huong_dan_chuan_doan_benh_cua_dong_vat_thuy_san_chau_a.pdf

i

H˝ớnỷ Ềẫn ỨỎẩn ðo·n

bệnỎ ỨủỒ ðộnỷ vật

thủy sản ỨỎ‚u £

BiÍn soạnự Melba G. Bondad-Reantaso

NACA, Bangkok, Thailand

(E-mail: [email protected])

Sharon E. McGladdery

DFO-Canada, Moncton, New Brunswick

(E-mail: [email protected])

Iain East

AFFA, Canberra, Australia

(E-mail: [email protected])

v‡

Rohana P. Subasinghe

FAO, Rome

(E-mail: [email protected])

Published by arrangement with the Food and

Agriculture Organization of the United Nations

by NAFIQAVED

Nh‡ xuất Ộản ễÙnỷ nỷỎỐệp

H‡ ễộỐ - 2005

ISSNO0428-9345

T‡i liệu kỹ thuật

thuỷ sản FAO

402/2

Mạnỷ l˝ớỐ Ứ·Ứ Trung t‚m ễỂỂỄ

ở ẦỎ‚u £

Th·Ố ỰÏnỎ ỏ˝ınỷ

Tổ ỨỎứỨ

NÙnỷ Ớ˝ınỷ

LiÍn ụợp quốỨ

FIAT PANIS

F

A

O

NAFIQAVED

ii

ISBN 92-5-104620-4

T‡i liệu n‡y ð„ ð˝ợc ð„ng k˝ bản quyền. KhÙng một ðoạn n‡o của t‡i

liệu n‡y ð˝ợc t·i bản, l˝u trữ hoặc ð˝ợc truyền ở bất kỳ hÏnh thức n‡o, hoặc bằng bất kỳ ph˝ıng tiện n‡o, ðiện tử, cı học, sao chụp hay

bất kỳ một hÏnh thức n‡o kh·c m‡ khÙng ð˝ợc sự cho phÈp tr˝ớc của

ng˝ời giữ bản quyền. –ın xin phÈp, trong ðÛ phải nÍu mục ðÌch v‡

phạm vi của việc t·i bản, cần ð˝ợc gửi tới –iều phối viÍn Mạng l˝ới

c·c Trung t‚m NuÙi trồng thủy sản ở ch‚u £ - Th·i BÏnh D˝ıng

(NACA), tÚa nh‡ Suraswadi, Cục Thủy sản, Kasetsanrt University

Campus, Ladyao, Jatujak, Bangkok 10900, Th·i Lan, hoặc Gi·m ðốc

dịch vụ Xuất bản v‡ Truyền thÙng, PhÚng ThÙng tin, FAO, Viale delle

Terme di Caracalla, 00100 Rome, ltaly hoặc gửi Email tới hộp th˝

[email protected]. BÍn ðồng xuất bản chịu tr·ch nhiệm dịch thuật sang tiếng Việt v‡ FAO

khÙng chịu tr·ch nhiệm về tÌnh chÌnh x·c của bản dịch.

 FAO v‡ ễỜẦỜ Ộản tỐếnỷ ỜnỎ ỊếếẨ

 NAFIQAVED bản tỐếnỷ ỞỐệt Ịếếắ

Những ðịa danh v‡ những t‡i liệu nÍu trong cuốn s·ch n‡y khÙng ngụ ˝

diễn ðạt bất kỳ quan ðiểm n‡o của một bộ phận n‡o thuộc Tổ chức

L˝ıng thực v‡ NÙng nghiệp LiÍn hợp quốc liÍn quan ðến chế ðộ ph·p

l˝ của quốc gia, v˘ng l„nh thổ, th‡nh phố hay khu vực n‡o hoặc c·c cı

quan thẩm quyền của những nıi n‡y, hoặc liÍn quan ðến sự ph‚n ðịnh

ð˝ờng biÍn giới hay ranh giới n‡o. Việc nÍu rı c·c nền kinh tế "ð„ ph·t triển v‡ ðang ph·t triển" l‡ nhằm

thuận lợi cho việc thống kÍ v‡ khÙng biểu thị sự ð·nh gi· về một giai

ðoạn ð„ ðạt ð˝ợc trong qu· trÏnh ph·t triển của quốc gia, v˘ng l„nh thổ

hay khu vực cụ thể n‡o.

CHUẨễ ỰỊ ẦụẾ Ể¿ừ ỚừỆẹ ễ¿Ọ

iii

H˝ớnỷ Ềẫn ỨỎẩn ðo·n ỘệnỎ ỨủỒ ðộnỷ vật tỎủy sản l‡ một t‡i liệu h˝ớng

dẫn chẩn ðo·n bệnh to‡n diện v‡ ð˝ợc cập nhật nhằm hỗ trợ việc thực hiện C·Ứ nỷuyÍn tắỨ ỨỎỉ ðạo Ỗỹ tỎuật về quản l˝ sứỨ ỖỎoẻ ðể ỀỐ ỨỎuyển ỨÛ

tr·ỨỎ nỎiệm Ứ·Ứ ðộnỷ vật tỎủy sản sốnỷ hoặc ìẦ·Ứ nỷuyÍn tắỨ ỨỎỉ ðạo Ỗỹ

thuậtî. T‡i liệu n‡y ð˝ợc x‚y dựng nhờ sự ðÛng gÛp về mặt chuyÍn mÙn của

th‡nh viÍn NhÛm cÙng t·c khu vực (RWG), cı quan dịch vụ Hỗ trợ kỹ thuật

(TTS) c˘ng c·c nh‡ khoa học kh·c trong lĩnh vực sức khoẻ ðộng vật thủy sản

trong v‡ ngo‡i khu vực ch‚u £-Th·i BÏnh D˝ıng, l‡ những ng˝ời ð„ hỗ trợ

Ch˝ıng trÏnh quản l˝ sức khoẻ ðộng vật thủy sản khu vực ch‚u £-Th·i BÏnh

D˝ıng. Cuốn H˝ớng dẫn chẩn ðo·n bệnh của ðộng vật thủy sản ch‚u £ l‡

cuốn thứ ba của bộ s·ch nhiều tập c·c t‡i liệu kỹ thuật thủy sản của FAO, ð‚y

l‡ một phần của Dự ·n ụợp t·Ứ Ỗỹ tỎuật ỨủỒ ỤỜẾ- Hỗ trợ ỨỎo vỐệỨ ỀỐ chuyển ỨÛ tr·ỨỎ nỎỐệm Ứ·Ứ ðộnỷ vật tỎủy sản sốnỷ do NACA phối hợp với

OIE v‡ một số cı quan, tổ chức quốc gia v‡ khu vực kh·c thực hiện. Cuốn thứ

nhất l‡ cuốn H˝ớnỷ Ềẫn Ỗỹ tỎuật v‡ ẦỎỐến l˝ợỨ –ồnỷ tỎuận v‡ ụ‡nỎ ðộnỷ

BắỨ ọỐnỎ ảỰẦừỄạợ Cuốn thứ hai l‡ cuốn Sổ tỒy Ứ·Ứ Ỹuy trÏnỎ tỎựỨ ỎỐện Ứ·Ứ nguyÍn tắỨ ỨỎỉ ðạo Ỗỹ tỎuật ỨủỒ ỖỎu vựỨ ỨỎ‚u £ về Ỹuản l˝ sứỨ ỖỎoẻ ðể

di chuyển ỨÛ tr·ỨỎ nỎỐệm c·Ứ ðộnỷ vật tỎủy sản sốnỷ hoặc ìỄổ tỒy Ứ·Ứ Quy trÏnỎî cung cấp t˝ liệu chung v‡ c·c quy trÏnh kỹ thuật chi tiết nhằm hỗ trợ

c·c quốc gia v‡ c·c v˘ng l„nh thổ trong khu vực thực hiện c·c h˝ớng dẫn kỹ

thuật, ð‚y l‡ cuốn thứ hai của bộ s·ch nhiều tập (T‡i liệu kỹ thuật thủy sản của FAO số 402, phần bổ sung 1). Cuốn H˝ớng dẫn chẩn ðo·n bệnh của ðộng vật

thủy sản ð˝ợc soạn thảo trong ba n„m (1998-2001) cÛ sự tham vấn ở mức ðộ

cao, trÍn cı sở ðồng thuận v‡ n‚ng cao hiểu biết, tất cả c·c t‡i liệu kể trÍn ðều

ph˘ hợp với Bộ luật quốỨ tế ỨủỒ ẾừẢ về ðộnỷ vật tỎủy sản ảxuất Ộản lần tỎứ

ba) v‡ Sổ tỒy ỨỎẩn ðo·n ỘệnỎ ðộnỷ vật tỎủy sản ỨủỒ ẾừẢ ảxuất Ộản lần tỎứ

ba), Hiệp ðịnh SPS của WTO v‡ sự hỗ trợ của c·c ðiều khoản thÌch ứng trong

Bộ quy tắỨ ứnỷ xử nỷỎề Ứ· ỨÛ tr·ỨỎ nhịÍm ỨủỒ ỤỜẾ ảẦẦẬỤạợ

–ịa chỉ ph‚n phối

C·n bộ sức khoẻ ðộng vật thủy sản C·c c·n bộ thủy sản khu vực v‡ tiểu khu vực của FAO

Vụ nghề c· của FAO

NACA

Trang bÏa: TrÏnh b‡y mối quan hệ giữa vật chủ, mầm bệnh v‡ mÙi tr˝ờng ðể ph·t sinh ra bệnh.

iv

Bondad-Reantaso, G., McGladdery, S.E., East, I., v‡ Subasinghe, R.P. (chủ biÍn)

H˝ớng dẫn chẩn ðo·n bệnh của ðộng vật thủy sản ch‚u £. T‡i liệu kỹ thuật thủy sản của FAO số. 402, Phần bổ sung 2. Rome, FAO, 2001. 240 trang.

T”Ủ ỂẮỂ

ìH˝ớng dẫn chẩn ðo·n bệnh của ðộng vật thủy sản ở ch‚u £î hoặc ìụ˝ớnỷ Ềẫn ỨỎẩn

ðo·n ỘệnỎ ở ỨỎ‚u £î l‡ một t‡i liệu h˝ớng dẫn chẩn ðo·n to‡n diện, cập nhật về c·c mầm bệnh v‡ loại bệnh ð„ ð˝ợc liệt kÍ trong Hệ thống b·o c·o h‡ng quÌ về bệnh ðộng vật

thủy sản của NACA/FAO/OIE, bao gồm cả một số bệnh kh·c ở khu vực ch‚u £. T‡i liệu ð„

ð˝ợc x‚y dựng từ những ðÛng gÛp về kỹ thuật của c·c th‡nh viÍn trong NhÛm CÙng t·c

khu vực (RWG), Cı quan Dịch vụ Hỗ trợ kỹ thuật (TSS) v‡ của c·c nh‡ khoa học kh·c về

sức khỏe ðộng vật thủy sản ở khu vực ch‚u £-Th·i BÏnh D˝ıng. Mục tiÍu l‡ cÛ ð˝ợc một

h˝ớng dẫn chẩn ðo·n ở ch‚u £ ðể chuyÍn d˘ng trong khu vực, cho cả việc chẩn ðo·n

bệnh ở cả hai mức ðộ trại nuÙi v‡ phÚng thÌ nghiệm, bổ sung cho Sổ tay c·c qui trÏnh thực hiện ìC·c nguyÍn tắc chỉ ðạo kỹ thuật của khu vực ch‚u £-Th·i BÏnh D˝ıng về Quản l˝

sức khỏe ðể Di chuyển cÛ tr·ch nhiệm c·c ðộng vật sốngî. Sau ðÛ cuốn H˝ớng dẫn chẩn

ðo·n bệnh ở ch‚u £ cÛ thể d˘ng ðể mở rộng n„ng lực chẩn ðo·n sức khoẻ ðộng vật thủy

sản của quốc gia v‡ khu vực, ðiều ðÛ sẽ gi˙p ðỡ c·c quốc gia n‚ng cấp c·c khả n„ng về

kỹ thuật ðể ð·p ứng c·c yÍu cầu của Bộ luật quốc tế về ðộng vật thủy sản của OIE (xuất

bản lần thứ ba) v‡ Hiệp ðịnh SPS của WTO, v‡ cÛ sự hỗ trợ của c·c ðiều khoản thÌch ứng

trong Bộ quy tắc ứng xử nghề c· cÛ tr·ch nhiệm của FAO. ThÙng tin trong H˝ớnỷ Ềẫn

chẩn ðo·n ỘệnỎ ở ỨỎ‚u £ ð˝ợc trÏnh b‡y theo một mẫu từ những quan s·t tổng thể tại ao hoặc trại nuÙi (Mức ðộ I), ðến h˝ớng dẫn thÙng tin về mặt kỹ thuật c·c chẩn ðo·n ph‚n

tử hoặc siÍu cấu tr˙c tiÍn tiến v‡ c·c ph‚n tÌch của phÚng thÌ nghiệm (c·c mức ðộ II v‡ III, v‡ c·c tiÍu chuẩn sức khoẻ ðộng vật thủy sản của OIE), vÏ thế cÛ quan t‚m ðến những sai

kh·c trong lĩnh vực bệnh của quốc tế, khu vực v‡ quốc gia, cũng nh˝ c·c mức ðộ sai kh·c

của n„ng lực chẩn ðo·n bệnh giữa c·c quốc gia trong khu vực ch‚u £-Th·i BÏnh D˝ıng.

(Từ kho·: ch‚u £, NuÙi trồng thủy sản, Chẩn ðo·n bệnh, Quản l˝ sức khoẻ, Bệnh của ðộng

vật thủy sản, H˝ớng dẫn, B·o c·o về bệnh)

LỜừ ỂỰỜ

v

Tổ chức L˝ıng thực v‡ NÙng nghiệp

của LiÍn Hợp quốc (FAO) v‡ Mạng l˝ới

c·c Trung t‚m nuÙi trồng thủy sản ở

ch‚u £-Th·i BÏnh D˝ıng (NACA) tr‚n

trọng giới thiệu cuốn s·ch H˝ớnỷ Ềẫn Chẩn ðo·n ỘệnỎ ỨủỒ ðộnỷ vật tỎủy

sản ỨỎ‚u £. Cuốn s·ch n‡y l‡ cuốn thứ

ba v‡ l‡ cuốn cuối c˘ng của bộ s·ch

nhiều tập ìT‡i liệu kỹ thuật thủy sản của

FAOî, ð„ ð˝ợc x‚y dựng bởi c·c ðại

diện từ 21 ChÌnh phủ ch‚u £, c·c nh‡

khoa học v‡ chuyÍn gia về sức khoẻ

ðộng vật thủy sản, cũng nh˝ của c·c ðại

diện từ c·c cı quan v‡ tổ chức quốc

gia, khu vực v‡ quốc tế. Cuốn ụ˝ớnỷ

dẫn ỨỎẩn ðo·n ỘệnỎ ở ỨỎ‚u £ cung

cấp c·c h˝ớng dẫn chẩn ðo·n bệnh cÛ

gi· trị ðể thực hiện C·Ứ nỷuyÍn tắỨ ỨỎỉ

ðạo Ỗỹ tỎuật ở ỖỎu vựỨ ỨỎ‚u £ về

Quản l˝ sứỨ ỖỎoẻ ðể ỀỐ ỨỎuyển ỨÛ

tr·ỨỎ nỎỐệm Ứ·Ứ ðộnỷ vật tỎủy sản

sốnỷ v‡ kế hoạch thực hiện liÍn quan, Chiến l˝ợỨ ðồnỷ thuận v‡ Ỏ‡nỎ ðộnỷ

BắỨ ọỐnỎ (BCIS) (xem T‡i liệu Kỹ thuật

thủy sản số 402, phần bổ sung 1). Cuốn

s·ch cũng bổ sung cho Sổ tay c·c quy

trÏnh ðể thực hiện C·Ứ nỷuyÍn tắỨ ỨỎỉ

ðạo Ỗỹ tỎuật (xem T‡i liệu kỹ thuật thủy

sản c· của FAO số 402, Phần bổ sung

1). To‡n bộ bộ s·ch nhằm mục ðÌch hỗ

trợ c·c quốc gia v‡ khu vực trong nỗ lực

giảm thiểu c·c rủi ro của bệnh do việc di

chuyển qua biÍn giới (nhập nội v‡

chuyển ðổi). Việc thực hiện C·Ứ nỷuyÍn

tắỨ ỨỎỉ ðạo Ỗỹ tỎuật sẽ gÛp phần ðảm

bảo an to‡n v‡ t„ng thu nhập cho những

ng˝ời nuÙi trồng thủy sản ở ch‚u £ nhờ

giảm thiểu c·c rủi ro về bệnh cÛ liÍn

quan với việc di chuyển qua biÍn giới

c·c mầm bệnh ðộng vật thủy sản. Ở

nhiều n˝ớc ch‚u £, nuÙi trồng v‡ ð·nh

bắt thủy sản l‡ chỗ dựa chÌnh của an

to‡n thực phẩm v‡ sinh kế ở v˘ng nÙng

thÙn, v‡ hiệu quả thực hiện c·c h˝ớng

dẫn kỹ thuật sẽ gÛp phần cho c·c nỗ lực

của khu vực ðể n‚ng cao sinh kế ở nÙng

thÙn, trong khuÙn khổ rộng hın của

quản l˝ cÛ tr·ch nhiệm, bền vững mÙi

tr˝ờng v‡ bảo vệ tÌnh ða dạng sinh học

của n˝ớc. Ch˝ıng trÏnh Hợp t·c Kỹ thuật (TCP)

của FAO Dự ·n TCP/RAS 6714 (A) v‡

9065 (A) ìHỗ trợ cho việc di chuyển cÛ

tr·ch nhiệm c·c ðộng vật thủy sản

sốngî ð„ ð˝ợc NACA triển khai v‡o

n„m 1998, với sự tham gia của 21 n˝ớc

trong to‡n khu vực. Ch˝ıng trÏnh n‡y

ð„ ð˝ợc hỗ trợ nỗ lực của FAO trong

việc gi˙p ðỡ c·c quốc gia th‡nh viÍn

thực hiện c·c ðiều khoản thÌch ứng ở

ðiều 9 (Ph·t triển nuÙi trồng thủy sản)

của Bộ quy tắỨ ứnỷ xử nỷỎề Ứ· ỨÛ

tr·ỨỎ nỎỐệm (CCRE), ở cả c·c mức ðộ

quốc gia v‡ khu vực. Bộ c·c NguyÍn tắc h˝ớng dẫn, do một nhÛm chuyÍn gia về sức khoẻ ðộng vật

thủy sản x‚y dựng tại Hội thảo khu vực

tổ chức ở Bangkok n„m 1996, ð„ tạo ra

cı sở cho một qu· trÏnh t˝ vấn mở

rộng v‡o giai ðoạn 1998 - 2000, với sự

tham gia của c·c ðiều phối viÍn quốc

gia do c·c chÌnh phủ ðề cử, NACA, FAO, OIE v‡ c·c chuyÍn gia khu vực

v‡ quốc tế. Dựa trÍn c·c b·o c·o từ

những hội thảo n‡y, cũng nh˝ c·c hoạt

ðộng giữa c·c phiÍn họp do FAO v‡

NACA ðiều phối, Dự thảo của C·Ứ nguyÍn tắỨ ỨỎỉ ðạo Ỗỹ tỎuật ð„ ð˝ợc

trÏnh b‡y v‡ thảo luận tại Hội thảo của

của Dự ·n về Quản l˝ sức khoẻ khu

vực ch‚u £ ðể di chuyển xuyÍn biÍn

giới cÛ tr·ch nhiệm c·c ðộng vật thủy

sản sống, tổ chức ở Bắc Kinh, Trung

Quốc, từ ng‡y 27 ðến 30/6/2000. Cuốn C·Ứ nỷuyÍn tắỨ ỨỎỉ ðạo Ỗỹ tỎuật

ð„ ð˝ợc xem xÈt lại v‡ ð˝ợc c·c ðại

biểu dự họp thảo luận, bao gồm c·c

ðiều phối viÍn quốc gia, FAO, NACA, OIE (c·c ðại diện của Hội ðồng Bệnh c·

v‡ –ại diện khu vực ở Tokyo) v‡ nhiều

chuyÍn gia quản l˝ sức khoẻ ðộng vật

thủy sản khu vực v‡ quốc tế. C·c ðiều

phối viÍn quốc gia ðều nhất trÌ t·n th‡nh

về nguyÍn tắc C·Ứ nỷuyÍn tắỨ ỨỎỉ ðạo

kỹ tỎuật, vÏ nÛ ð„ ð˝a ra h˝ớng dẫn cÛ

gi· trị cho c·c nỗ lực quốc gia v‡ khu

vực ðể giảm c·c rủi ro của bệnh do việc

di chuyển xuyÍn biÍn giới c·c ðộng vật

thủy sản sống. Thừa nhận tầm quan trọng to lớn của

việc thực hiện C·Ứ nỷuyÍn tắỨ ỨỎỉ ðạo

kỹ tỎuật, c·c ðại biểu ð„ chuẩn bị một

chiến l˝ợc thực hiện chi tiết gọi l‡ Chiến

l˝ợỨ ðồnỷ tỎuận v‡ Ỏ‡nỎ ðộnỷ ỰắỨ

Kinh (BCIS), tập trung v‡o c·c chiến

l˝ợc quốc gia, cÛ sự hỗ trợ thÙng qua

hợp t·c khu vực v‡ quốc tế. Chiến l˝ợc

thực hiện to‡n diện n‡y ð„ ð˝ợc c·c ðại

biểu hội thảo nhất trÌ chấp thuận. C·c quốc gia tham gia x‚y dựng C·Ứ nguyÍn tắỨ ỨỎỉ ðạo Ỗỹ tỎuật, BCIS, Sổ

tay c·Ứ quy trÏnỎ v‡ Ỏ˝ớnỷ Ềẫn ỨỎẩn

LỜừ ỂỰỜ

vi

ðo·n ỘệnỎ ở ỨỎ‚u £ l‡ ‘xtr‚ylia, Bangladesh, Campuchia, CHND Trung

Hoa, Hongkong Trung Quốc, Ấn –ộ,

InðÙnexia, Iran, Nhật Bản, CHDCND

L‡o, Malaysia, Myanmar, Nepal, Pakistan, Philippin, Singapore, Sri Lanka, Th·i

Lan v‡ Việt Nam. FAO v‡ NACA xin b‡y tỏ lời cảm ın tới

tất cả c·c chÌnh phủ, cı quan v‡ tổ

chức cũng nh˝ ðến tất cả c·c c· nh‚n

ð„ d‡nh thời gian, nỗ lực v‡ t‡i n„ng

chuyÍn mÙn ðể biÍn soạn t‡i liệu n‡y v‡

c·c thÙng tin kh·c nảy sinh trong qu·

trÏnh l‡m việc.

Ichiro Nomura

Trợ l˝ Tổng Gi·m ðốc

Vụ Nghề c·

Tổ chức L˝ıng thực v‡ NÙng nghiệp của

LHQ

Viale delle Terme di Caracalla 00100

Rome, Italia

Fax: + 39 06 570-53020

E-mail: [email protected] hoặc

[email protected]

Trang web: http://www.fao.org/fi/default.asp

Pedro Bueno

–iều phối viÍn Mạng l˝ới c·c Trung t‚m nuÙi trồng thủy

sản ở ch‚u £-Th·i BÏnh D˝ıng (NACA)

Vụ Nghề c·, Kasetsart University Campus, Ladyao, Jatujak

Bangkok 10900, Th·i Lan Fax: (662) 561-1727

E-mail: [email protected]

Trang web: http://www.enaca.org

LỜừ ễ”ừ –Ầẹ

vii

Việc di chuyển ðộng vật thủy sản sống

l‡ cần thiết ðể ph·t triển nuÙi trồng thủy

sản ở cả hai mức ðộ tự cung tự cấp v‡

th˝ıng mại. Tuy nhiÍn, việc di chuyển

nh˝ thế l‡m t„ng khả n„ng di nhập c·c mầm bệnh mới, ch˙ng cÛ thể mang ðến

những hậu quả tai hại cho nghề nuÙi

trồng thủy sản, khai th·c thủy sản v‡

c·c nguồn lợi cÛ liÍn quan, cũng nh˝ cả

những nguồn sinh kế phụ thuộc v‡o c·c

cÙng việc n‡y. Nhằm giảm thiểu hoặc

tr·nh nguy cı mầm bệnh lan truyền qua

việc di chuyển ðộng vật thủy sản, ðiều

cần thiết l‡ c·c c· nh‚n v‡ tổ chức

tham gia v‡o c·c hoạt ðộng n‡y nhận

thức ð˝ợc v‡ tham gia v‡o qu· trÏnh

quản l˝ sức khỏe to‡n diện. Những t·c ðộng bất lợi tới kinh tế - x„ hội v‡ mÙi tr˝ờng do việc di chuyển c·c ðộng

vật thủy sản v‡ c·c sản phẩm của ch˙ng một c·ch vÙ tr·ch nhiệm hoặc thiếu c‚n

nhắc ð„ dẫn ðến sự thừa nhận của to‡n

cầu về việc cần thiết phải cÛ những ðiều

luật về quản l˝ sức khoẻ nhằm bảo vệ

nghề nuÙi trồng thủy sản, nguồn lợi thủy

sản v‡ mÙi tr˝ờng nuÙi trồng thủy sản. Trong nhiều tr˝ờng hợp, c·c t·c ðộng n‡y

l‡ hậu quả trực tiếp của việc khÙng cÛ c·c

chiến l˝ợc quản l˝ sức khoẻ cÛ hiệu quả

của quốc gia v‡ khu vực. Tuy nhiÍn, việc

hÏnh th‡nh c·c biện ph·p kiểm dịch, chứng nhận sức khỏe cÛ hiệu quả v‡ c·c nguyÍn tắc chỉ ðạo thÌch hợp trÍn phạm vi

quốc tế l‡ rất phức tạp. VÏ phải xem xÈt

ðến ho‡n cảnh kinh tế - x„ hội v‡ mÙi

tr˝ờng trÍn phạm vi rộng lớn c˘ng với ðÛ

l‡ h‡ng loạt ðộng vật thủy sản cÛ liÍn

quan v‡ c·c mầm bệnh, bệnh của ch˙ng. Ngo‡i ra, những l˝ do kh·c nhau ðể di

chuyển ðộng vật thủy sản sống v‡ c·c

sản phẩm lại kÈo theo một loạt thay ðổi

tiếp theo cho qu· trÏnh. Tuy nhiÍn, c·c t·c

ðộng nghiÍm trọng do khÙng hạn chế việc

di chuyển thủy sản sống trong khu vực v‡

quốc tế ð„ ð˝ợc thừa nhận ở phạm vi

to‡n cầu - một yếu tố ð„ ð˝ợc phản ·nh

rı r‡ng trong Bộ luật quốỨ tế về sứỨ

khỏỔ ðộnỷ vật tỎủy sản v‡ Sổ tỒy ỨỎẩn

ðo·n ỘệnỎ ðộnỷ vật tỎủy sản ỨủỒ ẾừẢ

1

(Cı quan quốc tế về bệnh dịch ðộng vật),

trong ðÛ ð˝a ra c·c nguyÍn tắc chỉ ðạo v‡

khuyến c·o ðể giảm nguy cı của việc lan

truyền c·c mầm bệnh ðặc tr˝ng cÛ liÍn

quan ðến việc buÙn b·n c·c ðộng vật thủy

sản trÍn phạm vi quốc tế. Do c·c qui ðịnh quốc tế hiện nay khÙng

phải l˙c n‡o cũng giải quyết ð˝ợc c·c

vấn ðề về dịch bệnh trong việc sản xuất v‡ buÙn b·n thực phẩm thủy sản, sự

cần thiết phải cÛ c·c qui ðịnh quản l˝

sức khoẻ cÛ hiệu quả, trong ðÛ tập

trung v‡o c·c vấn ðề về lo‡i v‡ bệnh ở

khu vực n‡y ð„ ð˝ợc thừa nhận từ

nhiều n„m nay. C·ch tiếp cận cho cả

khu vực, chứ khÙng phải l‡ từng quốc

gia, ð˝ợc cho l‡ thÌch hợp do nhiều

quốc gia trong khu vực cÛ c˘ng c·c ðặc

ðiểm x„ hội, kinh tế, cÙng nghiệp, mÙi

tr˝ờng, sinh học v‡ ðịa l˝. Nhiều quốc

gia cÚn cÛ c·c mặt n˝ớc chung với c·c

quốc gia l·ng giềng v‡ ð˝ờng ph‚n

n˝ớc của một số con sÙng chÌnh ở

ch‚u £ v˝ợt qua c·c ð˝ờng biÍn giới

quốc gia. Một ch˝ıng trÏnh quản l˝ sức

khỏe ð˝ợc cả khu vực chấp nhận sẽ tạo

thuận lợi cho việc buÙn b·n, bảo vệ sản

xuất thủy sản (tự cung tự cấp v‡ th˝ıng mại) v‡ mÙi tr˝ờng khỏi bị bệnh tấn

cÙng. Ch˝ıng trÏnh Khu vực của FAO/NACA

hợp t·c quản l˝ sức khỏe ðộng vật thủy

sản ð„ ð˝ợc triển khai ðể ð·nh gi· sự

cần thiết phải quản l˝ sức khỏe tốt hın

nhằm hỗ trợ việc di chuyển ðộng vật thủy

sản sống ð˝ợc an to‡n v‡ tÌnh ph˘ hợp

của c·c bộ luật quốc tế hiện cÛ về quản

l˝ sức khoẻ ðộng vật thủy sản, kiểm dịch

v‡ cấp chứng nhận sức khỏe, bao gồm

c·c bộ luật của OIE, Ủy ban T˝ vấn nghề

c· nội ðịa của ch‚u ¬u (EIFAC) v‡ Hội

ðồng Khai th·c biển (ICES) theo c·c ðiều

kiện của ch‚u £. Việc ð·nh gi· n‡y ð„

nhấn mạnh rằng c·c rủi ro về bệnh cÛ

liÍn quan ðến việc lan truyền mầm bệnh

trong khu vực ch‚u £ chỉ cÛ thể giảm ði nhờ c·ch tiếp cận về quản l˝ sức khỏe

ðộng vật thủy sản rộng hın hiện nay nh˝

ð„ cÛ trong c·c bộ qui tắc h‡nh ðộng

chuyÍn về bệnh (vÌ dụ, Bộ qui tắc của

OIE) hoặc trong c·c bộ qui tắc v‡ nghị

ðịnh th˝ d‡nh riÍng cho c·c quốc gia ở

bắc b·n cầu (vÌ dụ c·c Bộ qui tắc ICES

v‡ EIFAC).

1 Xem OIE. 2000a. Bộ luật quốc tế về sức khỏe ðộng vật thủy sản. Xuất bản lần thứ 3. OIE, Paris, 153

tr., v‡ OIE. 2000b. Sổ tay chẩn ðo·n bệnh ðộng vật thủy sản. Xuất bản lần thứ 3. OIE, Paris, 237 tr. 2 Xem Humphrey, JD., JR. Arthur, R.P. Subasinghe v‡ M.J.Phillips. 1997. Chứng chỉ sức khỏe v‡ kiểm

dịch ðộng vật thủy sản ở ch‚u £. T‡i liệu hội thảo khu vực về C·c nguyÍn tắc về sức khỏe v‡ kiểm dịch

LỜừ ễ”ừ –Ầẹ

viii

ðể di chuyển ðộng vật cÛ tr·ch nhiệm (Di nhập v‡ lu‚n chuyển ðộng vật thủy sản), Bangkok, Th·i Lan, 28/01/1996. T‡i liệu kỹ thuật thủy sản của FAO số 373, 153 tr.

Ngo‡i ra, nÛ cũng nhấn mạnh sự cần

thiết tham gia của ng˝ời ở tr˝ớc biÍn

giới (xuất khẩu), ở biÍn giới v‡ sau biÍn

giới (nhập khẩu) v‡o ch˝ıng trÏnh ðể

ðảm bảo hợp t·c quản l˝ sức khỏe của

việc di chuyển ðộng vật thủy sản. Với

sự hỗ trợ của Ch˝ıng trÏnh Hợp t·c Kỹ

thuật của FAO (TCP) do NACA thực

hiện, C·Ứ nỷuyÍn tắỨ ỨỎỉ ðạo Ỗỹ tỎuật

củỒ ỖỎu vựỨ ỨỎ‚u £ ðể ỀỐ ỨỎuyển ỨÛ

tr·ỨỎ nỎỐệm Ứ·Ứ ðộnỷ vật thủy sản

sốnỷ l‡ một t‡i liệu do một nhÛm c·c

chuyÍn gia sức khoẻ ðộng vật thủy sản ở trong v‡ ngo‡i khu vực biÍn soạn ðể

tham gia x‚y dựng c·c qui trÏnh quản l˝

sức khoẻ cÛ hiệu quả ðể vận chuyển an

to‡n c·c ðộng vật thủy sản sống trong

v‡ giữa c·c quốc gia ở khu vực. T‡i liệu

thứ nhất của c˘ng một bộ, Sổ tỒy Ứ·Ứ

qui trÏnỎ ðể tỎựỨ ỎỐện Ứ·Ứ ễỷuyÍn tắỨ

chỉ ðạo Ỗỹ tỎuật ỨủỒ ỖỎu vựỨ ỨỎ‚u £

về quản l˝ sứỨ ỖỎoẻ ðể ỀỐ ỨỎuyển ỨÛ

tr·ỨỎ nỎỐệm Ứ·Ứ ðộnỷ vật tỎủy sản

sốnỷ, cung cấp nguyÍn liệu cı bản v‡

c·c qui trÏnh kỹ thuật chi tiết ðể gi˙p c·c

quốc gia v‡ l„nh thổ trong khu vực ch‚u £ thực hiện C·Ứ ễỷuyÍn tắỨ ỨỎỉ ðạo

kỹ tỎuật. T‡i liệu thứ hai của c˘ng một

bộ l‡ H˝ớng dẫn chẩn ðo·n bệnh ở

ch‚u £, cung cấp h˝ớng dẫn chẩn ðo·n

ðể thực hiện C·Ứ nỷuyÍn tắỨ ỨỎỉ ðạo

kỹ thuật v‡ c˘ng bổ sung cho Sổ tỒy

c·Ứ quỐ trÏnỎ.

LỜừ ẦẢỦ ’ễ

ix

CÛ nhiều ng˝ời3 m‡ ch˙ng tÙi phải ch‚n

th‡nh cảm ın vÏ sự ðÛng gÛp h‡o hiệp

của họ v‡o việc biÍn soạn v‡ c˘ng biÍn

tập c·c ph‚n kh·c nhau của cuốn H˝ớng dẫn Chẩn ðo·n bệnh ở ch‚u £ mặc d˘ chỉ l‡ ghi ch˙ rất ngắn, cung

cấp c·c gÛp ˝ v‡ thÙng tin kỹ thuật cÛ

gi· trị, v‡ c·c ảnh chụp. Ch˙ng tÙi biết

ın c·c vị cÛ tÍn sắp xếp theo vần chữ

c·i nh˝ sau:

ï TS. Rob Adlard (Bảo t‡ng Queensland

- ‘xtr‚ylia) về ð·nh gi· phần 3 - Bệnh

của nhuyễn thể.

ï TS. Victoria Alday de Graindorge (CSA

- Ecuador; e-mail: [email protected]) về ð·nh gi· c·c phần C.2 - YHD, C.3 -

IHHN, C.4 WSD, C.5 - BMN v‡ C.8 - TS.

ï TS. Eva-Maria Bernoth (AFFA - ‘xtr‚ylia) về những sı thảo ðầu tiÍn

của Bản h˝ớng dẫn v‡ sự cố gắng

bền bỉ ðể ho‡n th‡nh Bản h˝ớng dẫn.

ï TS. Supranee Chinabut (AAHRI - Th·i

Lan) v‡ TS. Kamonporn Tonguthai

(PhÚng thÌ nghiệm tham vấn của OIE

về EUS, AAHRI - Th·i Lan) về ð·nh

gi· phần 2 - Bệnh c· v‡ cung cấp

thÙng tin cho phần F.2 - EUS.

ï ‘ng Dan Fegan (Biotec - Th·i Lan) v‡

GS. Tim Flegel (–ại học Mahidol - Th·i Lan) về sự ðÛng gÛp mở rộng

phần 4 - Bệnh gi·p x·c, v‡ c·c phần C.1 - Kỹ thuật chung, C.2 - YHD, C.3

- IHHN v‡ C.4 - WSD.

ï TS. Ken Hasson (Super Shrimp - Mỹ;

e-mail:[email protected]) về

ð·nh gi· phần 4 - Bệnh gi·p x·c v‡

c·c phần C.1 - Kỹ thuật chung, C.5 - BMN, C.8 -TS v‡ C.10 - NH.

ï TS. Mike Hine (MAF - New Zealand), TS. Susan Bower (DFO - Canada), Dr. Robert Adlard (Bảo t‡ng

Queensland - ‘xtr‚ylia), TS. Mi - Seon Park v‡ TS. Dong Lim Choi

(NFRDI - H‡n Quốc), TS. Brian Jones

(FWA - ‘xtr‚ylia), v‡ cÙ Daisy Ladra

(BFAR - Philippin) ð„ h‡o hiệp cung

cấp c·c ảnh cho phần 3 - Bệnh của

nhuyễn thể.

3–ịa chỉ v‡ hộp th˝ ðiện tử của c·c ðın vị n‡y ð„ ð˝ợc liệt kÍ trong ìH˝ớng dẫn Chẩn ðo·n bệnh ở ch‚u £

ï GS. Don Lightner (–ại học Arizona - Mỹ; e-mail: [email protected]) v‡

TS. Pornlerd Chanratchakool (AAHRI

- Th·i Lan) ð„ h‡o hiệp cho phÈp in

lại nhiều ảnh trong ấn phẩm của

Lightner (1996) v‡ Chanratchakool v‡

cộng sự (1998); GS. Tim Flegel (–ại

học Mahidol - Th·i Lan) v‡ TS. Victoria Alday de Graindorge (CSA - Ecuador) ð„ cung cấp ảnh chụp lấy từ

CD-ROM về chẩn ðo·n bệnh tÙm;

GS. M. Shariff, Dr. Peter Walker v‡

TS.Fernando Jimenez (SEMARNAP- Mexico e-mail: [email protected])

ð„ cung cấp ảnh cho phần 4 - Bệnh

của gi·p x·c.

ï TS. Leigh Owens (–ại học James

Cook - ‘xtr‚ylia, e-mail:

[email protected]) về ð·nh gi·

C.7 - SMVD.

ï GS. Md. Shariff (UPM - Malaysia) ð„

cung cấp thÙng tin cho phần C.4a - BWSS.

ï TS. Peter Walker (CSIRO - ‘xtr‚ylia)

ð„ ð·nh gi· v‡ viết lại C.6 - GAV.

ï GS. Mamori Yoshimizu (–ại học

Hokkaido - Nhật Bản), GS. Kazuo

Ogawa (–ại học tổng hợp Tokyo - Nhật Bản), GS. Kishio Hatai (–HTH

về khoa học kiểm dịch v‡ –ộng vật - Nhật Bản), TS. Hiroshi Yokoyama

(–HTH Tokyo - Nhật Bản, e-mail: [email protected]), GS. Chau Shi Shi (–HQG –‡i Loan;e- mail: [email protected]);

ï TS. J Richard Arthur (Canada), TS. Roger Chong (Cục Thuỷ sản v‡ Bảo

quản - Hongkong - Trung Quốc), TS. Richard B. Callinan (NSWF - ‘xtr‚ylia) v‡ TS. Mark Crane (AAHL - ‘xtr‚ylia) ð„ h‡o hiệp cung cấp ảnh

cho Phần 2 - Bệnh của c·.

ï GS. Jiang Yulin (PhÚng thanh tra v‡

kiểm dịch xuất v‡ nhập Shenzen - CHND Trung Hoa) ð„ cung cấp thÙng

tin v‡ gÛp ˝ cÛ gi· trị cho Phần 2 - Bệnh của c· v‡ nhiều ảnh chụp.

LỜừ ẦẢỦ ’ễ

x

C·c ðiều phối viÍn quốc gia, c·c th‡nh

viÍn của NhÛm CÙng t·c khu vực v‡ Cı

quan Dịch vụ Hỗ trợ kỹ thuật ð„ hỗ trợ

hÏnh th‡nh t‡i liệu H˝ớng dẫn chẩn

ðo·n bệnh ở ch‚u £. Hội c·c nh‡ bệnh

c· ch‚u ¬u (EAFP) ð„ cho phÈp in lại nhiều ảnh chụp từ cuốn ìTÙi nÍn l‡m

gÏ?î. C·c chuyÍn gia ð˝ợc liệt kÍ trong

c·c Phụ lục cũng ð„ ðồng ˝ cung cấp

thÙng tin v‡ t˝ vấn về sức khoẻ thuộc

lĩnh vực chuyÍn mÙn riÍng của họ. Ch˙ng tÙi xin cảm ın tất cả c·c vị. Ch˙ng tÙi ðặc biệt cảm ın TS. Michael

J.Phillips của NACA về tầm nhÏn v‡

ðộng viÍn liÍn tục của Ùng; c·c ðiều phối viÍn của NACA, Ùng Hassanai Kongkeo

(1996-2001) v‡ Ùng Pedro Bueno (từ

2001 ðến nay) về những hỗ trợ mạnh mẽ ðến ch˝ıng trÏnh sức khoẻ ðộng vật

thủy sản khu vực ch‚u £; v‡ nhÛm

Ph˝ıng tiện truyền thÙng ch‚u £ về c·c

˝ t˝ởng s·ng tạo v‡ hợp t·c hữu nghị

của họ v‡ ð·p ứng nhanh c·c yÍu cầu

ðÙi khi khÙng ð˙ng l˙c ðể ho‡n tất cuốn H˝ớng dẫn chẩn ðo·n bệnh ở ch‚u £.

Ban biÍn tập

MỤẦ ỚỤẦ

11

Trang bÏỒ

ThÙnỷ Ộ·o về Ộản quyền t·Ứ ỷỐả ii

Chuẩn Ộị ỨỎo t‡Ố lỐệu iii

TÛm tắt iv LờỐ tựỒ v LờỐ nÛỐ ðầu vii

LờỐ Ứảm ın ix MụỨ lụỨ 11

Từ ðiển tỎuật nỷữ 15

C·Ứ từ vỐết tắt 31

TÍn ỖỎoỒ ỎọỨ v‡ tÍn tỎÙnỷ Ềụnỷ 33

I LỜI GIỚI THIỆU 37

I.1 Bối cảnh 38

I.2 Mục ðÌch v‡ phạm vi 38

I.3 H˝ớng dẫn cho ng˝ời sử dụng 38

I.4 Sức khoẻ v‡ ðộng vật thủy sản 40

I.5 Vai trÚ của chẩn ðo·n bệnh trong sức khoẻ của

ðộng vật thủy sản 41

I.6 C·c mức ðộ chẩn ðo·n 41

I.7 T‡i liệu tham khảo 44

Cấu tạo ỷỐảỐ pỎẫu ỨủỒ một Ứ· x˝ınỷ ðiển ỎÏnỎ 46

F.1 Kỹ tỎuật ỨỎunỷ 48

F.1.1 C·c quan s·t tổng qu·t 48

F.1.1.1 Tập tÌnh 48

F.1.1.2 Quan s·t bề ngo‡i 48

F.1.1.2.1 Da v‡ v‚y 48

F.1.1.2.2 Mang 49

F.1.1.2.3 Th‚n 50

F.1.1.3 Quan s·t bÍn trong 50

F.1.1.3.1 Khoang bụng v‡ Cı 50

F.1.1.3.2 C·c cı quan 50

F.1.2 C·c chỉ tỐÍu mÙỐ tr˝ờnỷ 51

F.1.3 Quy trÏnỎ ỨỎung 51

F.1.3.1 Chuẩn bị tr˝ớc khi lấy mẫu 51

F.1.3.2. ThÙng tin chung 52

F.1.3.3 Lấy mẫu ðể kiểm tra sức khoẻ 52

F.1.3.4 Lẫy mẫu ðể chẩn ðo·n bệnh 52

F.1.3.5 Lấy mẫu sống ðể vận chuyển 53

F.1.3.6 Lấy mẫu mÙ hoặc c· chết ðể chuyển ði 53

F.1.3.7 Bảo quản (cố ðịnh) c·c mẫu mÙ 54

F.1.3.8 Vận chuyển mẫu ð„ bảo quản 54

F.1.4. Ghi chÈp - L˝u ỷỐữ 55

F.1.4.1. C·c quan s·t tổng qu·t 55

F.1.4.2 Quan s·t mÙi tr˝ờng 55

F.1.4.3 Ghi chÈp về ð‡n c· nuÙi thả 55

F.1.5 T‡Ố lỐệu tỎỒm ỖỎảo 55

PHẦễ Ẩ - GIỚừ ỂụừỆẹ

PHẦễ Ị - C£Ầ ỰỆễụ ẦỦỜ Ầ£

MỤẦ ỚỤẦ

12

C£Ầ ỰỆễụ ẦỦỜ Ầ£ ỏẾ ỞừẬẹỄ

F.2 DịỨỎ ỘệnỎ ỎoạỐ tử Ứı quỒn tạo m·u 57

F.3 BệnỎ ỎoạỐ tử Ứı quỒn tạo m·u Ềo nỎỐễm tr˘nỷ ảừụễạ 60

F.4 Virus c· ỎồỐ ễỎật Ựản Oncorhynchus masou (OMV) 63

F.5 HoạỐ tử nỎỐễm tr˘nỷ tụy ảừẤễạ 66

F.6 Bệnh viÍm n„o v‡ vınỷ mạỨ Ềo ỞỐrus ảỞẢẬạ 70

F.7 BệnỎ nỎỐễm ỞỐrus v‡o m˘Ồ xu‚n ở Ứ· ỨỎÈp ảỄỞẦạ 74

F.8 BệnỎ nỎỐễm tr˘nỷ xuất Ỏuyết Ềo ỞỐrus ảỞụỄạ 77

F.9 BệnỎ u nỒnỷ ỘạỨỎ Ỏuyết 80

BỆễụ ẦỦỜ Ầ£ ỏẾ Ởừ ọụẹẨễ

F.10 BệnỎ nỎỐễm ỖỎuẩn tỎận ảỰọỏạ 84

C£Ầ ỰỆễụ Ầ” Ớừ N QUAN –Ếễ ễẤỦ

F.11 HộỐ ỨỎứnỷ ỀịỨỎ ỘệnỎ lở loÈt ảẢẹỄạ 88

PHỤ ỚỤẦ

F.AI. C·Ứ ẤỎÚnỷ tỎÌ nỷỎỐệm tỎỒm vấn về ỘệnỎ Ứ· ỨủỒ ẾừẢ 93

F.AII. Danh s·ỨỎ Ứ·Ứ ỨỎuyÍn ỷỐỒ ỖỎu vựỨ về ỘệnỎ Ứ· ở

ch‚u £-Th·Ố ỰÏnỎ ỏ˝ınỷ 96

F.AIII. Danh s·ỨỎ Ứ·Ứ sổ tỒyốỎ˝ớnỷ Ềẫn Ỏữu Ềụnỷ về

bệnỎ Ứ· ở ỨỎ‚u £-Th·Ố ỰÏnỎ ỏ˝ınỷ 103

Cấu tạo ỷỐảỐ pỎẫu Ứon Ỏầu 106

M.1 KỸ ỂụẹẬỂ Ầụẹễờ 108

M.1.1 C·Ứ quỒn s·t ỨỎunỷ 109

M.1.1.1 Tập tÌnh 109

M.1.1.2 C·c quan s·t mặt vỏ ngo‡i 109

M.1.1.3 C·c quan s·t mặt vỏ trong 109

M.1.1.4 C·c bề mặt mÙ mềm 109

M.1.2 C·Ứ ỨỎỉ tỐÍu mÙỐ tr˝ờnỷ 112

M.1.3 C·Ứ quy trÏnỎ ỨỎunỷ 114

M.1.3.1 Chuẩn bị tr˝ớc khi thu mẫu 114

M.1.3.2 ThÙng tin chung 114

M.1.3.3 Lấy mẫu ðể kiểm tra sức khoẻ 114

M.1.3.4 Lấy mẫu ðể chẩn ðo·n bệnh 114

M.1.3.5 Lấy mẫu sống ðể vận chuyển 114

M.1.3.6 Bảo quản c·c mẫu mÙ 115

M.1.3.7 Vận chuyển c·c mẫu ð„ bảo quản 116

M.1.4 L˝u ỷỐữ - ghi chÈp 116

M.1.4.1 C·c quan s·t tổng thể 116

M.1.4.2 C·c quan s·t mÙi tr˝ờng 117

M.1.4.3 Ghi chÈp về nuÙi thả 117

M.1.5 T‡Ố lỐệu tỎỒm ỖỎảo 117

C£Ầ ỰỆễụ ẦỦỜ ễụẹỌỄễ ỂụỂ

M.2 BệnỎ ỰonỒmỐỒ ảBonamia sp., B. ostreae) 119

M.3 BệnỎ ỦỒrtỔỐlỐỒ ảMarteilia refringens, M. sydneyi) 123

M.4 BệnỎ ỦỐỖroỨytos (Mikrocytos mackini, M roughleyi) 127

PHẦễ Ệ - C£Ầ ỰỆễụ ẦỦỜ ễụẹỌỄễ ỂụỂ

MỤẦ ỚỤẦ

13

M.5 BệnỎ ẤỔrỖỐnsus ảPerkinsus marinus, P. olseni) 131

M.6 BệnỎ ụỒplosporỐỀỐum ảHaplosporidium costale, H. nelsoni) 136

M.7 BệnỎ ỦỒrtỔỐlỐoỐỀỔs ảMarteilioides chungmuensis, M. branchialis) 142

M.8 BệnỎ ỐrỐỀovỐrus ảỰệnỎ m‡nỷ ·o ở Ỏầu Ềo ỞỐrusạ 145

PHỤ ỚỤẦ

M.AI. PhÚnỷ ỖỐểm nỷỎỐệm tỎỒm vấn về ỘệnỎ nỎuyễn tỎể

củỒ ẾừẢ 147

M.AII. Danh s·ỨỎ Ứ·Ứ ỨỎuyÍn ỷỐỒ ỖỎu vựỨ về ỘệnỎ nỎuyễn tỎể

ở ỨỎ‚u £ ỂỎ·Ố ỰÏnỎ ỏ˝ınỷ 148

M.AIII. Danh s·ỨỎ Ứ·Ứ Ễổ tỒyốỎ˝ớnỷ Ềẫn ỨỎẩn ðo·n Ỏữu Ềụnỷ

về ỘệnỎ nỎuyễn tỎể 150

HÏnỎ mÙ tả ỘÍn tronỷ v‡ ỘÍn nỷo‡Ố Ứon tÙm 152

C.1 KỸ ỂụẹẬỂ Ầụẹễờ 155

C.1.1 C·Ứ quỒn s·t chung 155

C.1.1.1 Tập tÌnh 155

C.1.1.1.1 Tổng qu·t 155

C.1.1.1.2 Tỷ lệ tử vong 155

C.1.1.1.3 Hoạt tÌnh „n 156

C.1.1.2 C·c quan s·t bề mặt 156

C.1.1.2.1 Hiện t˝ợng sinh vật b·m v‡ „n mÚn 156

C.1.1.2.2 Mềm vỏ, ðốm v‡ tổn th˝ıng vỏ 156

C.1.1.2.3 M‡u sắc 156

C.1.1.2.4 C·c quan s·t về mÙi tr˝ờng 158

C.1.1.3 C·c bề mặt mÙ mềm 158

C.1.2 C·c chỉ tỐÍu mÙi tr˝ờnỷ 158

C.1.3 C·Ứ quy trÏnỎ ỨỎunỷ 158

C.1.3.1 Chuẩn bị tr˝ớc khi thu mẫu 158

C.1.3.2 ThÙng tin chung 160

C.1.3.3 Lấy mẫu ðể kiểm tra sức khỏe 160

C.1.3.4 Lấy mẫu ðể chẩn ðo·n bệnh 160

C.1.3.5 Lấy mẫu sống ðể vận chuyển 160

C.1.3.6 Bảo quản c·c mẫu mÙ 162

C.1.3.7 Vận chuyển c·c mẫu ð„ ð˝ợc bảo quản 163

C.1.4 Ghi chÈp - L˝u giữ 163

C.1.4.1 C·c quan s·t chung 163

C.1.4.2 C·c quan s·t mÙi tr˝ờng 163

C.1.4.3 Ghi chÈp về nuÙi thả 164

C.1.5 T‡i liệu tỎỒm ỖỎảo 164

C£Ầ ỰỆễụ ẦỦỜ Ể‘Ủ ỏẾ ỞừẬẹỄ

C.2 BệnỎ ðầu v‡nỷ ảỌụỏạ 165

C.3 BệnỎ ỎoạỐ tử vỏ Ề˝ớỐ v‡ Ứı quỒn tạo m·u Ềo nỎỐễm

tr˘nỷ ảừụụễạ 171

C.4 BệnỎ ðốm trắnỷ ảWSD) 176

C.4a. HộỐ ỨỎứnỷ ðốm trắnỷ Ềo vỐ ỖỎuẩn ảỰỪỄỄạ 181

PHẦễ ắ - BỆễụ ẦỦỜ ờừ£Ấ Ữ£Ầ

MỤẦ ỚỤẦ

14

C.5. BệnỎ vỐrus ỎoạỐ tử tuyến ruột ỷỐữỒ ảỰỦễạ 184

C.6. Virus g‚y Ỗết ỀÌnỎ mỒnỷ ảờỜỞạ 187

C.7. HộỐ ỨỎứnỷ ỷ‚y tử vonỷ tÙm Ộố mẹ ảỄỦỞỏạ 190

C.8. HộỐ ỨỎứnỷ ỂỒurỒ ảỂỄạ 192

C.9 BệnỎ ỨÚỐ Ềo vỐrus ða diện ỨÛ nỎ‚n ảễẤỏạ 199

BỆễụ ẦỦỜ Ể‘Ủ ỏẾ Ởừ ọụẹẨễ

C.10 BệnỎ ỎoạỐ tử ỖỎốỐ ỷỒn tụy ảễụẤạ 205

BỆễụ Ở Ể‘Ủ ỏẾ ễẤỦ

C.11 BệnỎ nấm ở tÙm Ứ‡nỷ ðỏ 209

PHỤ ỚỤẦ

C.A I C·Ứ pỎÚnỷ tỎÌ nỷỎỐệm tỎỒm vấn ỨủỒ ẾừẢ về Ứ·Ứ ỘệnỎ

gi·p x·Ứ 214

C.AII. Danh s·ỨỎ ỨỎuyÍn ỷỐỒ Ỗhu vựỨ về ỘệnỎ ỷỐ·p x·Ứ ở

ch‚u £ - Th·Ố ỰÏnỎ ỏ˝ınỷ 214

C.A III Danh s·ỨỎ Ứ·Ứ sổ tỒyốỎ˝ớnỷ Ềẫn Ỏữu Ềụnỷ ỨỎẩn

ðo·n ỘệnỎ ỷỐ·p x·Ứ ở ỨỎ‚u £-Th·Ố ỰÏnỎ ỏ˝ınỷ 217

Danh s·ỨỎ Ứ·Ứ ðiều pỎốỐ vỐÍn quốỨ ỷỐỒ ảễẦsạ 219

C·Ứ tỎ‡nỎ vỐÍn ỨủỒ nỎÛm ỨÙnỷ t·Ứ ỖỎu vựỨ ảẬỪờ) v‡ Ứ·Ứ tỎ‡nỎ

viÍn ỨủỒ ỘỒn ỀịỨỎ vụ Ỏỗ trợ Ỗỹ tỎuật ảỂỄỄạ 223

Danh mụỨ Ứ·Ứ ỎÏnỎ mỐnỎ Ỏoạ 228

TỪ –IỂễ ỂụẹẬỂ ễờỮ(1)

15

£p xe Hiện t˝ợng tụ tập của c·c tế b‡o m·u liÍn kết với c·c tế b‡o bị hoại

tử của vật chủ. £p xe cÛ thể chứa hoặc khÙng chứa cặn b„ từ c·c

sinh vật x‚m nhập m‡ ch˙ng ð„ bị phản ứng tự vệ của vật chủ tiÍu

diệt. Ở c·c ·p xe sớm cÛ hiện t˝ợng giảm trong việc x·c ðịnh tế

b‡o (nhất l‡ nh‚n) theo h˝ớng trung t‚m của tổn th˝ıng, so với

c·c tế b‡o ở xung quanh v˘ng ngoại biÍn. £p xe th˝ờng l‡m suy

tho·i c·c lớp ðệm biểu mÙ v‡ cÛ thể bị thực b‡o bởi c·c tế b‡o

bạch cầu hay tế b‡o m·u liÍn kết. C·c yếu tố vi

sinh

C·c yếu tố vật chất cÛ ảnh h˝ởng ðến sự ph·t triển/tồn tại của một sinh vật. Miễn dịch tiếp

thu Miễn dịch thu ð˝ợc sau khi khỏi bệnh (hoặc tiÍm vacxin) ðối với 1

t·c nh‚n g‚y bệnh (hoặc một nhÛm t·c nh‚n)

Cấp tÌnh Nhiễm bệnh hoặc triệu chứng bệnh l˝ xảy ra trong một khoảng

thời gian ngắn (xem ìm„n tÌnhî). Sự kết b·m (Gi·p x·c) Sự liÍn kết của c·c mÙ d˝ới lớp vỏ với lớp vỏ do sự

ph· huỷ lớp vỏ bởi vi khuẩn ph‚n huỷ kitin hoặc nấm. –iều n‡y

cản trở qu· trÏnh lột vỏ. Yếu tố bệnh

nguyÍn học

Sinh vật ðầu tiÍn g‚y ra những thay ðổi ở vật chủ, dẫn ðến bệnh.

Bệnh nguyÍn

học

Khoa học nghiÍn cứu về nguyÍn nh‚n của bệnh, bao gồm c·c

yếu tố th˙c ðẩy việc lan truyền v‡ g‚y nhiễm của yếu tố bệnh

nguyÍn học. C· bột C· của một số lo‡i c·, ðặc biệt l‡ c· hồi, khi vẫn cÚn t˙i no„n

ho‡ng. Bệnh thiếu m·u (–ộng vật cÛ x˝ıng sống) Sự thiếu hụt m·u hoặc tế b‡o hồng

cầu. Chứng biếng „n Sự mất cảm gi·c thËm „n.

Tuyến r‚u (Gi·p x·c) C·c lỗ b‡i tiết ở gốc r‚u (cÚn gọi l‡ tuyến thận, cı

quan b‡i tiết v‡ tuyến xanh l· c‚y). Kh·ng thể Một protein cÛ khả n„ng liÍn kết chÈo với một kh·ng nguyÍn.Ở

ðộng vật cÛ x˝ıng sống, kh·ng thể ð˝ợc c·c tế b‡o bạch huyết

sản xuất ra ðể ðối phÛ với c·c kh·ng nguyÍn. Cı chế tạo ra

kh·ng thể ở trai, sÚ, tÙm cua ch˝a rı. Kh·ng nguyÍn L‡ một chất hoặc tế b‡o g‚y phản ứng miễn dịch. Một kh·ng

nguyÍn cÛ thể cÛ một số ph‚n tử bề mặt (epitop) ðể kh·ng thể

gắn kết (xem ìc·c kh·ng thể ðın dÚng v‡ ða dÚngî)

–ộng vật thủy

sản C·, nhuyễn thể v‡ gi·p x·c sống, bao gồm c·c sản phẩm sinh

sản của ch˙ng, trứng ð„ thụ tinh, phÙi v‡ c·c giai ðoạn ấu niÍn, ở

c·c khu vực nuÙi trồng thủy sản hoặc ở tự nhiÍn. NuÙi trồng thủy

sản –˝ợc gọi phổ biến l‡ ìnuÙi c·î, kh·i qu·t rộng hın bao gồm cả

việc ấp nở v‡ nuÙi th˝ıng mại ðộng vật thủy sản v‡ thực vật ở

biển v‡ n˝ớc ngọt

Bệnh b·ng, cổ

tr˝ớng

Sự tÌch tụ dịch huyết thanh trong khoang bụng; chứng ph˘.

VÙ tr˘ng KhÙng bị nhiễm tr˘ng; tiệt tr˘ng

(1)Những ðịnh nghĩa của c·c từ cÛ * ð˝ợc lấy từ Bộ quy tắc quốc tế về sức khoẻ ðộng vật thủy sản của OIE. Xuất bản lần thứ 3 - 2000. Tất cả c·c ðịnh nghĩa kh·c ð„ ð˝ợc lấy từ c·c t‡i liệu tham khảo sau ð‚y: FAO/NACA (2000); Từ ðiển y học cÛ minh họa của Dorland (Xuất bản lần thứ 27); Từ ðiển thuật ngữ Virus bản quyền n„m 1995 của Carlton Hogan v‡ –HTH Minnestota (cho phÈp ð˝ợc sao chụp v‡ sử dụng

http://www.virology.net/ATVG;ossary.html); Từ ðiển y học trực tuyến ở http://www.graylab.ac.uk/omd/index.html