Học thuyết tam quyền hay là "nhị quyền" phân lập

nghiªn cøu - trao ®æi

18 t¹p chÝ luËt häc sè 10/2009

PGS.TS. NguyÔn §¨ng Dung *

ọc thuyết phân quyền kể từ khi ra đời

cho đến khi được Montesquieu nâng

cấp lên thành học thuyết phân quyền trong

thời kì Khai sáng những năm đầu tiên của

Cách mạng tư sản Pháp đã trở thành xương

sống của việc tổ chức quyền lực nhà nước

khắp nơi trên thế giới. Phân quyền như là đòi

hỏi của dân chủ, là nội dung chính của hiến

pháp; ở đâu không phân quyền thì ở đó

không có hiến pháp. Trong những năm của

cơ chế tập trung, chúng ta không thừa nhận

sự áp dụng học thuyết phân quyền cho nên

việc triển khai nghiên cứu học thuyết cũng

như những thông tin về sự áp dụng của học

thuyết trong tổ chức cơ cấu của nhà nước tư

sản còn rất hạn chế.

Hiện nay, công cuộc đổi mới, mở cửa

và nhất là công cuộc xây dựng nhà nước

pháp quyền, những hạt nhân hợp lí trong

học thuyết phân quyền đã được chúng ta

nghiên cứu, chọn lọc để tiếp thu và vận

dụng đề ra quan điểm về xây dựng Nhà

nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt

Nam. Điều 2 Hiến pháp năm 1992, sửa đổi

năm 2001 quy định:

“Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa

Việt Nam là Nhà nước pháp quyền xã hội

chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì

nhân dân. Tất cả quyền lực nhà nước

thuộc về nhân dân mà nền tảng là liên

minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp

nông dân và đội ngũ trí thức. Quyền lực

nhà nước là thống nhất, có sự phân công

và phối hợp giữa các cơ quan nhà nước

trong việc thực hiện các quyền lập pháp,

hành pháp, tư pháp”.

Sự thừa nhận cho dù chỉ là một trong

những hạt nhân nhỏ bé của học thuyết là cả

một bước chuyển rất lớn trong nhận thức

của chúng ta. Từ đó không ít người, kể cả

các chuyên gia luật học, chính trị học và cả

những chính khách trên các phương tiện

thông tin đại chúng đều có quan điểm cho

rằng lập pháp phải do Quốc hội đảm nhiệm

và hành pháp thì phải do Chính phủ đảm

nhiệm, theo đúng tinh thần quy định của

Hiến pháp. Thậm chí không ít người có ý

kiến cho rằng cần phải chuyển mọi hoạt

động có liên quan đến lập pháp, từ việc

soạn thảo cho đến việc thông qua dự thảo

luật cho Quốc hội, Chính phủ từ nay chỉ tập

trung vào công tác hành pháp, tức là điều

hành đất nước theo quy định của lập pháp

đã được Quốc hội thông qua.

Quan niệm này có phần hơi tả, từ thái

cực này sang thái cực khác. Thực tế phân

H

* Khoa luật Đại học quốc gia Hà Nội