khảo sát thực tế môi trường ở chùa hương mùa lễ hội

Đề án môn Kinh tế Du lịch

LỜI MỞ ĐẦU

Con người luôn luôn thích đi du lịch, được đi chơi đó đây trong một số ngày

nghỉ trong năm là một điều thú vị và là hình thức nghỉ ngơi tích cực, có văn hoá. Quan

hệ với tự nhiên của con người được thể hiện qua sự tiếp xúc trực tiếp với các cảnh đẹp

của tự nhiên, sự tiếp xúc này phải thể hiện rõ sự trân trọng, đối xử có đạo đức. Đứng

trước vẻ đẹp do thiên nhiên và con người tạo nên cần phải có quan hệ đối xử ở mức độ

văn hoá cao.

Một trong các nhiệm vụ chính của du lịch là dạy cho con người biết yêu mến và

kính trọng tự nhiên, hiểu biết các quy luật của tự nhiên, thật sự có ý thức bảo vệ. Vai

trò làm chủ tự nhiên luôn luôn làm giàu có thêm cho nền văn minh loài người. Nếu

chúng ta can thiệp tích cực vào các quá trình tự nhiên thì cần phải có sự cân nhắc kỹ

càng, kết hợp xem xét các quy luật tự nhiên để tránh những hậu quả đáng tiếc xảy ra.

Xuất phát từ quan điểm đó, ngành du lịch cần phải trở thành một trong những ngôi

trường giáo dục con người, ngôi trường của thẩm mỹ và nhân đạo. Du lịch là một

ngành kinh tế sử dụng một phần lớn tài nguyên thiên nhiên, điều đó không có sự thay

đổi. Trong một số trường hợp du lịch có thể gây ra sự thay đổi tổng thể tự nhiên, sự

biến đổi này phần lớn là sự biến đổi xấu đi.

Quần thể chùa Hương là danh lam thắng cảnh nổi tiếng của Việt Nam đã được Bộ

VH – TT quy hoạch rộng 18.000 ha, chủ yếu nằm trên địa bàn xã Hương Sơn, trong địa

phận huyện Mỹ Đức, tỉnh Hà Tây. Xã gồm 6 thôn: Tiên Mai, Phú Yên, Hội Xá, Đục

Khê, Yến Vĩ và Hạ Đoàn. Chùa Hương không phải là một ngôi chùa mà là một hệ

thống chùa chiền, đền thờ và hang động nằm trong khu vực có những ngọn núi đá vôi

và rừng nhiệt đới. Lễ hội Chùa Hương được bắt đầu từ Tết Nguyên đán, kéo dài trong 3

tháng, thu hút 90% lượng khách du lịch đến với Chùa Hương trong cả năm. Những

ngày cao điểm, Chùa Hương đón tiếp trên 30.000 khách du lịch. Như vậy, trong một

thời gian ngắn, lượng khách du lịch ồ ạt đến với Chùa Hương đã gây một sức ép rất lớn

lên môi trường tự nhiên và môi trường xã hội tại đây.

Bài viết này của em đề cập đến tình trạng ô nhiễm môi trường hiện nay đang diễn

ra tại chùa Hương mùa lễ hội trong những năm gần đây. Bài viết được chia làm 3 phần

chính:

I. Lễ hội chùa Hương

II. Khảo sát thực tế môi trường ở chùa Hương mùa lễ hội

III. Một số biện pháp khắc phục

Phạm Thị Ngọc Hạnh - Lớp Du lịch 47 1

Đề án môn Kinh tế Du lịch

NỘI DUNG

I. Giới thiệu khái quát về lễ hội chùa Hương.

Hàng năm, mỗi độ xuân về hoa mơ nở trắng núi rừng Hương Sơn, hàng triệu phật

tử cùng tao nhân mặc khách khắp bốn phương lại nô nức trảy hội chùa Hương. Hành

trình về một miền đất Phật – nơi Bồ Tát Quan Thế Âm ứng hiện tu hành, để dâng lên

người một lời nguyện cầu, một nén tâm hương, hoặc thả hồn bay bổng hòa quyện cùng

với thiên nhiên ở một vùng rừng núi còn in dấu Phật.

Ngày mồng sáu tháng giêng là khai hội. Lễ hội thường kéo dài đến hạ tuần tháng 3

âm lịch. Đỉnh cao của lễ hội là từ rằm tháng riêng đến 18 tháng hai âm lịch. Lễ hội

chùa Hương trong phần lễ thực hiện rất đơn giản. Trước ngày mở hội một ngày, tất cả

các đền, chùa, đình, miếu đều khói hương nghi ngút, không khí lễ hội bao trùm cả xã

Hương Sơn.

Trong ngày lễ khai hội; khách du lịch và các tín đồ rất đông. Ngày hội có lễ dâng

hương tưởng nhớ vị tướng của vua Hùng do nhà chức trách địa phương đảm nhiệm.

Hôm ấy, dân Yến Vĩ tổ chức múa rồng ở sân đền Trình, bơi thuyền múa rồng trên dòng

suối Yến

Ở trong chùa Trong có lễ dâng hương, gồm hương, hoa, đèn, nến, hoa quả và thức

ăn chay. Lúc cúng có hai tăng ni mặc áo cà sa mang đồ lễ chay đàn rồi mới tiến dùng

đồ lễ lên bàn thờ. Trong lúc chạy đàn, hai vị tăng ni múa rất dẻo và đẹp mắt qua những

động tác ít thấy ở mọi nơi. Từ ngày mở hội cho đến hết hội, chỉ thỉnh thoảng mới có sư

ở các chùa trên đến gõ mõ tụng kinh chừng nửa giờ tại các chùa, miếu, đền. Còn hương

khói thì không bao giờ dứt. Về phần lễ có nghiêng về "thiền". Nhưng ở chùa ngoài lại

thờ các vị sơn thần thượng đẳng với đủ màu sắc của đạo giáo. Đền Cửa Vòng là "chân

long linh từ” thờ bà chúa Thượng Ngổn, là người cai quản cả vùng rừng núi xung

quanh với cái tên là "tì nữ tuý Hồng" của sơn thần tối cao. Chùa Bắc Đài, chùa Tuyết

Sơn, chùa Cả và đình Quân thờ ngũ hổ và tín ngưỡng cá thần.

Phạm Thị Ngọc Hạnh - Lớp Du lịch 47 2

Đề án môn Kinh tế Du lịch

Như vậy, phần lễ là toàn thể hệ thống tín ngưỡng gần như là cả một tổng thể tôn

giáo ở Việt Nam; có sự sùng bái tự nhiên, có Đạo, có Phật và có cả Nho. Những tính

chất tôn giáo có phần bị tình yêu thiên nhiên, tinh yêu nam nữ, tình cảm cộng đồng…

tràn đầy chất thẩm mỹ vừa thanh cao, rất trần tục lấn đi. Trẩy hội chùa Hương vì vậy cả

tâm hồn và thể xác đều được đắm sâu vào trong mây ngàn cỏ nội. Ngày hội, làng tổ

chức rước thần từ đền ra đình. Cờ trống đi trước dàn nhạc bát âm kế theo, trai thanh gái

lịch phù kiệu, ông già bà cả thành tâm tiễn thần. Không khí ấy làm tâm linh mọi người

sảng khoái. Trong lễ hội có rước lễ và rước văn. Người làng dinh kiệu tới nhà ông soạn

văn tế, rước bản văn ra đền để chủ tế trịnh trọng đọc, điều khiển các bô lão của làng

làm lễ tế rước các vị thần làng.

Sau lễ mở cửa chùa du khách trẩy hội trên ba tuyến đó đông dần, mà cao điểm nhất

là ngày 18 tháng hai âm lịch. Tương truyền là ngày khánh đản Đức Quan Thế Âm,

nghĩa là ngày sinh của bà Chúa Ba ở chùa Hương.

Trong suốt những ngày hội là sự nồng nhiệt của tuổi trẻ, là sự thành kính của các

bậc cao niên, là sự hoan hỷ mà nam phụ lão ai ai cũng có phần riêng của mình. Cả ở

những triền núi thấp cao, những rừng cây, rừng mơ… là những đoàn người trẩy hội. Kẻ

đi ra, người đi vào, kẻ đi lên, người đi xuống bồng bềnh vào những đám mây nhẹ. Họ

gặp nhau, quen hay không quen cũng vui vẻ chào nhau bằng một lời chào: "Nam mô a

di đà Phật" nhẹ nhàng. đằm thắm và ấm áp…

Du khách đến chùa Hương sẽ có dịp được chứng kiến và may mắn tham dự vào

không khí sinh hoạt văn hóa của lễ hội. Cảm nhận tinh thần thiên nhiên của ngày hội

lịch sử ấy để từ đó hồi âm về quá khứ của tổ tiên ở một làng quê ven chân núi.

Vào những ngày tổ chức lễ hội, chùa Hương tấp nập vào ra hàng trăm thuyền. Nét

độc đáo của hội chùa Hương là thú vui ngồi thuyền vãng cảnh lạc vào non tiên cõi

Phật. Chính vì vậy, nói đến chùa Hương là nghĩ đến con đò - một dạng của văn hóa

thuyền của cư dân Việt ngay từ thuở xa xưa. Và đến nay, ngày hội bơi thuyền ở chùa

Hương luôn tạo cảm hứng mãnh liệt cho người đi hội.

Rời con thuyền, giã từ sông nước, con người được hòa nhập vào núi vãn cảnh chùa

chiền và bắt đầu hành trình mới - hành trình leo núi. Leo núi chơi hang, chơi động lý

thú vui nước đông đảo mọi người tham gia và hưởng ứng. Vì vậy mà leo núi Hương

Sơn dẫu có mệt nhưng có cảnh có người và có không khí của ngày hội nên ai cũng cảm

thấy thích thú với cuộc chơi sông núi của mình. Cuộc leo núi ấy tạo ra trong con người

tâm lý kỳ vọng, muốn vươn lên đến cái đẹp. Và sự kỳ vọng cái đẹp hẳn sẽ làm cho con

người thêm phần sảng khoái tin yêu cuộc đời này hơn.

Có thể thấy, trẩy hội chùa Hương không chỉ dừng lại ở chốn Phật đài hay bầu trời -

cảnh bụt, mà trước hết là do ở sự tiếp xúc - hòa nhập huyền diệu giữa con người trước

Phạm Thị Ngọc Hạnh - Lớp Du lịch 47 3