng quïn nhau.

HVP 119

43. Àaä troát nhuáng tay thuâng chaâm

Chùèng xanh thò cuäng phaãi laâm cho xanh.

ÀNQT 96a LHCD 55a

44. Àaä troát nhuáng tay vaâo thuâng

Chûa thanh thò cuäng vêîy vuâng cho thanh.

DCTH 144

45. Àaä troát nhuáng tay vö chaâm

Khöng xanh cuäng nhuöåm cho cam sûå àúâi.

CDTCM 256

46. Àaä tûâng ùn baát cúm àêìy

Àaä tûâng nhõn àoái baãy ngaây khöng ùn. a

TCBD I 293 NNPD 52 TNPD I 111 VNP 1 II 85

VNP 7 88

BK a - Àaä tûâng nhõn àoái caã ngaây chùèng ùn HHÀN 54

- Àaä tûâng nhõn àoái baãy ngaây khöng cúm NGCK 195a

47. Àaä tûâng lïn döëc xuöëng nûúng

Anh sao ùn úã gaåt lûúâng rûáa anh?

DCBTT 249

48. Àaä tûâng xem queã boái ruâa

Coân toan boái haåc xem cho múái àaânh.

TCBD I 505

49. Àaá cheo leo muöën treâo súå trûúåt

Muöën noái möåt hai lúâi súå nhöåt yá em.

CHG 13

KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 9

50 Àaá cheo leo, trêu treâo trêu trûúåt

Ngûåa treâo ngûåa àöí

Tiïëc cöng anh lao khöí

Tûå cöí chñ kim

Mêët em ài anh khoá kiïëm khoá tòm

Cuäng giaã tó nhû cêy kim maâ loân súåi chó

Sao em khöng biïët nghô biïët suy

Em ham núi quyïìn quñ, em khöng coá nghô gò àïën anh

Hoa kia gioá thöíi lòa caânh

Meå cha eáp gaã, em àaânh chõu sao?

HMN 6

51. Àaá dêìu naát, vaâng dêìu phai

Trùm nùm duyïn núå chùèng sai chuát naâo.

CHG 17

52. Àaá Àöng Triïìu

1

àem àöí loâ vöi

Hoãi thùm quan hoå nhaâ töi ngûúâi naâo?

Bùæc thang lïn thêëu Thiïn Taâo2

Trúâi sinh töi xuöëng gaán vaâo vúái ai?

Coá àïm ngöìi suöët àïm daâi

Tiïëng ai vùng vùèng bïn tai mú maâng

Nhaâ töi thò úã Luäng Giang

Ngoä úã giûäa laâng, vïì meá bïn têy

Nhaâ töi laåi coá buái mêy

Àêìu ngoä cêy höìng, cuöëi ngoä cêy na

Bao giúâ ngûúâi coá ài qua

Hoãi núi cöíng gaåch cûá núi maâ vaâo.

1

Triïìu Àöng: möåt trong chñn huyïån cuãa tónh Quaãng Ninh ngaây nay. Laâ möåt trung têm

di tñch lõch sûã cuãa àêët nûúác. Huyïån lyå Àöng Triïìu caách Haâ Nöåi 85 km. 2

Thiïn Taâo: Núi ngûå cuãa Ngoåc Hoaâng vaâ caác võ thiïn thêìn trong àoá coá thêìn tröng coi

viïåc söëng chïët úã coäi trêìn.

KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 10

QHBN 313

53. Àaá vaâng àêy giûä möåt maâu

Loâng son xin àoá laâu laâu chúá phai

Àûâng nhû cö gaái Chûúng Àaâi

1

Trúá trïu beã liïîu tùång ai vöåi vaâng.

DCTH 180 HT 380

54. Àaá vaâng taåc cûãa Àöng Mön

Àïm qua nùçm nghô ngûúâi khön maâ theâm.

NGCK I 57b

55. Àaäi böi kia húäi àaäi böi

Coá möåt àêëu têëm àaäi mûúâi khuác söng.

TCPD I 505 TNPD I 111

56. Àaåi giaã vûúng, tiïíu giaã hêìu,

Hai núi cuäng muöën bùæc cêìu hoâa hai.

CHG 17

57. Àaåi Hoaâng phong caãnh hûäu tònh

Cuãa nhiïìu àêët röång gaái xinh trai taâi.

HT 136

58. Àaåi möåc lûu giang, bêët àùæc höìi cöë

2

Baån chöå

3

ta ngheâo, duyïn söë giaã lú

Tiïëng àöìn em troån keán lûåa tú

Nûúác giûäa doâng chï àuåc, nûúác bïn kia khen trong.

DCBTT 99

59. Àaåi möåc lûu giang bêët àùæc höìi cöë

1

Chûúng Àaâi: Àúâi Àûúâng, Haân Hoaânh lêëy cö gaái úã phöë Chûúng Àaâi trong thaânh

Trûúâng An laâ Liïîu Thõ. Do tao loaån, Liïîu thõ bõ tûúáng giùåc cûúáp mêët. Khi giùåc àaä bõ deåp, hoå

Haân cho ngûúâi àem vaâng baåc ài doâ Liïîu thõ, keâm baâi thú: Cêy liïîu Chûúng Àaâi, cêy liïîu

Chûúng Àaâi, ngaây trûúác xanh xanh nay coân khöng? Cho duâ caânh daâi coân buöng ruã thò coá leä

cuäng àaä vin beã vaâo tay ngûúâi khaác röìi. Sau hai ngûúâi àûúåc àoaân tuå. Noái Chûúng Àaâi laâ noái hai

ngûúâi yïu xa caách. 2

Àaåi möåc lûu giang, bêët àùæc höìi cöë: khuác göî lúán tröi söng khöng thïí quay vïì chöî cuä. 3

Chöå: Gùåp, thêëy (tiïëng àõa phûúng)

KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 11

Cêy caã tröi söng khöng mong trúã laåi,

Möåt mai anh coá xa naâng thiïn söë sûã nhiïn.

CHG 6

60. Àaåi phuá do thiïn, tiïíu phuá do cêìn1

Thûác khuya dêåy súám taão têìn cho quen. a

HHÀN 268 TCBD II 329

BK a - Thûác khuya dêåy súám, taão têìn vúái anh. HHÀN 227

61. Àaåi vi àaâi vi caác

Tiïíu vi àöëng vi lûúng2

Anh chùèng tham röång ruöång lúán vûúân

Tham vò nhún ngaäi, cuäng thûúâng3

maâ thöi.

CHG 4

62. Àaân ai kheáo gêíy tñnh tinh

Möåt àaân con caá lùån ghïình noá nghe

Con caá noá löåi so le

Möåt àaân con caá lúán noá àeâ con caá con.

VNP 1 II 116 VNP 7 522

63. Àaân ai kheáo gaãy tñnh tinh

Möåt àaân con caá nûúác lùån ghïình noá nghe

Con caá noá löåi so le

Möåt àaân con caá lúán noá àeâ con caá con

Con caá noá vûúåt Vuä Mön4

Con chim noá ngêåm möìi vïì töí

Noá múám con trïn ngaânh

Ai vïì tin tûác thùm oanh.

1

Àaåi phuá do thiïn, tiïíu phuá do cêìn: Giaâu lúán do trúâi, giaâu nhoã do chùm chó. 2

Àaåi vi àaâi vi caác, tiïíu vi àöëng vi lûúng: lúán thò laâm àaâi, laâm gaác; nhoã thò laâm cöåt laâm

xaâ. 3

Cûúng thûúâng: xem chuá thñch B 570 4

Vuä Mön: xem chuá thñch úã B 534

KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 12

TNPD II 65

64. Àaân baâ cuäng laâ àaân baâ

Chöìng baão mua gaâ ài mua cuöëc con.

NASL II 5a

BK + NNPD 33 TNPD I 112:

Àaân baâ nùm baãy àaân baâ

Chöìng dùån mua gaâ ài mua cuöëc con.

+ HHÀN 232 TCBD I 559:

Àaân baâ nùm baãy àaân baâ

Chöìng dùån mua gaâ laåi mua cuöëc con

65. Àaân baâ lanh laãnh tiïëng àöìng

Möåt laâ saát chöìng, hai laâ haåi con.

TCBD I 607 TCBD III 474 TNPD I 112

66. Àaân baâ nhû caánh hoa tûúi

Núã ra chó àûúåc möåt thúâi maâ thöi.

TCBD I 607

67. Àaân baâ nhû chó tòm kim

Trùm nùm röìi cuäng ài tòm àaân öng.

CDTH 95

68. Àaân baâ nhû haåt mûa sa a

Haåt vaâo gaác tña, haåt ra luöëng caây. b

NASL II 22b

BK a - Liïìn baâ nhû haåt mûa sa ÀNQT 104a LHCD 38b

b - Haåt rúi xuöëng giïëng, haåt ra ngoaâi àöìng

TCBDI 206 TNPD I 112

- Haåt vaâo gaác tña, haåt ra ruöång caây.

QHBN LHCD bk TNPD I

69. Àaân baâ thò phaãi nuöi heo

Thúâi vêån àûúng ngheâo nuöi chùèng àùång trêu.

KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 13

HHÀN 71

70. Àaân baâ töët toác thúâi sang

Àaân öng töët toác nhûäng mang nùång àêìu. a

NASL II 20a

BK a- Àaân öng töët toác thò mang nùång àêìu TNPD I 112

71. Àaân Baá Nha1

lïn dêy sùén àúåi

Àúåi baån Tûã Kò, tri êm húäi coá hay?

CDTCM 27

72. Àaân bêìu kheáo gaãy thúâi nghe

Laâm thên con gaái chúá nghe àaân bêìu.

NASL III 40b NASL IV 2b

73. Àaân cêìm chûãa beán duyïn tú

Nùm canh luöëng nhûäng ngêín ngú tiïëng àaân.

HVP 119

74. Àaân Chêu Tuêën2

ñt ai biïët gaãy

Saáo Tam Kò3

ñt keã biïët nghe

Ai cho truác noå löån tre

Ai àem chó gêëm maâ xe tim àeân

Ai cho vaâng àaá àua chen

Ai cho beâo noå löån sen möåt böìn.

VNP1 I 98 VNP 230

BK DCNTB I 251:

Àaân Chêu Tuêën naâo ai biïët khaãy

Saáo Tam Kò ai thöíi maâ nghe

Ai tröìng truác löån vúái tre

Ai àem chó gêëm maâ xe tim àeân

Ai àem vaâng àaá àua chen

1

Baá Nha, Tûã Kò: xem chuá thñch úã A 482. 2 3

Chêu Tuêën tam kò: chûa roä

KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 14

Àïí cho beâo noå löån sen mùåt àêìm.

75. Àaân àêu maâ gaãy tai trêu

Àaån àêu bùæn seã, gûúm àêu cheám ruöìi.

HT 229 NGCK 195a TCBD I 559 TCBD I 112

76. Àaân em khùèng khi duâng

Àaân em gaãy khuác nùm cung roä raâng.

HVP 119

77. Àaân kia long phñm chuâng dêy

Àem ra anh sûãa cho ngay cung àaân.

CDTH 127

78. Àaân öng cao ngöíng cao ngöìng

Laâm ùn chùèng àûúåc àûáng tröng àaân baâ.

NASL II 17b

79. Àaân öng chúá kïí Phan Trêìn

Àaân baâ chúá kïí Thuáy Vên, Thuáy Kiïìu.

TCBD II 250 TCBD III 146 TNPD I 112

80. Àaân öng àoáng khöë àuöi lûún

Àaân baâ mùåc yïëm húã lûúân múái xinh.

NNPD 53 TCBD I 372 TNPD I 112

81. Àaân öng hoåc saãy hoåc saâng

Àïën khi vúå àeã tay laâm maâ ùn. a

NGCK 150b

BK a - Àïën khi vúå àeã phaãi laâm maâ ùn

TCBD I 294 TCBD II 250

- Àïën cún vúå àeã phaãi laâm maâ ùn TCBD I 112

82. Àaân öng khöng rêu bêët nghò

Àaân baâ khöng vuá lêëy gò nuöi con

NASL II 43b NNPD 53 NQPN 48 TCBD I 607 TNPD I 112

83. Àaân öng möåt trùm laá gan