Khai thác biểu tượng nghệ thuật trong đọc - hiểu bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca (Thanh Thảo) ở lớp 12 THPT

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

NGUYỄN THỊ SÂM

KHAI THÁC BIỂU TƢỢNG NGHỆ THUẬT

TRONG ĐỌC-HIỂU BÀI THƠ “ĐÀN GHI TA CỦA LOR￾CA” (THANH THẢO) Ở LỚP 12 THPT

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN, NĂM 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

NGUYỄN THỊ SÂM

KHAI THÁC BIỂU TƢỢNG NGHỆ THUẬT

TRONG ĐỌC-HIỂU BÀI THƠ “ĐÀN GHI TA CỦA LOR￾CA” (THANH THẢO) Ở LỚP 12 THPT

Chuyên ngành: Lý luận và phƣơng pháp dạy học Văn - Tiếng Việt

Mã số: 60.14.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS - TS. Nguyễn Thanh Hùng

THÁI NGUYÊN, NĂM 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

LỜI CẢM ƠN

Em xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc của mình tới GS.TS

Nguyễn Thanh Hùng - người đã tận tâm hướng dẫn, giúp đỡ em trong quá

trình thực hiện và hoàn thành luận văn này.

Em xin chân thành cám ơn sự nhiệt tình, lòng tâm huyết của các thầy cô giáo

đang công tác và giảng dạy trong khoa Sau đại học của trường Đại học Sư

phạm Thái Nguyên - Đại học Thái Nguyên. Các thầy cô đã tạo điều kiện tốt

nhất cho chúng em được học tập, được nghiên cứu để mở mang kiến thức,

nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ.

Tác giả luận văn xin gửi lời cám ơn tới gia đình và bè bạn vì đã tạo

điều kiện, giúp đỡ, đông viên tôi trong suốt quá trình học tập và hoàn thành

luận văn.

Thái nguyên, tháng 09 năm 2011

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Sâm

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

i

MỤC LỤC

Trang

Trang bìa phụ

Lời cảm ơn

Mục lục................................................................................................................ i

Danh mục các ký hiệu, các từ viêt tắt ............................................................... iv

A. MỞ ĐẦU .......................................................................................................1

B. NỘI DUNG..................................................................................................12

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI..................12

1.1 Cơ sở lí luận ............................................................................................12

1.1.1. Biểu tượng nghệ thuật trong tác phẩm văn chương.......................12

1.1.2. Đọc- hiểu, vấn đề thời sự của nghiên cứu và dạy học văn .............23

1.1.3. Tầm quan trọng và ý nghĩa phương pháp của việc khai thác biểu

tượng nghệ thuật trong đọc hiểu TPVC....................................................31

1.2. Cơ sở thực tiễn: ......................................................................................33

1.2.1. Định hướng dạy đọc hiểu bài thơ “Đàn ghi ta của Lor- ca”

(Thanh Thảo) trong hai bộ sách giáo khoa cơ bản và nâng cao lớp 12 ....33

1.2.2. Khảo sát giáo án của giáo viên hướng dẫn HS đọc- hiểu “Đàn

ghi ta của Lor-ca”......................................................................................37

1.2.3. Khảo sát thực trạng đọc -hiểu bài thơ “Đàn ghi ta của Lor-ca”

của học sinh ( Xét hoạt động đọc là chính)...............................................43

1.2.4. Khảo sát một số sách tham khảo có hướng dẫn đọc-hiểu bài thơ

“Đàn ghi ta của Lor-ca” ............................................................................43

1.2.5. Nhận xét kết quả khảo sát ...............................................................45

1.2.6. Một số đề nghị của các em học sinh và nhận thức của giáo viên

về hướng dạy học văn hiện tại ..................................................................46

2.2 Tiếp thu, bổ sung nội dung thiết kế dạy học đọc hiểu theo hướng khai

thác biểu tượng nghệ thuật............................................................................47

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ii

Chƣơng 2. CÁCH THỨC HƢỚNG DẪN HỌC SINH KHAI THÁC

BIỂU TƢỢNG NGHỆ THUẬT TRONG ĐỌC - HIỂU BÀI THƠ

“ĐÀN GHI TA CỦA LOR-CA” (THANH THẢO)....................................49

2.1. Vận dụng hoạt động đọc- hiểu trong quá trình dạy học bài thơ Đàn

ghi ta của Lor-ca...........................................................................................49

2.1.1. Trang bị tri thức đọc- hiểu bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca cho

học sinh .....................................................................................................49

2.1.2. Định hướng hoạt động đọc để học sinh tự học ...............................56

2.2. Hướng dẫn học sinh phân tích mối quan hệ giữa các biểu tượng

nghệ thuật thể hiện phong cách sáng tác mang tính chất siêu thực, tượng

trưng của Thanh Thảo ...................................................................................73

2.2.1. Phát hiện và phân tích cái hay, cái đẹp của những biểu tượng về

văn hoá Tây Ban Nha trong bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca ......................74

2.2.2. Phát hiện và phân tích cái hay, cái đẹp của những biểu tượng về

âm nhạc trong bài thơ Đàn ghi ta của Lor- ca...........................................75

2.2.3. Phát hiện và phân tích cái hay, cái đẹp của những biểu tượng về

hội hoạ trong bài thơ Đàn ghi ta của Lor- ca ............................................80

2.2.4. Phân tích giá trị của biểu tượng trong bài thơ Đàn ghi - ta của

Lor - ca góp phần khắc họa hình tượng khách thể trữ tình.......................84

2.2.5. Phân tích và lí giải sự thành công của các biểu tượng nghệ thuật trong

bài thơ Đàn ghi ta của Lor - ca bộc lộ sâu sắc hình tượng chủ thể trữ tình ......89

2.2.6. Bình luận nội dung và cách thể hiện tiêu đề, lời đề từ độc đáo

của bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca .............................................................95

2.3. Học sinh đề xuất một số thắc mắc về nội dung và hình thức của bài

thơ chưa hiểu rõ.............................................................................................99

Chƣơng 3. THIẾT KẾ THỰC NGHIỆM DẠY HỌC BÀI THƠ “ĐÀN

GHI TA CỦA LOR- CA” (THANH THẢO)..............................................100

3.1. Mục đích thiết kế thực nghiệm.............................................................100

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

iii

3.2. Địa bàn thực nghiệm ............................................................................100

3.3. Kế hoạch thực nghiệm .........................................................................100

3.4. Quy trình thực nghiệm .........................................................................100

3.4.1. Soạn thiết kế thực nghiệm.............................................................100

3.4.2. Dạy thực nghiệm và dạy đối chứng ..............................................125

3.5. Kết quả thực nghiệm và đối chứng ......................................................126

3.5.1. Bảng so sánh kết quả.....................................................................127

3.5.2 Nhận xét kết quả so sánh................................................................127

3.6. Đánh giá hiệu quả của thiết kế thực nghiệm........................................128

C. KẾT LUẬN ...............................................................................................130

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................132

PHỤ LỤC.............................................................................................................

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

iv

DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT

STT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ

1 GS Giáo sư

2 GV Giáo viên

3 HS Học sinh

4 NXB Nhà xuất bản

5 SGK Sách giáo khoa

6 SGV Sách giáo viên

7 THPT Trung học phổ thông

8 TPVC Tác phẩm văn chương

9 TS Tiến sĩ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

1

A. MỞ ĐẦU

I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI

1. Về lí luận

1.1. Đổi mới phương pháp dạy học luôn là sự thôi thúc, đòi hỏi của

ngành giáo dục nói chung và môn Văn nói riêng. Vì thế mà các nhà nghiên

cứu cũng như bản thân người dạy học luôn mong muốn tìm ra những cách

thức, phương pháp dạy học mới, phù hợp và hiệu quả ứng với từng thể loại

văn học nói chung và với từng bài học nói riêng. Tìm hiểu TPVC, chúng ta

luôn nhận thấy, biểu tượng nghệ thuật có một vai trò đặc biệt trong việc thể

hiện nội dung tư tưởng cũng như hình thức nghệ thuật của tác phẩm. Bởi vì

vai trò đặc biệt của biểu tượng nghệ thuật nên các nhà nghiên cứu đã quan

tâm khám phá nó ở nhiều khía cạnh, nhưng để có một cách thức, phương pháp

dạy học theo hướng liên kết các hệ thống biểu tượng cho từng bài học thì

chưa được chú ý.

1.2. Sự ra đời của lí thuyết đọc - hiểu trên thế giới và sự du nhập lí

thuyết đó vào Việt Nam mấy năm gần đây đã ảnh hưởng nhiều đến phương

hướng nghiên cứu, giảng dạy TPVC trong nước. GS.TS Nguyễn Thanh Hùng

cho rằng: “Đọc - hiểu là một địa hạt mới, gợi ra nhiều vấn đề khoa học để

phương pháp dạy học phát triển thêm về mặt lí luận và vận dụng thực tế. Đọc

- hiểu cần tách ra khỏi vòng kiểm soát chật hẹp của phương pháp để trở

thành nội dung tri thức chung gắn liền với lí thuyết tiếp nhận, lí thuyết giao

tiếp, thi pháp học, lí luận dạy học Ngữ văn”.

Qua nghiên cứu, chúng ta nhận thấy rằng, vấn đề đọc - hiểu tuy đã xuất

hiện ở Việt Nam một vài năm nay nhưng mới được xem là một trong những

vấn đề tâm sự khoa học cơ bản trong chương trình cải cách giáo dục ở bậc

phổ thông. Nó gợi ra nhiều vấn đề đáng suy nghĩ đối với các nhà giáo dục,

nhất là trên bước đường đổi mới phương pháp dạy học đối với môn Văn. “Đã

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

đến lúc phải chuyển việc giảng văn trong nhà trường thành việc dạy đọc, dạy

cách đọc để học sinh tự đọc lấy thì việc học văn mới thực sự có kết quả, phải

đọc văn để người đọc tự phát hiện ra và thấy mình lớn lên”(Đọc hiểu văn￾Một khâu đột phá trong nội dung và phương pháp dạy văn hiện đại,Trần

Đình Sử, tr. 38). Đọc - hiểu đang trở thành xu thế tiếp cận và giải mã văn bản

mà cả giáo viên và học sinh cần quan tâm.

Hiểu là mục đích cuối cùng của hoạt động đọc. Trong dạy học TPVC

đọc - hiểu theo đúng nghĩa, là mục đích lí tưởng, mục đích cao nhất của

việc đọc văn. Nhưng trong khoa học phương pháp giảng dạy mãi đến

những năm gần đây, đọc - hiểu mới được nghiên cứu như một nội dung lí

thuyết có giá trị phương pháp. Đọc hiểu đã đáp ứng yêu cầu, mục tiêu của

dạy học hiện đại. Đổi mới phương pháp đặt ra yêu cầu bức bách cho giáo

dục là phải đào tạo được những con người có khả năng tự học, tự đọc, tự

lĩnh hội tri thức, có năng lực chủ động, sáng tạo trong công việc, có kĩ

năng, kĩ xảo vận dụng tri thức khoa học vào cuộc sống. Đọc - hiểu đã bộc

lộ những ưu điểm phù hợp với yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học đang

đặt ra. Ý thức được vai trò của dạy đọc - hiểu nên có rất nhiều nhà nghiên

cứu đã quan tâm đến vấn đề này.

2. Về thực tiễn

2.1. Đọc - hiểu là một hoạt động phát huy tính tích cực, chủ

động, sáng tạo của học sinh, phù hợp với yêu cầu. Trên cơ sở “lấy quan điểm

tích hợp làm nguyên tắc chỉ đạo để tổ chức nội dung chương trình, biên soạn

sách giáo khoa và lựa chọn phương pháp giảng dạy”, phần “đọc - hiểu văn

bản” được thay thế cho phần “giảng văn” quen thuộc. Chương trình, SGK

Ngữ văn cải cách mới đã biên soạn kiểu bài đọc - hiểu văn bản văn học nhằm

mục đích rèn luyện kĩ năng đọc hiểu, giúp học sinh tiếp cận, khám phá nội

dung ý nghĩa của các loại văn bản văn học trong chương trình. Vấn đề “ Đọc -

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

3

hiểu văn bản” trở thành đầu mối của việc đổi mới phương pháp dạy học

TPVC trong nhà trường. Đọc hiểu cũng là một quá trình nắm vững ý nghĩa xã

hội và nội dung nghệ thuật thông qua hoạt động nhận thức các mối quan hệ.

Hiểu bản chất, thực hiện đúng yêu cầu của dạy đọc - hiểu là điều

không đơn giản. Dạy thế nào để giúp học sinh vừa rèn luyện kĩ năng đọc và

tạo lập văn bản, vừa không làm giảm chất văn của môn văn là một vấn đề

luôn luôn cần giải quyết Đọc - hiểu văn bản văn chương đã được đưa vào

chương trình SGK Ngữ văn phổ thông và được thực thi từ năm học 2002-

2003 nhưng đến nay vẫn chưa có hiệu quả như mong muốn. Qua khảo sát

thực trạng dạy học có thể nhận thấy một bộ phận giáo viên còn vướng mắc,

lúng túng trong cách thức dạy đọc - hiểu văn bản văn học nói chung và thơ trữ

tình, cũng như thơ trữ tình hiện đại nói riêng. Từ đó dẫn đến thái độ học và tự

học phần đọc văn của học sinh cũng chưa thực sự hiệu quả.

Hơn nữa, loại thơ trữ tình hiện đại được viết theo khuynh hướng tượng

trưng và siêu thực là loại thơ không dễ hiểu. Xu hướng thẩm mĩ của khuynh

hướng thơ này được hình thành ở phương Tây vào cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ

XX và được du nhập vào Việt Nam dầu thế kỉ XX. Người đọc đã được biết

đến loại thơ này từ khi chúng ta tiếp xúc với một số văn bản thơ của Xuân

Diệu, Chế Lan Viên…trong phong trào Thơ mới. Mặc dù xuất hiện cũng khá

lâu, nhưng lối thơ đó vẫn thật sự xa lạ với tư duy tiếp nhận của người đọc

Việt Nam, khi họ vốn quen thuộc với các văn bản thơ cổ và kiểu tư duy

phương Đông. Chính vì thế khi loại thơ này được tuyển chọn và đưa vào

giảng dạy trong chương trình đã gây không ít khó khăn cho giáo viên cũng

như học sinh trong quá trình dạy và học.

2.2. Bài thơ Đàn ghi ta của Lor- ca của Thanh Thảo mới được đưa vào

chương trình SGK Ngữ văn phổ thông (lớp 12) là một bài thơ trữ tình hiện đại

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

4

in đậm dấu ấn thơ tượng trưng, siêu thực. Đó là bài thơ hay, nhưng khó, vì thế

gây không ít khó khăn cho giáo viên khi giảng dạy và học sinh khi tiếp nhận.

Xuất phát từ những lí do trên, chúng tôi chọn đề tài: “Khai thác biểu

tượng nghệ thuật trong đọc - hiểu bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca (Thanh

Thảo) ở lớp 12 THPT”. Với đề tài này, chúng tôi mong muốn ít nhiều tìm ra

con đường khắc phục những khó khăn khi dạy và học thơ trữ tình hiện đại

viết theo khuynh hướng tượng trưng và siêu thực. Đồng thời, thông qua việc

hướng dẫn học sinh khám phá cái hay và đẹp của các biểu tượng nghệ thuật

trong bài thơ trên, chúng tôi hi vọng sẽ góp phần đáp ứng yêu cầu đổi mới

phương pháp dạy học Ngữ văn ở trường THPT hiện nay.

II. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ

2.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề đọc hiểu văn bản trong dạy học Ngữ văn

Trong lịch sử nhân loại, từ khi xuất hiện những văn bản kí tự đã bắt đầu

có hoạt động đọc. Đọc là một quá trình chuyển hoá nội dung ý nghĩa từ văn

bản sang âm thanh lời nói và âm vang trong óc.

Ở nước ta, ngay từ những năm 80 của thế kỉ XX, các giáo trình viết về

phương pháp giảng dạy môn văn có nói đến khái niệm đọc văn và phương

pháp đọc học trong một số tài liệu tài liệu sau:

GS. Trần Đình Sử trong bài viết “Đọc - hiểu văn bản một khâu đột

phá trong nội dung và phương pháp dạy hiện nay” đã nhìn nhận rất thẳng

thắn về phương pháp cũ. Theo GS: “Cách giảng, phương pháp giảng của

thày sao cho đúng, cho hay và học trò chỉ là người học cái hay, cái đẹp do

thầy mang lại”. Cũng trong bài viết này, giáo sư đã chỉ ra rằng: “Người ta

không thể thưởng thức hộ cái hay, cái đẹp cho người khác…”. Do vậy: “dạy

văn là phải chỉ ra cách hiểu cho người đọc văn, cơ sở của nó là sự đọc￾hiểu”.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

5

Có thể coi người đặt nền móng đầu tiên cho vấn đề đọc - hiểu ở Việt

Nam là GS. Nguyễn Thanh Hùng. Với một số bài báo, tiểu luận khoa học, tác

giả đã khẳng định vị trí, vai trò của việc dạy đọc hiểu văn bản trong trường

phổ thông và làm sáng tỏ một số phương diện về bản chất của hoạt động dạy

học đọc hiểu. Trong tiểu luận mang tên “Dạy đọc -hiểu là tạo nền tảng văn

hoá cho người đọc” trình bày tại hội thảo khoa học chương trình và sách giáo

khoa (SGK) thí điểm tổ chức tháng 9-2000 tại Hà Nội, tác giả đã xác định:

“Đặt vấn đề đọc - hiẻu vào trong “ vùng trời” của nó sẽ thấy hiện lên một hệ

thống những nhân tố có mối quan hệ mật thiết với nhau. Trong hệ thống ấy,

hoạt động đọc là cơ bản và có tầm quan trọng hết sức to lớn càn giải quyết

thấu đáo. Còn hiểu thì không nên xem là một hoạt động mà chỉ là kết quả

mong muốn của hoạt động đọc và là mục đích duy nhất của bất cứ hoạt động

đọc nào”. Đặc biệt, tầm quan trọng của đọc còn được GS khẳng định: “Đọc

được xem như năng lực văn hoá ý nghĩa cơ bản đối với sự phát triển nhân

cách bởi vì phần lớn những tri thức hiện đại được truyền thụ qua việc đọc của

học sinh. Trên cơ sở đó sự phát triển kĩ năng đọc của học sinh trong nhà

trường phổ thông là nhiệm vụ cơ bản của giáo viên Ngữ văn…Dạy đọc- hiểu

là dạy học sinh cách đọc ra nội dung trong mối quan hệ ngày càng bao quát

văn bản”.

Một người rất tâm huyết với vấn đề đọc - hiểu mà chúng ta phải kể đến,

đó là Tiến sĩ Nguyễn Trọng Hoàn. Trong nhiều bài viết của mình, tác giả đã

làm sáng tỏ giá trị đọc - hiểu, đặc biệt là đọc - hiểu TPVC trong nhà trường.

Cốt lõi của vấn đề đọc - hiểu mà tác giả trình bày đó là: “ Việc đọc

gắn liền với tài năng, phong cách tác giả; gắn liền văn bản với vấn đề loại

thể, chú giải văn bản và mở rộng các lớp nghĩa từ văn bản… để từ đó người

đọc vượt lên những kinh nghiệm, vươn tới những chân trời rộng lớn và mới

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

6

lạ của tri thức nhân loại”. Do vậy đọc được xem như “điểm khởi đầu cho

những năng lực khác, đặc biệt là năng lực nhận biết, phân loại và tri giác

các văn bản”.

Từ những nhận định trên, tác giả đã đưa ra những mục đích rất phù hợp

với quan điểm dạy học hiện đại. Đó là “Dạy đọc - hiểu phải tác động đến nhu

càu đọc của học sinh, hướng học sinh đến những vấn đề của cuộc sống, để học

sinh biết quan tâm đến những vấn đề thời sự mang hơi thở nóng hổi của cuộc

sống hôm nay… làm cho cuộc sống của học sinh thêm phong phú, đào tạo nên

nhũng thế hệ học sinh có đủ bản lĩnh và khả năng hoà nhập với xã hội hiện đại

mà yêu cầu đầu tiên là biết vận dụng kiến thức đã học vào cuộc sống”.

Lấy cơ sở từ lí thuyết tiếp nhận văn học, Phó giáo sư tiến sĩ (PGS.TS)

Nguyễn Huy Quát đã rất coi trọng đọc văn sáng tạo là phương pháp đặc thù

của phương pháp dạy văn học. Trong cuộc giao tiếp giữa người đọc và nhà

văn qua tác phẩm văn chương “người đọc có thể thâm nhập, quên mình và

phân thân cùng tác giả, tác phẩm nhưng vẫn giữ khoảng cách thẩm mĩ để

nhìn nhận, đánh giá tác phẩm”. Bàn về vấn đề đọc - hiểu, tác giả coi đọc￾hiểu nằm trong định hướng về phương pháp dạy học với phương châm lấy

học sinh làm trung tâm đòi hỏi phải biến môn văn thành môn dạy kỹ năng đọc

hiểu bất cứ một văn bản nào. Từ đó tác giả xác định vai trò của đọc - hiểu

trong phương pháp dạy họcvà nêu ra những yêu cầu đối với giáo viên: “Giáo

viên phải có cách dạy bắt buộc học sinh phải tự đọc sách giáo khoa, coi đó

cũng là một hoạt động đọc- hiểu trong suốt quá trình ngồi trên ghế nhà

trường, rèn luyên thói quen tự học…”.

Tất cả các bài viết trên đều tập trung làm sáng tỏ và phong phú thêm

vai trò của đọc - hiểu văn trong dạy học TPVC trong nhà trường.

Xác định được vai trò của đọc - hiểu và dạy học đọc - hiểu văn bản văn

chương trong nhà trường phổ thông nên hiện nay đội ngũ giáo viên cả nước

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

7

đều rất quan tâm đến vấn đề này. Nhiều luận văn sau Đại học đã quan tâm đến

vấn đề dạy đọc - hiểu ở các cấp học. Song, hiểu đúng vai trò, nhưng hiểu rõ bản

chất và thực hiện đúng yêu cầu của dạy học đọc - hiểu không phải là điều đơn

giản. Vì vậy, tiếp tục tìm hiểu và thực nghiệm dạy học đọc hiểu văn bản văn

chương là nhu cầu của rất nhiều giáo viên, trong đó có bản thân người viết.

Kế thừa và vận dụng những thành tựu nghiên cứu về dạy học đọc - hiểu

văn bản văn chương vào dạy học tác phẩm cụ thể là điều chúng tôi mong

muốn khi thực hiện đề tài này. Với những đặc trưng tiêu biểu của loại thơ trữ

tình hiện đại in đậm dấu ấn thơ tượng trưng và siêu thực như bài thơ: Đàn ghi

ta của Lor-ca (Thanh Thảo) yêu cầu có một phương hướng dạy học thích hợp.

2.2. Lịch sử nghiên cứu phương pháp dạy học bài thơ: Đàn ghi ta của

Lor-ca của Thanh Thảo.

Chương trình và SGK Ngữ văn THPT có rất nhiều tác phẩm thuộc

nhiều thể loại văn chương mới được lựa chọn đưa vào giảng dạy. Đàn ghi ta

của Lor-ca cũng là một tác phẩm như thế. Bài thơ được đưa vào SGK Ngữ

văn 12, tập 1. Vì đây là tác phẩm mới nên việc nghiên cứu các vấn đề liên

quan đến nay chưa nhiều. Nhìn chung các tác giả chủ yếu nghiên cứu cách

giảng dạy hay cách cảm nhận, phân tích, bình giảng bài thơ.

Trên tạp chí Văn học và tuổi trẻ số 8/2008, TS. Nguyễn Phượng đã bộc

lộ “Vài suy nghĩ về đọc- hiểu bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca”. Tác giả lưu ý

người đọc trước khi tiếp cận bài thơ, cần phải nắm vài nét khái lược về thơ

hiện đại dòng tượng trưng, siêu thực. Phần bàn về đọc - hiểu, tác giả quan tâm

tới phong cách thơ Thanh Thảo, nội dung, nghệ thuật chính của bài thơ, cách

chia bố cục, sức gợi của hệ thống hình ảnh, yếu tố âm nhạc của bài thơ.

Cũng trên tạp chí Văn học và tuổi trẻ, trong số 6/2009, tác giả Lê Thị

Tú Anh đã khai thác “Lời đề từ trong Đàn ghi ta của Lor-ca” trên góc độ tình

yêu quê hương xứ sở và lời đề từ là khát vọng cách tân nghệ thuật, cũng như

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

8

sự hy sinh chân chính của người nghệ sĩ hết mình vì nghệ thuật. Bài viết ca

ngợi nhân cách cao đẹp của Lor-ca như hiện thân cách của khát vọng tự do và

cách tân nghệ thuật.

Trong bài “Đàn ghi ta của Lor-ca và nỗ lực đổi mới của Thanh Thảo”-

Thẩm bình tác phẩm Ngữ văn 12, NXB Giáo dục/2008, tác giả Nguyễn Văn

Bính nhận xét: Đây là bài thơ giàu nhạc tính và nhạc tính được tạo nên bởi thể

thơ, cấu trúc trùng điệp, âm hưởng tiếng đàn…Bên cạnh đó đặc sắc của bài thơ

còn là sự sáng tạo hình ảnh, những hình ảnh tượng trưng gợi nhiều suy tưởng.

Lời bàn của nhà nghiên cứu văn học Chu Văn Sơn ở bài “Một tìm tòi thú vị

của Thanh Thảo” in trong cuốn “Thơ - điệu hồn và cấu trúc” NXBGD/2006

cũng là một phát hiện độc đáo về bài thơ. Tác giả nghiên cứu chất nhạc trong

bài thơ, thế giới thi liệu trong bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca gần gũi với

những thi ảnh trong thế giới nghệ thuật của Lor-ca, mạch triển khai trong thi

phẩm là hợp lưu của hai dòng tự sự và âm nhạc. Tác giả đã phát hiện ra

Thanh Thảo vay mượn không ít vốn liếng âm nhạc để đầu tư cho thơ mình.

Sách Hướng dẫn thực hiện chương trình SGK lớp 12 môn Ngữ văn￾NXB Giáo dục/2008, PGS-TS. Lê Nguyên Cẩn có bài viết về bài thơ, giúp

GV có những hiểu biết về quan niệm mĩ học của chủ nghĩa tượng trưng và

siêu thực để cảm nhận bài thơ. Đồng thời, tác giả của bài viết cũng nêu lên

cách cảm thụ về bài thơ giúp GV có thêm một kênh tiếp nhận.

Trong Chuyên đề dạy học Ngữ văn 12, TS. Lê Hường đã nghiên cứu

khá chi tiết về tác phẩm từ những hiểu biết về tác giả đến việc chú thích các

hình ảnh, cách giảng dạy tác phẩm, hướng dẫn HS học bài.

Luận văn Thạc sĩ khoa học giáo dục của Phạm Thị Hoàn thuộc Đại học

Quốc gia Hà Nội, trường Đại học giáo dục đã nghiên cứu về cách dạy học bài