Hoạt động tống đạt văn bản theo pháp luật tố tụng dân sự Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

LÂM VƯƠNG MỸ LINH

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

TP.HỒ CHÍ MINH, NĂM 2015

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

LÂM VƯƠNG MỸ LINH

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

Chuyên ngành: Luật Dân sự và Tố tụng dân sự - Mã số 60380103

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Thị Hoài Phương

TP.HỒ CHÍ MINH, NĂM 2015

LỜI CAM ĐOAN

Người viết luận văn này xin cam đoan:

Những nội dung trong luận văn này là kết quả của quá trình nghiên cứu

và tổng hợp nghiêm túc của riêng bản thân người viết, được thực hiện dưới sự

hướng dẫn trực tiếp của Phó Giáo sư – Tiến sĩ Nguyễn Thị Hoài Phương.

Tất cả các ý kiến của các tác giả khác được đưa vào luận văn đều được

người viết trích dẫn rõ ràng tên tác giả, tên công trình, thời gian, địa điểm

công bố.

MỤC LỤC

Trang

PHẦN MỞ ĐẦU .........................................................................................1

CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ QUY ĐỊNH CỦA

PHÁP LUẬT TỐ TỤNG DÂN SỰ VIỆT NAM HIỆN HÀNH VỀ HOẠT

ĐỘNG TỐNG ĐẠT VĂN BẢN ............................................................................7

1.1. Một số vấn đề lý luận về hoạt động tống đạt văn bản tố tụng dân sự7

1.2. Quy định của pháp luật tố tụng dân sự Việt Nam hiện hành về hoạt

động tống đạt văn bản.........................................................................................21

CHƯƠNG 2: THỰC TIỄN ÁP DỤNG VÀ CÁC KIẾN NGHỊ HOÀN

THIỆN PHÁP LUẬT VỀ HOẠT ĐỘNG TỐNG ĐẠT VĂN BẢN TRONG TỐ

TỤNG DÂN SỰ ...................................................................................................41

2.1. Những vướng mắc trong việc xác định nơi cư trú của đương sự và

một số kiến nghị...................................................................................................42

2.2. Những vướng mắc trong việc xác định số lần triệu tập đương sự và

một số kiến nghị...................................................................................................46

2.3. Những vướng mắc trong thủ tục thực hiện việc tống đạt trực tiếp

văn bản tố tụng dân sự cho đương sự hoặc thông qua người thứ ba và một số

kiến nghị...............................................................................................................50

2.4. Những vướng mắc khi thực hiện hoạt động niêm yết công khai văn

bản tố tụng dân sự và một số kiến nghị..............................................................60

2.5. Những vướng mắc khi thực hiện hoạt động thông báo trên phương

tiện thông tin đại chúng và một số kiến nghị......................................................64

2.6. Những vướng mắc khi thực hiện hoạt động phối hợp tống đạt văn

bản giữa Tòa án và các cơ quan chức năng khác và ý kiến kiến nghị...............67

2.7. Những vướng mắc khi thực hiện hoạt động tống đạt văn bản tố tụng

dân sự cho đương sự ở nước ngoài và một số kiến nghị ....................................68

2.8. Những vướng mắc trong xử lý hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân

sự của người tham gia tố tụng và hành vi không làm đúng trách nhiệm trong

hoạt động tống đạt văn bản tố tụng và ý kiến kiến nghị....................................74

KẾT LUẬN ...............................................................................................77

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2004 của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa

Việt Nam (được sửa đổi, bổ sung năm 2011) có ý nghĩa rất quan trọng đối với

việc tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, bảo vệ quyền làm chủ của nhân

dân, bảo vệ tài sản của Nhà nước, của tập thể, tính mạng, tài sản, tự do, danh

dự và nhân phẩm của công dân, bảo đảm trình tự và thủ tục tố tụng dân sự,

tạo điều kiện thuận lợi cho người tham gia tố tụng thực hiện các quyền và

nghĩa vụ của mình, đồng thời cũng góp phần điều chỉnh các quan hệ xã hội

phát sinh trong tố tụng dân sự giữa Tòa án, Viện kiểm sát, Cơ quan thi hành

án và những người tham gia tố tụng nhằm nâng cao trách nhiệm của các cơ

quan tiến hành tố tụng, bảo đảm giải quyết các vụ việc dân sự một cách nhanh

chóng, chính xác, đúng pháp luật.

Tại Chương X, từ điều 146 đến điều 156 của Bộ luật Tố tụng dân sự

năm 2004 đã quy định về trình tự, thủ tục tống đạt văn bản tố tụng. Việc Bộ

luật Tố tụng dân sự quy định cụ thể về trình tự, thủ tục tống đạt văn bản tố

tụng đã tạo ra cơ chế pháp lý để đảm bảo quyền, lợi ích hợp pháp của những

người tham gia tố tụng; đảm bảo giá trị pháp lý của các văn bản tố tụng, và

cũng là những quy định chứng tỏ bước phát triển mới so với Pháp lệnh Thủ

tục giải quyết các vụ án dân sự trước đây. Tuy nhiên, trong những năm vừa

qua, thực tiễn thi hành Bộ luật Tố tụng dân sự đã cho thấy một số quy định

của Bộ luật này về trình tự, thủ tục tống đạt văn bản tố tụng đã bộc lộ những

hạn chế, bất cập. Cụ thể, có nhiều quy định về thủ tục tống đạt văn bản tố

tụng chưa thật sự phù hợp với điều kiện thực tế của nước ta, nhiều vấn đề luật

quy định chưa rõ ràng nhưng không được các cơ quan có thẩm quyền hướng

dẫn một cách kịp thời và đầy đủ; do đó chưa đảm bảo được quyền và lợi ích

hợp pháp của đương sự; chưa tạo ra những điều kiện thuận lợi cho cơ quan

tiến hành tố tụng trong việc thực thi chức năng, nhiệm vụ của mình. Trên thực

tế, vẫn còn nhiều trường hợp Tòa án cấp trên hủy bản án, quyết định sơ, phúc

thẩm dân sự vì vi phạm thủ tục tố tụng trong việc tống đạt văn bản tố tụng cho

đương sự. Vì vậy, yêu cầu khách quan được đặt ra là phải hoàn thiện những

quy định của pháp luật tố tụng dân sự về tống đạt văn bản tố tụng nhằm “bảo

đảm quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức khi tham gia giao dịch,

2

thúc đẩy các quan hệ dân sự phát triển lành mạnh” và “tạo điều kiện cho các

đương sự chủ động thu thập chứng cứ chứng minh, bảo vệ quyền và lợi ích

hợp pháp của mình; đổi mới thủ tục hành chính trong các cơ quan tư pháp

nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho người dân tiếp cận công lý” như tinh thần

nội dung Nghị quyết số 49/NQ-TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về chiến

lược cải cách tư pháp đến năm 2020.

Có thể nhận thấy việc nghiên cứu những bất cập trong quy định của

pháp luật về thủ tục tống đạt văn bản tố tụng là vô cùng cần thiết nhằm phát

hiện nguyên nhân của những vướng mắc, bất cập, từ đó vận dụng kinh

nghiệm của các quốc gia trên thế giới, kinh nghiệm thực tiễn giải quyết các vụ

việc dân sự tại Tòa án và dựa trên một số cơ sở lý luận để đề ra các kiến nghị

hoàn thiện hơn quy định của pháp luật tố tụng dân sự Việt Nam về vấn đề

này.

Với những lý do trên, tác giả mạnh dạn chọn đề tài: “Hoạt động tống

đạt văn bản theo pháp luật tố tụng dân sự Việt Nam” làm luận văn thạc sĩ

Luật học.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

“Hoạt động tống đạt văn bản theo pháp luật tố tụng dân sự Việt Nam”

là đề tài pháp lý mang tính chất tương đối phức tạp. Trong những năm vừa

qua, một số công trình nghiên cứu đã đề cập đến những vấn đề có liên quan

đến đề tài nói trên với nhiều góc độ tiếp cận khác nhau, nhưng thực tế, qua

tìm hiểu tại trường Đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh và các nguồn tham

khảo khác, tác giả nhận thấy vẫn chưa có công trình nào nghiên cứu trực tiếp

về hoạt động tống đạt văn bản theo pháp luật tố tụng dân sự Việt Nam. Trong

một số đề tài nghiên cứu về các chế định khác tại Đại học Luật thành phố Hồ

Chí Minh, có đề tài đã đề cập một phần đến hoạt động tống đạt văn bản tố

tụng, cụ thể như sau:

- Luận văn cử nhân của tác giả Trương Thị Minh Thư (năm 2008) với

đề tài “Phiên tòa sơ thẩm dân sự” và luận văn cử nhân của tác giả Dương Thị

Thùy Ninh (năm 2009) với đề tài “Thủ tục giải quyết việc dân sự”. Cả hai

luận văn cử nhân nói trên đều đề cập khái quát đến sự có mặt hoặc vắng mặt

của các đương sự tại phiên tòa sơ thẩm và sơ lược về một số điều kiện tống

3

đạt hợp lệ của Tòa án.

- Luận văn cử nhân của tác giả Trần Thị Ngọc Sơn (năm 2007) với đề

tài “Thủ tục phúc thẩm vụ án dân sự” và luận văn cử nhân của tác giả Nguyễn

Chí Thắng (năm 2010) với đề tài “Khởi kiện và thụ lý vụ án dân sự”. Các luận

văn này tuy có đề cập đến hoạt động tống đạt văn bản tố tụng dân sự nhưng

chỉ mang tính chất liệt kê sơ lược về các quy định của pháp luật.

- Đáng chú ý là luận văn cử nhân của tác giả Nguyễn Thị Ngọc Thảo

(năm 2011) với đề tài “Chức năng của thừa phát lại – Lý luận và thực tiễn thí

điểm”, trong đó tác giả đã nghiên cứu một số bất cập trong công tác tống đạt

văn bản của thừa phát lại tại thành phố Hồ Chí Minh theo quy định của Bộ

luật Tố tụng dân sự. Tuy nhiên, phạm vi nghiên cứu của tác giả chỉ giới hạn ở

hoạt động tống đạt văn bản với ý nghĩa là một trong những chức năng của cơ

quan thừa phát lại mà không đề cập đến hoạt động tống đạt ở Tòa án nhân dân

các cấp và không phân tích chuyên sâu những quy định của Bộ luật Tố tụng

dân sự về hoạt động này.

Như vậy, trong các công trình nghiên cứu kể trên, nội dung quy định

của pháp luật tố tụng dân sự về hoạt động tống đạt văn bản chỉ được các tác

giả đề cập một cách sơ lược, khái quát thông qua việc nghiên cứu trình tự, thủ

tục giải quyết vụ việc dân sự tại tòa án nhân dân các cấp. Số lượng tác giả

nghiên cứu những vấn đề liên quan đến quy định của pháp luật về tống đạt

văn bản tố tụng không nhiều, việc nghiên cứu chưa mang tính hệ thống và đầy

đủ, đặc biệt chưa có đề tài của tác giả nào đi sâu phân tích một cách chi tiết

những bất cập của pháp luật về thủ tục tống đạt văn bản tố tụng trong quá

trình giải quyết vụ việc dân sự, để từ đó kiến nghị hoàn thiện pháp luật nhằm

hạn chế và khắc phục những vấn đề còn vướng mắc.

Qua quá trình tìm hiểu trên một số tạp chí chuyên ngành pháp luật, tác

giả nhận thấy một số bài báo như: “Cấp, tống đạt, thông báo văn bản tố tụng

theo quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự 2004 – Thực tiễn áp dụng và giải

pháp hoàn thiện” của tác giả Dương Quốc Thành đăng trên Tạp chí Nhà nước

và pháp luật (số 11, năm 2007); hoặc bài báo “Bàn về một số vướng mắc

thường gặp trong giải quyết vụ việc dân sự” của tác giả Đỗ Văn Chỉnh, Tạp

chí Tòa án nhân dân (số 19, năm 2008) tuy đã nêu ra một số vướng mắc, bất

4

cập phát sinh từ quy định pháp luật và thực tiễn hoạt động tống đạt văn bản tố

tụng dân sự nhưng chỉ phân tích các quy định pháp luật đơn lẻ mà chưa mang

tính bao quát và đầy đủ, chưa đề cập đến các khía cạnh của vấn đề cũng như

chưa thể đưa ra giải pháp một cách khoa học và có hệ thống. Do đó, đề tài

“Hoạt động tống đạt văn bản theo pháp luật tố tụng dân sự Việt Nam” vẫn còn

là đề tài cần được tiếp tục nghiên cứu và hoàn thiện.

3. Mục đích nghiên cứu của đề tài

Mục đích nghiên cứu của đề tài là làm sáng tỏ cơ sở pháp lý và thực

tiễn liên quan đến hoạt động tống đạt văn bản tố tụng dân sự, những bất cập

của pháp luật, đòi hỏi của thực tiễn để kiến nghị hoàn thiện pháp luật, tạo điều

kiện bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người tham gia tố tụng cũng như

đảm bảo cho tiến trình giải quyết vụ việc dân sự được thuận lợi, đúng quy

định của pháp luật.

4. Đối tượng và giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài

Luận văn chủ yếu tập trung nghiên cứu hệ thống các quy định của pháp

luật tố tụng dân sự Việt Nam về hoạt động tống đạt văn bản tố tụng, những

bất cập của quy định pháp luật về thủ tục tống đạt văn bản tố tụng, sự ảnh

hưởng của việc vi phạm các quy định pháp luật về thủ tục tống đạt văn bản

đối với phán quyết của Tòa án trong thực tiễn xét xử... để làm cơ sở cho kiến

nghị hoàn thiện pháp luật.

Phạm vi nghiên cứu và khảo sát thực tế của đề tài mà tác giả tiến hành

thực hiện là hoạt động tống đạt văn bản tố tụng trong quá trình giải quyết các

vụ việc dân sự theo thủ tục sơ và phúc thẩm tại Tòa án nhân dân.

5. Phương pháp nghiên cứu đề tài

Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu phân loại và hệ thống

hóa; phân tích, tổng hợp; phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật

lịch sử của chủ nghĩa Mác – Lênin để làm rõ các nội dung cần thiết.

Chương 1: Tác giả sử dụng những phương pháp nghiên cứu sau đây:

- Phương pháp phân loại và hệ thống hóa các quy định của pháp luật

Việt Nam về hoạt động tống đạt văn bản tố tụng dân sự nhằm sắp xếp các vấn

đề lý luận theo từng đề mục, trong một hệ thống.