Kết quả sử dụng Surfactant điều trị suy hô hấp ở trẻ sơ sinh non tháng tại Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y - DƯỢC

HOÀNG THỊ ĐÀN

KẾT QUẢ SỬ DỤNG SURFACTANT

ĐIỀU TRỊ SUY HÔ HẤP Ở TRẺ SƠ SINH NON THÁNG

TẠI THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC

Thái Nguyên, năm 2017

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y - DƯỢC

HOÀNG THỊ ĐÀN

KẾT QUẢ SỬ DỤNG SURFACTANT

ĐIỀU TRỊ SUY HÔ HẤP Ở TRẺ SƠ SINH NON THÁNG

TẠI THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành: Nhi khoa

Mã số: 60.72.01.35

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Thành Trung

Thái Nguyên, năm 2017

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi là: Hoàng Thị Đàn, học viên cao học k19 Trường Đại học Y Dược

Thái Nguyên, chuyên ngành Nhi khoa, xin cam đoan:

Đây là luận văn do bản thân tôi trực tiếp thực hiện, dưới sự hướng dẫn

của PGS. TS. Nguyễn Thành Trung. Nghiên cứu này không trùng lặp với bất

kỳ nghiên cứu nào khác đã được công bố. Các số liệu và thông tin trong nghiên

cứu là hoàn toàn chính xác, trung thực và khách quan, đã được xác nhận và

chấp thuận của cơ sở nơi nghiên cứu.

Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật về những cam kết

này.

Thái Nguyên, ngày 21 tháng 10 năm 2017

NGƯỜI CAM ĐOAN

Hoàng Thị Đàn

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn này, tôi

đã nhận được nhiều sự giúp đỡ quý báu của các thầy cô, các anh chị, các bạn

đồng nghiệp và gia đình.

Tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn chân thành sâu sắc tới Phó Giáo sư, Tiến

sĩ Nguyễn Thành Trung người thầy tâm huyết đã tận tình hướng dẫn, động viên

khích lệ, dành nhiều thời gian trao đổi và định hướng cho tôi trong suốt quá

trình thực hiện luận văn.

Tôi xin trân trọng cảm ơn

Ban Giám đốc, Trung tâm Nhi khoa, Khoa chẩn đoán hình ảnh và các

khoa phòng của Bệnh viện Trung Ương Thái Nguyên.

Ban Giám đốc, Khoa nhi, Khoa chẩn đoán hình ảnh và các khoa phòng

của Bệnh viện A Thái Nguyên

Ts.Nguyễn Bích Hoàng – Giám đốc Trung tâm Nhi khoa cùng tập thể

bác sĩ và nhân viên Trung tâm Nhi khoa - Bệnh viện Trung Ương Thái Nguyên

đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập.

Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Khoa đào tạo sau đại học,

Phòng quản lý khoa học và quan hệ quốc tế, Bộ môn nhi, các bộ môn, các thầy

giáo, cô giáo của trường Đại học Y Dược Thái Nguyên.

Tôi xin trân trọng cảm ơn Đảng ủy, Ban Giám hiệu trường Cao đẳng Y

tế Thái Nguyên nơi tôi đang công tác, đã tạo mọi điều kiện và động viên tôi học

tập, nghiên cứu.

Cuối cùng tôi xin được trân trọng biết ơn gia đình, không ngừng động

viên và là chỗ dựa vững chắc về mọi mặt cho tôi trong suốt quá trình học tập.

Xin trân trọng cảm ơn.

TÁC GIẢ

Hoàng Thị Đàn

iii

CÁC CHỮ VIẾT TẮT

VIẾT

TẮT TIẾNG ANH TIẾNG VIỆT

CPAP Continuous positive airway pressure Thở áp lực dương liên tục

CS Cộng sự

ĐT Điều trị

FiO2 Fraction of inspired oxygen Nồng độ oxy khí hít vào

MAP Mean Airway Pressure Áp lực trung bình đường thở

nCPAP

Nasal contionuous positive airway

pressure

Thở áp lực dương liên tục qua

mũi

PaCO2

Partial pressure of CO2 in arterial

blood

Phân áp CO2 máu động mạch

PaO2

Partial pressure of O2 in arterial

blood

Phân áp O2 máu động mạch

PEEP Positive end – expiratory pressure Áp lực dương cuối thì thở ra

RDS Respiratory Distress Syndrome Hội chứng suy hô hấp

SHH Suy hô hấp

SpO2

Saturation of hemoglobin in arterial

obtained from pulse oximeter

Độ bão hoà oxy của

hemoglobin máu động mạch

đo qua mạch

iv

MỤC LỤC

Lời cam đoan......................................................................................................i

Lời cảm ơn ........................................................................................................ii

Các chữ viết tắt.................................................................................................iii

Mục lục.............................................................................................................iv

Đặt vấn đề.......................................................................................................... 1

Chương 1: TỔNG QUAN............................................................................... 3

1.1. Quá trình hình thành và phát triển của phổi............................................... 3

1.2. Đặc điểm sinh lý hô hấp ở trẻ sơ sinh non tháng ....................................... 5

1.3. Bệnh màng trong ........................................................................................ 6

1.3.1. Lịch sử bệnh màng trong......................................................................... 6

1.3.2. Nguyên nhân và sinh lý bệnh.................................................................. 7

1.3.3. Giải phẫu bệnh bệnh màng trong ............................................................ 8

1.3.4. Triệu chứng lâm sàng.............................................................................. 9

1.3.5. Triệu chứng cận lâm sàng ..................................................................... 11

1.4.5. Biến chứng ............................................................................................ 13

1.4.4. Điều trị................................................................................................... 14

1.4.6. Phòng bệnh............................................................................................ 16

1.5. Surfactant ................................................................................................. 17

1.5.1. Cấu trúc và tác dụng của surfactant ...................................................... 17

1.5.2. Chỉ định................................................................................................. 21

1.6. Tình hình nghiên cứu sử dụng surfactant điều trị suy hô hấp sơ sinh ..... 22

1.6.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới........................................................ 22

1.6.2. Tình hình nghiên cứu tại Việt Nam ...................................................... 24

Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............. 26

2.1. Đối tượng nghiên cứu............................................................................... 26

2.2. Thời gian, địa điểm nghiên cứu ............................................................... 26

v

2.3. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 26

2.3.1. Phương pháp và thiết kế nghiên cứu..................................................... 26

2.3.2. Mẫu nghiên cứu..................................................................................... 26

2.4. Biến số, chỉ số nghiên cứu ....................................................................... 27

2.4.1. Đặc điểm chung..................................................................................... 27

2.4.2. Kết quả điều trị...................................................................................... 28

2.4.3. Các chế phẩm surfactant được sử dụng, liều dùng và cách dùng......... 31

2.5. Phương pháp thu thập số liệu................................................................... 33

2.6. Phương pháp xử lý số liệu........................................................................ 33

2.7. Đạo đức nghiên cứu ................................................................................. 33

Chương 3: KẾT QUẢ ................................................................................... 34

3.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu ............................................. 34

3.2. Mức độ suy hô hấp................................................................................... 37

3.3. Nhu cầu FiO2 và chỉ số SpO2 ................................................................... 41

3.4. Kết quả điều trị......................................................................................... 46

3.5. Các yếu tố liên quan đến kết quả điều trị................................................. 49

Chương 4: BÀN LUẬN................................................................................. 51

4.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu ............................................. 51

4.2. Kết quả chung đợt điều trị........................................................................ 56

KẾT LUẬN.................................................................................................... 62

KIẾN NGHỊ................................................................................................... 63

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

vi

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1: Các chế phẩm surfactant được cấp phép ở châu Âu năm 2016 22

Bảng 2. 1. Bảng phân loại trẻ sơ sinh non tháng và nhẹ cân .................... 27

Bảng 2. 2. Đánh giá mức độ SHH theo chỉ số Silverman......................... 27

Bảng 3. 1. Đặc điểm cân nặng của đối tượng nghiên cứu ........................ 34

Bảng 3. 2. Đặc điểm tuổi thai của đối tượng nghiên cứu ......................... 35

Bảng 3. 3. Cân nặng và tuổi thai trung bình giữa 2 nhóm điều trị............ 36

Bảng 3. 4. Đặc điểm tuổi khi nhập viện của đối tượng nghiên cứu.......... 36

Bảng 3. 5. Tiền sử sản khoa ...................................................................... 36

Bảng 3. 6. Thời gian xuất hiện suy hô hấp sau đẻ .................................... 37

Bảng 3. 7. Mức độ suy hô hấp khi vào viện.............................................. 37

Bảng 3. 8. Phương thức thở của bệnh nhân trước điều trị surfactant. ...... 39

Bảng 3. 9. Đặc điểm X- quang trước khi điều trị...................................... 40

Bảng 3. 10. Tuổi thai và mức độ suy hô hấp trước điều trị ...................... 40

Bảng 3. 11. Cân nặng và mức độ suy hô hấp trước điều trị...................... 41

Bảng 3. 12. Nhu cầu FiO2 tại thời điểm trước và sau điều trị surfactant.. 41

Bảng 3. 13. Nhu cầu FiO2 TB trước và sau điều trị ở nhóm điều trị sớm 43

Bảng 3. 14. Nhu cầu FiO2 TB trước và sau điều trị ở nhóm điều trị

muộn.......................................................................................................... 43

Bảng 3. 15. Thay đổi về SpO2 trung bình ở nhóm điều trị sớm ............... 44

Bảng 3. 16. Thay đổi về SpO2 trung bình ở nhóm điều trị muộn ............. 45

Bảng 3. 17. Kết quả chung sau 07 ngày điều trị ....................................... 46

Bảng 3. 18. Thời gian nằm viện trung bình .............................................. 46

Bảng 3. 19. Thời gian thở máy, thở CPAP trung bình sau điều trị........... 46

Bảng 3. 20. chỉ số MAP trung bình ở nhóm thở máy sau điều trị ............ 47

Bảng 3. 21. Thay đổi nhịp tim và nhịp thở trung bình trước và sau điều

trị ............................................................................................................... 47

Bảng 3. 22. Tổn thương bệnh màng trong trên X- quang sau điều trị...... 48

Bảng 3. 23. Liên quan tuổi thai và kết quả điều trị................................... 49