Hoạt động thu thập chứng cứ của Tòa án sơ thẩm trong quá trình giải quyết vụ án dân sự

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

TRƢƠNG VIỆT HỒNG

HOẠT ĐỘNG THU THẬP CHỨNG CỨ

CỦA TÒA ÁN SƠ THẨM TRONG QUÁ TRÌNH

GIẢI QUYẾT VỤ ÁN DÂN SỰ

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2014

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

TRƢƠNG VIỆT HỒNG

HOẠT ĐỘNG THU THẬP CHỨNG CỨ

CỦA TÒA ÁN SƠ THẨMTRONG QUÁ TRÌNH

GIẢI QUYẾT VỤ ÁN DÂN SỰ

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Chuyên ngành: LUẬT DÂN SỰ VÀ TỐ TỤNG DÂN SỰ

Mã số: 60380103

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS NGUYỄN THỊ HOÀI PHƢƠNG

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2014

LỜI CAM ĐOAN

Tác giả xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của cá nhân tác giả,

không hề sao chép từ luận văn của các tác giả khác. Tác giả chịu trách nhiệm

danh dự về công trình nghiên cứu của mình.

Người viết

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

BAST Bản án sơ thẩm

BLDS Bộ luật Dân sự

BLLĐ Bộ luật Lao động

BLTTDS Bộ luật Tố tụng dân sự

BPKCTT Biện pháp khẩn cấp tạm thời

HĐTPTANDTC Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao

GĐT Giám đốc thẩm

GQVA Giải quyết vụ án

LDS Luật Dân sự

LHN&GĐ Luật Hôn nhân và gia đình

PLTTGQCVADS Pháp lệnh Thủ tục giải quyết các vụ án dân sự

PLTTGQCVAKT Pháp lệnh Thủ tục giải quyết các vụ án kinh tế

PLTTGQCTCLĐ Pháp lệnh Thủ tục giải quyết các tranh chấp lao

động

QH Quận, huyện

TAND Tòa án nhân dân

Tp.HCM Thành phố Hồ Chí Minh

TTDS Tố tụng dân sự

UBND Ủy ban nhân dân

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1: Tình hình thụ lý và giải quyết án của Tòa án nhân dân Tp.Hồ Chí

Minh từ năm 2009 đến năm 2013

Bảng 2: Phân tích tỷ lệán dân sự, HNGD, LD, KDTM trong tổng số thụ

lý

Bảng 3. Tình hình thụ lý và giải quyết vụ án dân sự, HNGD, LĐ, KDTM

của Tòa án nhân dân Tp.HCM từ năm 2009 đến năm 2013

Bảng 4. Số lượng bản án sơ thẩm DS, HNGĐ, LĐ, KDTM bị Tòa án cấp

phúc thẩm hủy hàng năm

MỤC LỤC

Lời nói đầu................................................................................................... 1

CHƢƠNG 1.

TỔNG QUAN LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG THU THẬP CHỨNG CỨ

CỦA TÒA ÁN SƠ THẨM TRONG GIẢI QUYẾT VỤ ÁN DÂN SỰ. 5

1.1. Khái niệm và đặc trƣng pháp lý của hoạt động thu thập chứng cứ do

Tòa án sơ thẩm thực hiện trong giải quyết vụ án dân sự................................. 5

1.1.1. Khái niệm hoạt động thu thập chứng cứ do Tòa án sơ thẩm thực hiện trong

giải quyết vụ án dân sự .......................................................................................... 5

1.1.2. Đặc trưng pháp lý của hoạt động thu thập chứng cứ do Tòa án sơ thẩm

thực hiện trong giải quyết vụ án dân sự................................................................. 9

1.2. Hoạt động thu thập chứng cứ của Tòa án sơ thẩm trong giải quyết vụ

án dân sự theo pháp luật tố tụng dân sự trƣớc ngày 01/01/2005................... 15

1.2.1. Giai đoạn từ 1945 đến 1990....................................................................... 15

1.2.2. Giai đoạn từ 1990 đến 2004....................................................................... 15

1.3. Hoạt động thu thập chứng cứ của Tòa án sơ thẩm trong giải quyết vụ

án dân sự theo pháp luật tố tụng dân sự của một số nƣớc............................. 17

1.3.1. Hoạt động thu thập chứng cứ của Tòa án sơ thẩm trong tố tụng dân sự

của Liên bang Nga. .............................................................................................. 17

1.3.2. Hoạt động thu thập chứng cứ của Tòa án sơ thẩm trong tố tụng dân sự

của nước Cộng hòa Pháp..................................................................................... 19

1.3.3. Hoạt động thu thập chứng cứ của Tòa án sơ thẩm trong tố tụng dân sự

của nước Cộng hòa Liên bang Đức ..................................................................... 21

CHƢƠNG 2.

HOẠT ĐỘNG THU THẬP CHỨNG CỨ CỦA TÒA ÁN SƠ THẨM

TRONG VIỆC GIẢI QUYẾT VỤ ÁN DÂN SỰ THEO PHÁP LUẬT

VIỆT NAM HIỆN HÀNH, THỰC TIỄN ÁP DỤNG VÀ KIẾN NGHỊ

HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT................................................................... 24

2.1. Hoạt động thu thập chứng cứ của Tòa án sơ thẩm trong giải quyết vụ

án dân sự theo pháp luật Việt Nam hiện hành................................................ 24

2.1.1. Hoạt động thu thập chứng cứ do Tòa án thực hiện trong giai đoạn chuẩn

bị xét xử sơ thẩm .................................................................................................. 24

2.1.2. Hoạt động thu thập chứng cứ do Tòa án thực hiện trong quá trình diễn ra

phiên tòa sơ thẩm ................................................................................................. 47

2.2. Thực tiễn hoạt động thu thập chứng của Tòa án sơ thẩm, các vƣớng mắc

và kiến nghị hoàn thiện pháp luật .................................................................... 51

2.2.1. Thực tiễn áp dụng các hoạt động thu thập chứng cứ của Tòa án sơ thẩm 51

2.2.2. Các vướng mắc trong hoạt động thu thập chứng cứ của Tòa án sơ thẩm và

kiến nghị hoàn thiện pháp luật............................................................................. 55

Kết luận ...................................................................................................... 80

1

LỜI NÓI ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Trong thủ tục tố tụng dân sự, chứng cứ có một vai trò quan trọng trong việc

chứng minh và giải quyết vụ án dân sự. Chứng cứ có thể các đương sự thu thập và

giao nộp cho Tòa án, nhưng pháp luật cũng qui định cho Tòa án có quyền thu thập

chứng cứ trong một số trường hợp nhất định. Trong thực tế, hoạt động thu thập

chứng cứ của Tòa án sơ thẩm rất quan trọng trọng việc xây dựng hồ sơ vụ án.

Những chứng cứ do các bên đương sự cung cấp, trong nhiều trường hợp chưa đầy

đủ, chưa có cơ sở vững chắc để phán quyết về vụ án. Có những tình tiết của vụ án

cần phải được Tòa án thu thập thêm những chứng cứ cần thiết để xác định, chứng

minh. Việc thu thập chứng cứ của các đương sự trong nhiều trường hợp còn gặp

những trở ngại khách quan như khi đương sự yêu cầu cá nhân, cơ quan, tổ chức

cung cấp chứng cứ không được đáp ứng đầy đủ, kịp thời. Vì vậy, hoạt động thu thập

chứng cứ của Tòa án là một nguồn bổ sung chứng cứ một cách khách quan, đầy đủ

và toàn diện để giải quyết vụ án được nhanh chóng. Tuy nhiên, trong thời gian qua,

những qui định về hoạt động thu thập chứng cứ của Tòa án sơ thẩm còn nhiều bất

cập, phần nào làm hạn chế kết quả thu thập chứng cứ của Tòa án.

Để góp phần nghiên cứu những qui định của pháp luật tố tụng dân sự về hoạt

động thu thập chứng cứ của Tòa án sơ thẩm, làm rõ những vướng mắc, bất cập của

pháp luật, từ đó góp phần kiến nghị hoàn thiện qui định của pháp luật về hoạt động

thu thập chứng cứ của Tòa án sơ thẩm, tác giả chọn đề tài “Hoạt động thu thập

chứng cứ của Tòa án sơ thẩm trong quá trình giải quyếtvụ án dân sự” làm Luận

văn Thạc sĩ Luật học của mình.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Nghiên cứu về hoạt động thu thập chứng cứ của Tòa án nhân dân cấp sơ

thẩm trong quá trình giải quyết vụ án dân sự trong thời gian qua, đã có một số công

trình nghiên cứu có liên quan về vấn đề này như:

Nguyễn Thị Minh Hằng, “Chế định chứng minh trong tố tụng dân sự Việt

Nam”, Luận án Tiến sĩ Luật học năm 2007. Tại công trình này, tác giả nghiên cứu

qui định của pháp luật về việc chứng minh của các chủ thể trong tố tụng dân sự Việt

Nam. Vũ Trọng Hiếu,“Chứng cứ và hoạt động chứng minh trong tố tụng dân sự

Việt Nam” - Luận văn Thạc sĩ Luật học (1998). Công trình này, tác giả cũng nghiên

cứu về khái niệm chứng cứ và hoạt động chứng minh trong tố tụng dân sự Việt Nam.

Đây là những công trình khoa học, được các tác giả nghiên cứu một cách công phu,

2

nhưng có giới hạn là nghiên cứu trong thời điểm Bộ luật Tố tụng dân sự chưa được

sửa đổi bổ sung.

Ngoài các công trình nghiên cứu nêu trên, còn có các bài viết của Phạm Hữu

Thư, về“Nghĩa vụ cung cấp chứng cứ và nghĩa vụ chứng minh trong tố tụng dân

sự”, Tạp chí Dân chủ và pháp luật (số 9/1998); Hoàng Ngọc Thỉnh, “Chứng cứ và

chứng minh trong tố tụng dân sự”, Tạp chí Luật học năm 2004; Nguyễn Công Bình,

“Các quy định về chứng minh trong tố tụng dân sự”, Tạp chí Luật học năm 2005.

Các tác giả này cũng nghiên cứu những qui đinh về chứng minh trong tố tụng dân

sự Việt Nam. Tuy nhiên, đó chỉ là những bài viết ngắn, nghiên cứu hoạt động chứng

minh của mọi chủ thể có quyền và nghĩa vụ chứng minh, chứ không riêng chủ thể là

Tòa án nhân dân và thời điểm nghiên cứu trước khi Bộ luật Tố tụng dân sự thay đổi,

bổ sung năm 2011.

Hiện nay, Bộ luật Tố tụng dân sự đã được sửa đổi, bổ sung từ năm 2011, có

nhiều qui định của pháp luật về hoạt động thu thập chứng cứ của Tòa án sơ thẩm đã

được sửa đổi, bổ sung, những công trình nghiên cứu nêu trên chưa có điều kiện cập

nhật. Tuy nhiên, các công trình nghiên cứu nêu trên cũng là nguồn tham khảo quan

trọng để tác giả có thể hoàn thành tốt phần nghiên cứu của mình.

3. Mục đích, đối tƣợng nghiên cứu, giới hạn phạm vi nghiên cứu

Mục đích nghiên cứu

Đề tài nhằm nghiên cứu những vấn đề lý luận của hoạt động thu thập chứng

cứ do Tòa án sơ thẩm thực hiện trong quá trình giải quyết vụ án dân sự. Trên cơ sở

nghiên cứu, phân tích, đánh giá qui định của pháp luật Việt Nam hiện hành và

những vướng mắc trong thực tiễn áp dụng tại Tòa án để làm cơ sở cho các kiến nghị

hoàn thiện pháp luật về hoạt động thu thập chứng cứ của Tòa án sơ thẩm trong tố

tụng dân sự Việt Nam.

Đối tượng nghiên cứu

Đề tài chú trọng nghiên cứu qui định của pháp luật Việt Nam hiện hành,

không nhằm tới việc nghiên cứu, so sánh với pháp luật các nước. Trong pháp luật

Việt Nam hiện hành, đề tài tập trung nghiên cứu những qui định cụ thể về hoạt động

thu thập chứng cứ của đối tượng chủ thể là Tòa án và ở cấp giải quyết vụ án là sơ

thẩm. Đó chính là những căn cứ pháp luật về hoạt động thu thập chứng cứ trong quá

trình giải quyết vụ án dân sự ở cấp sơ thẩm của Tòa án nhân dân.