Hướng tới một nền

Nghiên cứu Quốc tế số 1 (84) Các vấn đề Quốc tế

3/2011 149 1 150 3/2011

HƯỚNG TỚI MỘT NỀN “HÒA BÌNH VĨNH VIỄN”

Ở CHÂU ÂU

Nguyễn Đình Luân

Sự sụp đổ của bức tường Berlin năm 1989 báo hiệu sự kết thúc của

Chiến tranh lạnh. Tuy nhiên thực tiễn quan hệ quốc tế ở châu Âu từ đó cho

tới năm 2008 (chiến tranh ở Nam Ossetia) cho thấy dường như Chiến tranh

lạnh vẫn chưa thực sự kết thúc ở châu Âu. Thay cho cuộc xung đột ý thức

hệ Mỹ - Xô trước đây là chiến lược kiềm chế địa - chiến lược của Mỹ đối

với Nga từ năm 1991. NATO Đông tiến, chiến tranh Kosovo (1999), Mỹ

rút khỏi ABM (2001), kế hoạch đặt hệ thống phòng thủ tên lửa chiến lược

của Mỹ ở Đông Âu, cách mạng “màu” v.v... là những thành tố của chiến

lược ấy. Một nền “hòa bình vĩnh viễn” như I. Kant mong đợi vẫn chưa có

ở châu Âu. Năm 2009 được đánh dấu bằng những hòa giải mới giữa Nga

với Mỹ và tại lễ kỷ niệm 65 năm chiến thắng phát xít tại quảng trường Đỏ

Mát-xcơ-va vào tháng 5/2010, lần đầu tiên tham gia đội duyệt binh của

Liên bang Nga có đại biểu của Mỹ, Pháp, Anh và Ba Lan. Sự kiện này cho

thấy một triển vọng mới trong quan hệ Nga - EU - Mỹ hướng tới kiến tạo

một nền “hòa bình vĩnh viễn” ở châu lục này.

Quán tính của Chiến tranh lạnh và sự chia rẽ về giá trị

Chiến tranh lạnh kết thúc nhưng quán tính của nó vẫn còn quá lớn.

Cách tư duy của chủ nghĩa hiện thực “muốn có hòa bình hãy chuẩn bị

cho chiến tranh” vẫn tiếp tục chi phối mạnh mẽ giới hoạch định chính



TS., Học viện Ngoại giao.

sách chóp bu ở phương Tây. Cùng với sự sụp đổ của Liên Xô, khối Vác￾xa-va đã bị xóa sổ, nhưng NATO vẫn tiếp tục tồn tại và hơn nữa còn

được mở rộng với một trong những mục tiêu cơ bản là kiềm chế Nga ở

“loại công dân hạng hai, hạng ba”, không cho Nga vươn lên thách thức

sự lãnh đạo của Mỹ ở châu Âu. Thậm chí Henry Kissinger còn cho rằng:

“Về bản chất, NATO đang và sẽ là một liên minh quân sự, một trong

những mục tiêu của nó là bảo vệ châu Âu khỏi sự xâm lược của Nga”.

1

Quyết định mở rộng NATO cả về thành phần (kết nạp thành viên mới) và

không gian hoạt động (khái niệm chiến lược mới) có ảnh hưởng trực tiếp

tới cả an ninh và phát triển của Nga vì cạnh tranh địa - chiến lược cũng

thường có nội hàm kinh tế cụ thể.

Cạnh tranh địa - chiến lược vốn là “trò chơi” thông dụng từ cổ chí

kim của các nước lớn. Mặc dù ê kíp Enxin - Kozurev đã “toàn tâm” đi

theo phương Tây bằng mọi giá vào thời gian đầu của nước Nga sau Liên

Xô, nhưng Mỹ và đồng minh đâu đã dễ chấp nhận và ủng hộ nước Nga

mới đang hướng theo nền dân chủ phương Tây. Họ đã tận dụng mọi cơ

hội có được sau khi Liên Xô tan rã để có thể “dìm” nước Nga càng sâu

càng tốt, nhưng kết quả cũng không hoàn toàn như họ mong muốn. Giới

chính trị và công chúng Nga cũng đã dần thức tỉnh để nhận ra được đâu

là lựa chọn khả quan hơn. Từ cuối năm 1993, Nga đã bắt đầu điều chỉnh

chính sách đối ngoại theo hướng cân bằng Âu - Á. Trong Thông điệp liên

bang ngày 29/9/1994, Tổng thống Enxin khẳng định: “Năm 1994 chúng

ta sẽ chấm dứt thực tiễn sai lầm đơn phương nhượng bộ và nhấn mạnh

việc chuyển sang xây dựng quan hệ đối tác bình đẳng thể hiện trên hai

mặt - trong hợp tác kinh tế và phối hợp hành động trong việc giải quyết

1 Dẫn theo: Quan hệ Nga-Mỹ: Vừa là đối tác - Vừa là đối thủ, Nxb. Thông Tấn, Hà Nội,

2002, tr. 24.

, 3/2011: 149-174.