hói quen tiêu dùng và mức độ nhận biết trái cây Trung Quốc độc hại của người dân Tp. Hồ Chí Minh

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

BÁO CÁO TỔNG KẾT

ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA SINH VIÊN

THÓI QUEN TIÊU DÙNG VÀ MỨC ĐỘ NHẬN BIẾT

TRÁI CÂY TRUNG QUỐC ĐỘC HẠI CỦA NGƯỜI

DÂN TP. HỒ CHÍ MINH

Sinh viên thực hiện: Nguyễn Trung Hiếu

Nguyễn Văn Thể

Huỳnh Trần Mỹ Dung

Trương Thị Như Ý

Người hướng dẫn: ThS. Ngô Kim Trâm Anh

TP. Hồ Chí Minh, 2013

MỤC LỤC

LÝ DO HÌNH THÀNH ĐỀ TÀI.............................................................................. 1

MỤC TIÊU ĐỀ TÀI................................................................................................. 2

PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................................................................... 3

Ý NGHĨA ĐỀ TÀI.................................................................................................... 4

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT........................................................................ 5

1.1.Thị trƣờng ngƣời tiêu dùng và hành vi mua của ngƣời tiêu dùng........ 5

1.2.Mô hình hành vi mua của ngƣời tiêu dùng ............................................. 5

1.3.Các nhân tố cơ bản ảnh hƣởng tới hành vi ngƣời tiêu dùng ................. 7

1.4.Tâm lý ......................................................................................................... 14

1.5.Quá trình quyết định mua của ngƣời tiêu dùng ..................................... 17

CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG THỊ TRƢỜNG TRÁI CÂY TẠI TP. HỒ CHÍ

MINH......................................................................................................................... 20

2.1.Thị trƣờng trái cây Việt Nam, đặc biệt là tại TP. Hồ Chí Minh ........... 20

2.2.Trái cây ngoại trên thị trƣờng trái cây TP. Hồ Chí Minh..................... 22

2.3.Sự độc hại của một số loại trái cây Trung Quốc..................................... 29

CHƢƠNG 3: PHÂN TÍCH KẾT QUẢ KHẢO SÁT ............................................ 42

3.1.Mô tả thống kê mẫu................................................................................... 42

3.2.Phân tích thói quen mua trái cây của ngƣời tiêu dùng

tại TP. Hồ Chí Minh ........................................................................................ 43

3.3.Phân tích về mức độ nhận biết trái cây Trung Quốc

độc hại của ngƣời tiêu dùng............................................................................ 46

CHƢƠNG 4: KẾT LUẬN VÀ GIẢI PHÁP........................................................... 47

4.1.Kết luận....................................................................................................... 47

4.2.Giải pháp .................................................................................................... 48

TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................................ 57

PHỤ LỤC 1 ............................................................................................................... 59

PHỤ LỤC 2 ............................................................................................................... 63

DANH MỤC HÌNH VẼ, BẢNG BIỂU

Hình Trang

Hình 3.1: Thống kê mẫu giới tính 42

Hình 3.2: Thống kê tuổi của mẫu 43

Hình 3.3: Thống kê trình độ của mẫu 43

Hình 3.4: Địa điểm trái cây Trung Quốc có thể đƣợc bày bán 47

Bảng Trang

Bảng 3.1: Giới tính và tiêu chí chọn mua trái cây 44

Bảng 3.2: Độ tuổi và tiêu chí chọn mua trái cây 45

Bảng 3.3: Trình độ và tiêu chí chọn mua trái cây 46

1

I. LÝ DO HÌNH THÀNH ĐỀ TÀI

Tổng quan tình hình nghiên cứu

Mặc dù thị trường trái cây Việt Nam đang phát triển mạnh với những sự quan tâm của

nhà nước, các bộ ban ngành cùng các doanh nghiệp và đặc biệt là người tiêu dùng,

nhưng qua tìm hiểu tại một số thư viện tại Tp. Hồ Chí Minh và trên internet thì nhóm

nghiên cứu nhận thấy vẫn chưa có một nghiên cứu nào nghiên cứu về thị trường trái

cây Việt Nam hay thói quen của người tiêu dùng đối với việc sử dụng trái cây (Có thể

có những nghiên cứu về đề tài này, nhưng vì một số lý do mà kết quả không được

công bố hoặc nhóm nghiên cứu không thể tìm được). Có chăng cũng chỉ là những bài

báo viết về các hướng phát triển cho trái cây nội địa hoặc giải pháp giúp trái cây Việt

cạnh tranh tốt hơn được đăng trên những website laodong.com.vn, dantri.com.vn,

nld.com.vn, vietnamnet.vn, saigonnews.vn,…

Lý do hình thành đề tài

Đất nước ta sau hai mươi năm đổi mới, hội nhập ngày càng sâu rộng với nền kinh tế

toàn cầu, nhất là khi gia nhập WTO nền kinh tế đang chuyển mình vươn tay ra cùng

thế giới. Trong nhiều năm gần đây, nền kinh tế Việt Nam đã đạt được những bước

phát triển vượt bậc, giành được nhiều thành tựu quan trọng trong quá trình phát triển

xã hội. Chất lượng hàng hóa ngày càng cao hơn, nhiều sản phẩm đã có sức cạnh tranh

trên thị trường quốc tế. Cùng với sự phát triển “thần tốc” của kinh tế đã kéo theo mức

thu nhập bình quân đầu người tăng lên đáng kể, mức sống của người dân ngày càng

cao. Chính vì vậy, nhu cầu ăn uống cũng tăng theo, đặc biệt là nhu cầu về trái cây. Với

một thị trường tiêu thụ nội địa hơn 80 triệu dân có đời sống ngày càng được cải thiện

thì không chỉ trái cây nội địa mà còn có các loại trái cây từ các nước khác được bày

bán tại khắp nơi. Nhưng các công bố gần đây của cơ quan chức năng về tình hình rau

quả Trung Quốc ngập tràn thị trường Việt Nam và những vụ gắn mác giả nhãn hiệu

trái cây từ Mỹ, Thái Lan,… của trái cây Trung Quốc, tình trạng trái cây nhiễm hóa

chất độc hại làm người tiêu dùng lo lắng vì không biết chọn thế nào để được trái cây

sạch. Hiện nay, khi trái cây vào thị trường, việc kiểm tra nguồn gốc xuất xứ, nhãn

hàng hóa do lực lượng Quản lý thị trường đảm nhiệm. Còn việc kiểm tra về chất lượng

và vệ sinh an toàn thực phẩm thì chỉ căn cứ trên tờ khai hải quan và giấy chứng nhận

kiểm dịch thực vật, chứ hầu như không có việc lấy mẫu bất kỳ để kiểm tra, nên việc tư

2

thương trà trộn hàng là rất khó kiểm soát. Công tác kiểm định chất lượng trái cây

ngoại nhập khá lỏng lẻo bởi chính những người kiểm định cũng không hiểu biết hết về

các loại trái cây. Thông thường, công tác kiểm định chỉ dừng lại ở việc kiểm tra nguồn

gốc xuất xứ, bao bì, nhãn mác chứ không giám sát được quá trình sản xuất. Đáng ngại

hơn, người kiểm định nhiều khi cũng không biết người trồng có sử dụng hóa chất gì,

thuốc bảo vệ thực vật nào trong quá trình trồng và bảo quản để phân tích xem có dư

lượng chất độc hại hay không.

Mặc dù cơ quan chức năng đã khẳng định an toàn, nhưng nghi vấn về các chất độc hại

của rau củ, trái cây, đặc biệt là trái cây Trung Quốc vẫn ngày càng gia tăng và trở

thành mối lo ngại của hầu hết người tiêu dùng. Tại thành phố Hồ Chí Minh - thành phố

đông dân và phát triển nhất nước ta tập trung nhiều trường đại học, khu công nghiệp

nên nhu cầu tiêu dùng thực phẩm của người dân, sinh viên, công nhân, viên chức rất

cao; đặc biệt là nhu cầu về trái cây. Là sinh viên, nhóm nghiên cứu hiểu được sự lo

lắng, hoang mang của người tiêu dùng; đó chính là lý do nhóm nghiên cứu thực hiện

đề tài “KHẢO SÁT VỀ THÓI QUEN TIÊU DÙNG VÀ MỨC ĐỘ NHẬN BIẾT

TRÁI CÂY TRUNG QUỐC ĐỘC HẠI CỦA NGƢỜI DÂN TP. HỒ CHÍ MINH”

nhằm tìm ra thói quen mua sắm mặt hàng trái cây của người dân Tp. Hồ Chí Minh,

đồng thời đánh giá khả năng và mức độ nhận biết trái cây Trung Quốc của người dân,

từ đó đưa gia những lời khuyên, giải pháp hữu ích giúp người tiêu dùng tránh mua

phải trái cây kém chất lượng, độc hại, góp phần hạn chế tiêu thụ trái cây Trung Quốc

và tăng thị phần trái cây Việt Nam trên thị trường nội địa.

II. MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI

 Tìm ra thói quen mua sắm mặt hàng trái cây của người dân thành phố Hồ Chí

Minh. Đồng thời đánh giá thái độ của người dân thành phố Hồ Chí Minh đối với

trái cây Trung Quốc.

 Đánh giá khả năng và mức độ nhận biết trái cây Trung Quốc của người dân thành

phố Hồ Chí Minh. Giúp người tiêu dùng hiểu rõ hơn sự độc hại của trái cây

Trung Quốc đối với sức khỏe con người.

 Đưa ra những lời khuyên hữu ích giúp người tiêu dung tránh mua phải hàng trái

cây Trung Quốc kém chất lượng. Góp phần hạn chế mức tiêu thụ trái cây Trung

3

Quốc, tăng thị phần trái cây Việt Nam trên thị trường nội địa, đặc biệt là thị

trường thành phố Hồ Chí Minh.

III. PHƢƠNG PHÁP VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU

Phƣơng pháp nghiên cứu

 Đầu tiên đề tài nghiên cứu sơ bộ, sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính nhằm

khẳng định và bổ sung những tiêu chí đánh giá, điều chỉnh thang đo và xây dựng

bảng câu hỏi phục vụ cho quá trình nghiên cứu định lượng.

 Sau đó là giai đoạn nghiên cứu chính thức, sử dụng phương pháp nghiên cứu định

lượng. Quá trình thu thập dữ liệu được tiến hành dựa trên kết quả các bảng khảo

sát người lao động đang làm việc tại các khu công nghiệp.

 Dữ liệu được xử lý bằng SPSS for Window 16.0 với các công cụ thống kê mô tả,

kiểm định

Sơ đồ quá trình nghiên cứu đề tài

Lý thuyết hành vi

người tiêu dùng

Bảng câu hỏi Thảo luận tay

đôi (n=5)

Chỉnh sửa bảng

câu hỏi

Nghiên cứu chính thức.

Sử dụng bảng câu hỏi

để khảo sát

Sử dụng phần mềm SPSS

16.0 phân tích, đánh giá

kết quả thu được

Kết luận và giải pháp

4

Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

 Đề tài được thực hiện trên đối tượng là người tiêu dùngcác sản phẩm trái cây.

 Đề tài được thực hiện tại một số chợ, siêu thị Co.opmart, Big C,…trong phạm vi

một số quận huyện của Tp.Hồ Chí Minh (Quận Bình Thạnh, Thủ Đức, quận 3,

quận Gò Vấp, quận 4)

Đề tài được thực hiện trong khoảng 5 tháng thời gian từ 11/2012 → 04/2013.

IV. Ý NGHĨA CỦA ĐỀ TÀI

Thông qua cuộc khảo sát, tìm ra thói quen mua sắm trái cây của người dân thành

phố Hồ Chí Minh và mức độ nhận biết trái cây độc hại xuất xứ từ Trung Quốc của

họ. Những kết quả cụ thể mà nghiên cứu mang lại có ý nghĩa thực tiễn đối với

chính người tiêu dùng, các hộ nông dân trồng trái cây, các công ty chế biến và

cung ứng trái cây Việt Nam.

 Đối với các doanh nghiệp trái cây Việt Nam:

- Giúp cho các doanh nghiệp hiểu rõ thói quen mua trái cây của người dân Thành

phố Hồ Chí Minh, từ đó đề ra được các chiến lược kinh doanh phù hợp nhằm đưa

sản phẩm nội chất lượng đến tay người tiêu dùng.

- Thông qua kết quả nghiên cứu, các công ty có thể biết tiêu chí chọn mua trái cây

của người dân là gì để từ đó đáp ứng.

- Giúp cho các doanh nghiệp trong nước gia tăng thị phần của mình tại thị trường

Thành Phố Hồ Chí Minh.

 Đối với người trồng trái cây trong nước

Khi các doanh nghiệp trái cây trong nước tìm ra các cách để đưa sản phẩm trái cây

nội đến với người tiêu dùng thì lượng tiêu thụ sẽ tăng lên, từ đó đầu ra sẽ ổn định

do đó thu nhập cũng ổn định hơn.

 Đối với người tiêu dùng trong nước nói chung và thành phố Hồ Chí Minh

nói riêng:

Kết quả nghiên cứu cũng cho chúng ta thấy được khả năng nhận biết trái cây

Trung quốc độc hại của người dân. Từ đó các cơ quan quản lí, các cấp chức năng,

các cơ quan truyền thông có thể có những giải pháp thích hợp để giải quyết vấn đề

này. Việc tiêu thụ nhiều trái cây độc hại xuất xứ từ Trung Quốc không những ảnh

hưởng nhất thời cho nền kinh tế mà còn ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe.

5

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT

Dựa vào mục đích và nội dung của đề tài mà nhóm nghiên cứu muốn hướng đến,

nhóm nghiên cứu chọn cơ sở lý luận là nội dung của “Hành vi người tiêu dùng -

Thạc sỹ Đỗ Thị Đức - Nhà xuất bản Thống kê – 2003” làm cơ sở , từ đó có thể

phân tích và làm rõ hơn được những khía cạnh nội dung mà đề tài hướng đến.

Dưới đây, nhóm nghiên cứu sẽ phân tích cơ sở lý thuyết theo “Hành vi người tiêu

dùng – Th.S Đỗ Thị Đức”.

1.1. Thị trƣờng NTD và hành vi mua của NTD:

1.1.1. Khái niệm về NTD và Hành vi mua của NTD:

 Ngƣời tiêu dùng (NTD):

 Gồm các cá nhân hoặc hộ gia đình hoặc một nhóm người;

 Là người mua sắm sản phẩm/dịch vụ nhằm thỏa mãn nhu cầu cá nhân;

 Là người tiêu dùng sản phẩm cuối cùng, họ mua và trực tiếp sử dụng sản phẩm,

không sử dụng sản phẩm đã mua vào bất kỳ mục đích bán lại nào.

 Thị trƣờng NTD:

 Thị trường NTD bao gồm tất cả các cá nhân, hộ tiêu dùng và các nhóm

người hiện có và tiềm ẩn mua sắm hàng hóa hoặc dịch vụ nhằm mục đích thỏa

mãn nhu cầu cá nhân, thị trường NTD: có quy mô lớn, nhu cầu-mong muốn đa

dạng và luôn biến đổi (theo thời gian, do tác động của văn hóa, từ bản thân NTD,

môi trường bên ngoài….)

1.1.2. Khái niệm hành vi ngƣời tiêu dùng (HVNTD):

 Là hành động của NTD liên quan đến việc mua sắm và tiêu dùng sản phẩm/dịch

vụ: tìm kiếm, lựa chọn, mua sắm, tiêu dùng sản phẩm, dịch vụ để thỏa mãn nhu

cầu, đánh giá và loại bỏ sản phẩm/dịch vụ.

 Là những quyết định của NTD liên quan tới việc sử dụng nguồn lực (tài chính,

thời gian, công sức, kinh nghiệm) tham gia trao đổi để thỏa mãn nhu cầu – mong

muốn cá nhân.

1.2. Mô hình hành vi mua của ngƣời tiêu dùng

 Mô hình hành vi mua của NTD bao gồm 3 nhân tố cơ bản: các tác nhân kích

thích, hộp đen ý thức và các phản ứng đáp lại của NTD.

 Tác nhân kích thích: