khai thác những tư tưởng, bài toán của pisa vào dạy học môn toán (bậc trung học) theo hướng tăng

Dạy học Toán gắn với thực tiễn thông qua nội dung

xác suất và thống kê ở trường Trung học phổ thông

Teaching Mathematics in association with practical content through probability and

statistics in high school

NXB H. : ĐHGD, 2012 Số trang 98 tr. +

Đỗ Thị Thanh Xuân

Trường Đại học Quốc gia Hà Nội; Trường Đại học Giáo dục

Luận văn ThS ngành: Lý luận và phương pháp giảng dạy bộ môn Toán; Mã số:601410

Cán bộ hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Chí Thành

Năm bảo vệ: 2012

Abstract. Tìm hiểu về chương trình đánh giá (học sinh) HS quốc tế (PISA) về mục đích, nội

dung, tác động của nó đến nền giáo dục của các nước tham gia. Tiến hành điều tra, quan sát

để khảo sát mức độ quan tâm của giáo viên, học sinh đến những ứng dụng thực tế của toán

học và việc khai thác những tình huống thực tế vào dạy học môn toán của giáo viên bậc

trung học phổ thông (THPT). Đề xuất một số biện pháp trong dạy học toán, giúp tăng cường

liên hệ toán học vào thực tiễn, cụ thể dạy học nội dung Xác suất và Thống kê trong chương

trình Nâng cao lớp 10 và lớp 11. Xây dựng một số bài giảng có gắn tình huống thực tiễn về

kiến thức xác suất và thống kê lớp 10, lớp 11 (chương trình nâng cao). Xây dựng một số câu

hỏi kiểm tra và đánh giá có gắn với thực tiễn theo phương pháp đánh giá chuẩn quốc tế của

PISA về nội dung xác suất và thống kê cho học sinh lớp 10, lớp 11. Giới thiệu một số ví dụ

trong thực tiễn có liên quan đến kiến thức về xác suất và thống kê (tuy nhiên những kiến

thức này nằm ngoài chương trình phổ thông). Tiến hành thử nghiệm sư phạm để bước đầu

kiểm nghiệm tính khả thi và tính hiệu quả của những phương pháp và biện pháp đề xuất

trong luận văn. Làm thế nào để trong bài dạy gắn liền được thế giới thực với thế giới toán

xác suất – thống kê trong chương trình sách giáo khoa toán lớp 10 và 11.

Keywords: Phương pháp giảng dạy; Toán học; Xác suất thống kê; Trường trung học phổ thông

Content.

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

PISA là viết tắt của "Programme for International Student Assessment - Chương trình đánh giá

học sinh quốc tế”, do tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (Organization for Economic Cooperation

and Development - OECD) khởi xướng và chỉ đạo. PISA là khảo sát giáo dục duy nhất đánh giá

kiến thức và kỹ năng của học sinh ở độ tuổi 15 trên bình diện quốc tế.

Mục tiêu của Chương trình PISA là đánh giá năng lực của học sinh ở độ tuổi 15 kết thúc phần

giáo dục bắt buộc đã được chuẩn bị để đáp ứng những thách thức của cuộc sống sau này. Những

năng lực được đánh giá trong Chương trình PISA là những kiến thức, kỹ năng thiết yếu chuẩn bị cho

cuộc sống ở một xã hội hiện đại.

Các lĩnh vực năng lực phổ thông được sử dụng trong PISA bao gồm:

- Năng lực toán học (mathematic literacy)

- Năng lực đọc hiểu (reading literacy)

- Năng lực khoa học (science literacy)

- Kĩ năng giải quyết vấn đề (problem solving)

Theo Pisa: Hiểu biết toán là năng lực của một cá nhân để xác định và hiểu vai trò của toán học

trong cuộc sống, để đưa ra những phán xét có cơ sở, để sử dụng và gắn kết với toán học theo các

cách đáp ứng nhu cầu của cuộc sống của cá nhân đó.

Khảo sát thực tiễn dạy học Toán ở nước ta trong nhiều năm, đặc biệt là dạy học Toán ở các trường

phổ thông, có thể thấy rằng việc dạy học Toán gắn với đời sống còn ít và chưa được chú trọng.

Đặc biệt, Việt Nam đang trong thời kỳ hội nhập nhiều mặt: kinh tế, xã hội, giáo dục v. v… “Có

thể nói rằng, tham gia PISA là một bước tiến tích cực trong việc hội nhập quốc tế về giáo dục của

nước ta. Những dữ liệu thu thập được (ở quy mô lớn, độ tin cậy cao) từ PISA giúp cho chúng ta có

cơ sở để so sánh “mặt bằng” giáo dục quốc gia với giáo dục quốc tế, biết được những điểm mạnh,

điểm yếu của nền giáo dục nước nhà. Dựa trên kết quả PISA, OECD đưa ra kết quả phân tích và

đánh giá về chính sách giáo dục quốc gia và đề xuất những thay đổi về chính sách giáo dục cho các

quốc gia. Những kết quả, đề xuất này sẽ góp phần chuẩn bị tích cực cho lộ trình đổi mới căn bản,

toàn diện giáo dục Việt Nam theo tinh thần Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI. Mặt khác,

kết quả PISA sẽ gợi ý cho chúng ta đổi mới phương pháp dạy học, đổi mới phương pháp kiểm tra,

đánh giá, đưa ra cách tiếp cận mới về dạy – học. Đối với mỗi học sinh, tham gia làm các bài thi của

PISA, các em sẽ được mở rộng hiểu biết về thế giới, cọ xát với những tình huống thực tiễn mà học

sinh các nước phát triển đang gặp và giải quyết. Cùng với đó, các em sẽ học được cách tư duy qua

các trả lời câu hỏi của PISA, vận dụng các kiến thức đã học vào giải quyết các vấn đề thực tiễn. Từ

đó góp phần giúp các em điều chỉnh cách học tập, nghiên cứu của mình.” (theo [20])

Trong môn Toán ở Trung học phổ thông, nội dung Toán xác suất – thống kê là một nội dung

không dễ, và đây cũng là phần kiến thức mới được đưa vào trong chương trình lớp 10 và lớp 11 nên

cả giáo viên và học sinh đều có sự thích thú, tuy nhiên vẫn có ít nhiều bỡ ngỡ khi dạy và học phần

kiến thức này. Đặc biệt trong thời đại ngày nay xác suất – thống kê đã và đang được ứng dụng rất

nhiều trong đời sống cũng như trong hầu hết các ngành khoa học: Vật lý, Hóa học, Y học, Kinh tế

học, Xã hội học… Vì vậy việc giảng dạy những nội dung Toán xác suất – thống kê có gắn liền với

thực tiễn là hết sức quan trọng và cần thiết.

Trong khoa học cũng như trong đời sống hàng ngày chúng ta thường gặp các hiện tượng “biến

cố” ngẫu nhiên. Đó là các biến cố mà ta không thể dự đoán một cách chắc chắn rằng chúng xảy ra

hay không xảy ra.