Hoạt động ngân hàng phi truyền thống và hiệu quả ngân hàng : Trường hợp các ngân hàng thương mại niêm yết tại Việt Nam giai đoạn 2011-2019: Luận án tiến sĩ tài chính ngân hàng / Nguyễn Thị Thanh Nhàn ; Lê Thẩm Dương, Đào Lê Kiều Oanh người hướng dẫn khoa học

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

-------------------------------

NGUYỄN THỊ THANH NHÀN

HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG PHI TRUYỀN THỐNG VÀ

HIỆU QUẢ NGÂN HÀNG: TRƯỜNG HỢP CÁC NGÂN

HÀNG THƯƠNG MẠI NIÊM YẾT TẠI VIỆT NAM

GIAI ĐOẠN 2011 – 2019

LUẬN ÁN TIẾN SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG

TP. HỒ CHÍ MINH – THÁNG 5 NĂM 2021

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

-------------------------------

NGUYỄN THỊ THANH NHÀN

HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG PHI TRUYỀN THỐNG VÀ

HIỆU QUẢ NGÂN HÀNG: TRƯỜNG HỢP CÁC NGÂN

HÀNG THƯƠNG MẠI NIÊM YẾT TẠI VIỆT NAM

GIAI ĐOẠN 2011 – 2019

LUẬN ÁN TIẾN SĨ

Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng

MÃ SỐ: 9 34 02 01

Người hướng dẫn khoa học: TS. LÊ THẨM DƯƠNG

TS. ĐÀO LÊ KIỀU OANH

TP. HỒ CHÍ MINH – THÁNG 5 NĂM 2021

i

LỜI CAM ĐOAN

Tác giả luận án có lời cam đoan về công trình khoa học này của mình, cụ thể:

Tôi tên là : Nguyễn Thị Thanh Nhàn

Sinh ngày : 15 tháng 06 năm 1981 – Tại Tp.HCM

Quê quán : Tuyên Quang

Hiện đang công tác tại : Trường đại học Ngân hàng TPHCM

Là nghiên cứu sinh khóa XIX của Trường đại học Ngân hàng TPHCM

Tôi cam đoan luận án: “Hoạt động ngân hàng phi truyền thống và hiệu quả ngân hàng:

trường hợp các ngân hàng thương mại niêm yết tại Việt Nam giai đoạn 2011 - 2019”.

Mã số: 9.34.02.01

Người hướng dẫn khoa học: TS. Lê Thẩm Dương và TS. Đào Lê Kiều Oanh

Luận án được thực hiện tại Trường Đại học Ngân hàng TPHCM.

Luận án chưa từng được trình nộp để lấy học vị tiến sỹ tại một trường đại học bất kỳ.

Luận án là công trình nghiên cứu của riêng tôi, kết quả nghiên cứu là trung thực, trong đó

không có các nội dung đã được công bố trước đây hoặc các nội dung do người khác thực

hiện ngoại trừ những trích dẫn được dẫn nguồn đầy đủ trong luận án.

Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan của tôi.

Tp.HCM, ngày 10 tháng 05 năm 2021

Nguyễn Thị Thanh Nhàn

ii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin chân thành cảm ơn Quý thầy cô trường Đại học Ngân hàng Tp.HCM và

Khoa Sau đại học đã nhiệt tình giảng dạy, giúp đỡ, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong

quá trình học tập, nghiên cứu, thực hiện và hoàn thành luận án.

Đặc biệt tôi xin chân thành cảm ơn TS. Lê Thẩm Dương, người hướng dẫn một,

người thầy, đã luôn tận tình định hướng, chỉ bảo, đưa ra các góp ý quý giá và những lời

động viên quan trọng, đúng lúc nhất để tôi có thể hoàn thành tốt luận án.

Tôi cũng chân thành cảm TS. Đào Lê Kiều Oanh, người hướng dẫn hai, đã tận tâm

và nhiệt thành hướng dẫn, hỗ trợ tôi rất nhiều để tôi có thể hoàn thành được luận án.

Ngoài ra, để hoàn thiện luận án, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ quý báu của

nhiều cá nhân và tập thể. Tôi xin cảm ơn Ban lãnh đạo khoa và các đồng nghiệp nơi tôi làm

việc đã giúp đỡ, tạo điều kiện cho tôi hoàn thành quá trình nghiên cứu này.

Tôi cũng xin cảm ơn gia đình đã tạo điều kiện thuận lợi nhất về thời gian, cảm

ơn bạn bè thân thiết đã luôn chia sẻ và động viên, giúp tôi chuyên tâm nghiên cứu để

hoàn thành luận án.

iii

TÓM TẮT LUẬN ÁN

Nhằm nâng cao năng lực cho hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam sau khủng

hoảng tài chính thế giới 2007 – 2008, Ngân hàng nhà nước đã ban hành và chỉ đạo thực hiện

hai đề án tái cơ cấu hệ thống ngân hàng thương mại theo hai giai đoạn 2011 – 2015 và 2016

– 2020. Trọng tâm của hai đề án ngoài việc xử lý nợ xấu thì còn là đẩy mạnh phát triển sản

phẩm, dịch vụ ngân hàng, hướng đến chuyển đổi mô hình kinh doanh của các ngân hàng

thương mại Việt Nam từ tập trung vào hoạt động tín dụng sang mô hình hoạt động chú

trọng hơn các hoạt động ngân hàng phi truyền thống, cung cấp đa dạng các sản phẩm, dịch

vụ tài chính. Đây cũng là xu hướng mà các hệ thống ngân hàng ở các nước phát triển trên

thế giới đã khởi xướng từ những năm 1980.

Qua lược khảo các nghiên cứu trước về tác động của hoạt động ngân hàng phi truyền

thống đến hiệu quả của các ngân hàng thương mại cho thấy các kết luận còn khác biệt. Bên

cạnh đó, việc tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động ngân hàng phi truyền thống cũng

chưa nhận được nhiều sự quan tâm. Ở Việt Nam các nghiên cứu về hiệu quả ngân hàng đã

được tiến hành từ đầu những năm 2000 nhưng chưa có nghiên cứu về tác động của hoạt

động ngân hàng phi truyền thống đến hiệu quả của ngân hàng thương mại. Ngoài ra, ở Việt

Nam cũng chỉ có nghiên cứu của Nguyễn Minh Sáng và Nguyễn Thị Hạnh Hoa năm 2013

về các yếu tố ảnh hưởng đến thu nhập ngoài lãi của các ngân hàng thương mại Việt Nam, là

nghiên cứu có liên quan đến hướng nghiên cứu về các yếu tố tác động đến hoạt động ngân

hàng phi truyền thống. Đặc biệt, công trình nghiên cứu tiếp cận theo hướng tìm hiểu đồng

thời tác động của hoạt động ngân hàng phi truyền thống đến hiệu quả của ngân hàng thương

mại Việt Nam và các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động ngân hàng phi truyền thống tại ngân

hàng thương mại Việt Nam trong bối cảnh thực hiện các đề án tái cơ cấu chưa được thực

hiện. Do đó, đề tài nghiên cứu “HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG PHI TRUYỀN THỐNG VÀ

HIỆU QUẢ NGÂN HÀNG: TRƯỜNG HỢP CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI NIÊM

YẾT TẠI VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2011 – 2019” là cần thiết để bổ sung cơ sở lý luận cũng

như bằng chứng thực nghiệm về vấn đề này.

Luận án kế thừa nghiên cứu của Akhigbe & Stevenson (2010) và một số nghiên cứu

liên quan để xây dựng mô hình về tác động của hoạt động ngân hàng phi truyền thống đến

hiệu quả tại các ngân hàng thương mại niêm yết Việt Nam. Luận án cũng kế thừa nghiên

cứu của Rogers & Sinkey (1999) cùng một số nghiên cứu liên quan để xây dựng mô hình

iv

các yếu tố tác động đến hoạt động ngân hàng phi truyền thống tại các ngân hàng thương mại

niêm yết Việt Nam, trong đó bổ sung thêm yếu tố số lượng chi nhánh và điểm giao dịch,

yếu tố chưa được xem xét đến trong các nghiên cứu trước. Luận án thu thập dữ liệu của 13

ngân hàng thương mại niêm yết Việt Nam trong thời gian từ 2011- 2019 và sử dụng ước

lượng SGMM hai bước của Arellano & Bover (1995) và Blundell & Bond (1998) để chạy

và kiểm định mô hình nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu cho thấy hoạt động ngân hàng phi truyền thống làm tăng hiệu

quả của các ngân hàng thương mại niêm yết Việt Nam. Các yếu tố khác như biến trễ của

hiệu quả ngân hàng, tỷ lệ cho vay trên tổng tài sản có tác động cùng chiều đến hiệu quả của

ngân hàng thương mại niêm yết Việt Nam, trong khi các yếu tố tác động ngược chiều là quy

mô và lạm phát. Nghiên cứu chưa tìm thấy mối quan hệ giữa các biến về lợi nhuận trên tài

sản, tỷ lệ an toàn vốn và tốc độ tăng trưởng kinh tế với hiệu quả ngân hàng. Bên cạnh đó,

các yếu tố ảnh hưởng cùng chiều tới hoạt động ngân hàng phi truyền thống tại ngân hàng

thương mại niêm yết Việt Nam là hoạt động ngân hàng phi truyền thống của kỳ trước, tỷ lệ

an toàn vốn và số lượng chi nhánh, điểm giao dịch của ngân hàng trong khi biến về tỷ lệ dự

phòng rủi ro tín dụng có tác động ngược chiều. Dựa trên kết quả nghiên cứu, luận án đã đưa

ra một số kiến nghị đối với các ngân hàng thương mại Việt Nam để các ngân hàng có thể

đẩy mạnh phát triển các hoạt động ngân hàng phi truyền thống và nâng cao hơn nữa hiệu

quả ngân hàng trong tương lai.

Như vậy, luận án đã có những đóng góp nhất định. Về mặt cơ sở lý luận, luận án

đóng góp các bằng chứng thực nghiệm để khẳng định và bổ sung cơ sở lý thuyết về tác

động của hoạt động ngân hàng phi truyền thống đến hiệu quả ngân hàng và các yếu tố ảnh

hưởng đến hoạt động phi truyền thống của NHTM trong điều kiện các NHTM niêm yết ở

Việt Nam giai đoạn 2011 – 2019. Về mặt thực tiễn, luận án cung cấp những bằng chứng

thực nghiệm, cùng với những gợi ý chính sách từ nghiên cứu giúp cho các nhà quản trị ngân

hàng có những quyết sách tốt hơn cho quá trình điều hành quản lý hoạt động kinh doanh

ngân hàng, nâng cao hiệu quả hoạt động trong tương lai.

v

THESIS SUMMARY

In order to improve the capacity of Vietnam's commercial banking system after the 2007-

2008 world financial crisis, the State Bank of Vietnam issued and directed the

implementation of two projects to restructure the commercial banking system according to

the two periods of 2011 - 2015 and 2016 - 2020. The focus of the two projects, in addition

to dealing with bad debts, is also to promote the development of banking products and

services, aiming to transform the business models of banks. Vietnam's trade has gone from

focusing on credit activities to an operating model that focuses more on non-traditional

banking activities, providing a variety of financial products and services. This is also a trend

that the banking systems in developed countries around the world have initiated since the

1980s.

A review of previous studies on the impact of non-traditional banking activities on the

efficiency of commercial banks shows that the conclusions are still different. Besides,

understanding the factors affecting non-traditional banking activities has not received much

attention. In Vietnam, studies on bank efficiency have been conducted since the early

2000s, but there has been no research on the impact of non-traditional banking activities on

the efficiency of commercial banks. In addition, in Vietnam, there was only a study by

Nguyen Minh Sang and Nguyen Thi Hanh Hoa in 2013 on factors affecting the non-interest

income of Vietnamese commercial banks, which is related to the direction of Vietnamese

commercial banks. Research on factors affecting non-traditional banking activities. In

particular, the study approaches the direction of understanding the impact of non-traditional

banking activities on the efficiency of Vietnamese commercial banks and the factors

affecting non-traditional banking activities in Vietnam. Vietnamese commercial banks in

the context of restructuring projects that have not yet been implemented. Therefore, the

research topic "NOT TRADITIONAL BANKING ACTIVITIES AND BANKING

EFFICIENCY: CASE OF LISTED COMMERCIAL BANKERS IN VIETNAM, PERIOD

2011 - 2019" is necessary to supplement the theoretical basis as well as the empirical

evidence in this regard.

The thesis inherits the research of Akhigbe & Stevenson (2010) and some related studies to

build a model on the impact of non-traditional banking activities on efficiency at listed

vi

commercial banks in Vietnam. The thesis also inherits the research of Rogers & Sinkey

(1999) and some related studies to build a model of factors affecting non-traditional banking

activities at listed commercial banks in Vietnam, in which the number of branches and

transaction points is added, which has not been considered in previous studies. The thesis

collects data from 13 listed commercial banks in Vietnam during the period from 2011 to

2019 and uses the two-step SGMM estimate of Arellano & Bover (1995) and Blundell &

Bond (1998) to run and test. Research models.

Research results show that non-traditional banking activities increase the efficiency of listed

Vietnamese commercial banks. Other factors, such as lagging variables of bank efficiency

and the loan-to-total assets ratio, have a positive impact on the efficiency of the Vietnamese

listed commercial banks, while the negative effects are scale and inflation. The study has

not found a relationship between the variables of return on assets, capital adequacy ratio and

economic growth rate with bank efficiency. Besides, the factors that positively affect non￾traditional banking activities at listed commercial banks in Vietnam are non-traditional

banking activities of the previous period, capital adequacy ratio and number of branches.,

transaction points of the bank, while the variable on the credit risk provision ratio has the

opposite effect. Based on the research results, the thesis has made a number of

recommendations for Vietnamese commercial banks so that banks can promote the

development of non-traditional banking activities and further improve the efficiency of the

banking system. banks in the future.

Thus, the thesis has made certain contributions. In terms of its theoretical basis, the thesis

contributes empirical evidence to confirm and supplement the theoretical basis of the impact

of non-traditional banking activities on bank performance and factors affecting banking

activities. Non-traditional activities of commercial banks in the context of listed commercial

banks in Vietnam in the period of 2011 - 2019. In practical terms, the thesis provides

empirical evidence, along with policy suggestions from the study to help the banks. Bank

administrators make better decisions about the banking business's management process,

which improves operational efficiency in the future.

vii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Cụm từ tiếng Anh Cụm từ tiếng Việt

OBS Off – Balance Sheet Các hoạt động ngoài bảng cân đối kế toán

ROA Return On Assets Tỷ số lợi nhuận ròng trên tài sản

ETA Equity To Assets Tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản

NIM Net Interrest Margin Tỷ lệ thu nhập lãi cận biên

LLP Provision for loan losses Dự phòng rủi ro tín dụng

DEA Data Envelopment Analysis Phương pháp phân tích bao dữ liệu

TE Technical Efficiency Hiệu quả kỹ thuật

AE Allocative Efficiency Hiệu quả phân bổ

CE Cost Efficiency Hiệu quả chi phí

SE Scale Efficiency Hiệu quả quy mô

DMUs Decision Making Units Các đơn vị ra quyết định

CRS Constant returns to scale Hiệu quả không đổi theo quy mô

VRS Variable Returns to Scale Hiệu quả thay đổi theo quy mô

PTE Pure Technical Efficiency Hiệu quả kỹ thuật thuần tuý

FEM Fixed Effects Model Mô hình tác động cố định

REM Random Effects Model Mô hình tác động ngẫu nhiên

GMM General Method of Moments Phương pháp hồi quy mô – men tổng quát

SGMM System Generalized Method of

Moments

Phương pháp Moment tổng quát hệ thống

NHTM Ngân hàng thương mại

NHTMNY Ngân hàng thương mại niêm yết

NHPTT Ngân hàng phi truyền thống

BCKQKD Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh

viii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN....................................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN.........................................................................................................................ii

TÓM TẮT LUẬN ÁN...........................................................................................................iii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ..............................................................................................vii

MỤC LỤC............................................................................................................................viii

DANH MỤC BẢNG..............................................................................................................xi

DANH MỤC HÌNH..............................................................................................................xii

CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU...................................................................................................1

1.1. Lý do nghiên cứu.............................................................................................................1

1.2. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................................4

1.3. Câu hỏi nghiên cứu:.........................................................................................................4

1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...................................................................................4

1.5. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................................6

1.6. Các đóng góp và điểm mới của luận án...........................................................................7

1.7. Kết cấu luận án ................................................................................................................8

CHƯƠNG 2: LÝ THUYẾT VÀ CÁC NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM CÓ LIÊN

QUAN....................................................................................................................................10

2.1. Hiệu quả của ngân hàng thương mại ..............................................................................10

2.1.1. Khái niệm hiệu quả ngân hàng thương mại.................................................................10

2.1.2. Phân loại hiệu quả ngân hàng ......................................................................................11

2.1.3. Các phương pháp đo lường hiệu quả ngân hàng thương mại......................................12

2.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả ngân hàng thương mại........................................20

2.2. Hoạt động ngân hàng phi truyền thống...........................................................................26

2.2.1. Khái niệm hoạt động ngân hàng phi truyền thống.......................................................26

2.2.2. Phân loại hoạt động ngân hàng phi truyền thống ........................................................29

2.2.3. Đo lường hoạt động ngân hàng phi truyền thống ........................................................32

2.2.4. Các nguyên nhân dẫn đến sự phát triển của hoạt động ngân hàng phi truyền thống...33

2.2.5. Xu hướng phát triển của hoạt động ngân hàng phi truyền thống trên thế giới............36

ix

2.3. Cơ sở lý thuyết về tác động của hoạt động ngân hàng phi truyền thống đến hiệu quả

ngân hàng ...............................................................................................................................40

2.3.1. Lý thuyết trung gian tài chính – The Intermediation theory of banking .....................40

2.3.2. Lý thuyết danh mục đầu tư hiện đại - Modern Portfolio Theory.................................41

2.3.3. Lý thuyết lợi ích kinh tế nhờ quy mô (Economies of Scale).......................................42

2.4. Tác động của hoạt động ngân hàng phi truyền thống đến hiệu quả ngân hàng..............43

2.4.1. Tác động tích cực.........................................................................................................43

2.4.2. Tác động tiêu cực.........................................................................................................45

2.5. Lược khảo các công trình nghiên cứu có liên quan ........................................................47

2.5.1. Các nghiên cứu về tác động của hoạt động ngân hàng phi truyền thống đến hiệu quả

ngân hàng ...............................................................................................................................47

2.5.2. Các nghiên cứu thực nghiệm về các yếu tố tác động đến hoạt động ngân hàng phi

truyền thống ...........................................................................................................................60

2.5.3. Các nghiên cứu thực nghiệm về hiệu quả ngân hàng ở Việt Nam ..............................65

2.5.4. Khoảng trống nghiên cứu.............................................................................................72

Tóm tắt chương 2...................................................................................................................73

CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..............................................................74

3.1 Quy trình nghiên cứu .......................................................................................................74

3.2. Mô hình nghiên cứu tác động của hoạt động ngân hàng phi truyền thống đến hiệu quả

ngân hàng ...............................................................................................................................75

3.2.1. Mô hình nghiên cứu đề xuất ........................................................................................75

3.2.2. Mô tả các biến trong mô hình nghiên cứu ...................................................................77

3.3. Mô hình nghiên cứu các yếu tố tác động đến hoạt động ngân hàng phi truyền thống ...83

3.3.1. Mô hình nghiên cứu đề xuất ........................................................................................83

3.3.2. Mô tả các biến trong mô hình nghiên cứu ...................................................................84

3.4. Dữ liệu nghiên cứu..........................................................................................................89

3.5. Phương pháp ước lượng..................................................................................................90

3.5.1. Phương pháp đo lường hiệu quả ngân hàng ...............................................................90

3.5.2. Phương pháp hồi quy ...................................................................................................94

Tóm tắt chương 3...................................................................................................................97

CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM VÀ THẢO LUẬN ...........98

x

4.1. Đánh giá khái quát hiệu quả ngân hàng và hoạt động ngân hàng phi truyền thống của

các Ngân hàng thương mại niêm yết Việt Nam giai đoạn 2011 – 2019................................98

4.1.1. Đánh giá khái quát hiệu quả ........................................................................................98

4.1.2. Đánh giá khái quát về hoạt động ngân hàng phi truyền thống ..................................100

4.2. Thống kê mô tả mẫu .....................................................................................................104

4.3 Kết quả nghiên cứu thực nghiệm...................................................................................108

4.3.1. Kết quả nghiên cứu tác động của hoạt động ngân hàng phi truyền thống đến hiệu quả

ngân hàng .............................................................................................................................108

4.3.2. Kết quả ước lượng mô hình các yếu tố tác động đến hoạt động ngân hàng phi truyền

thống ....................................................................................................................................122

Tóm tắt chương 4.................................................................................................................127

CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH.................................................128

5.1. Kết luận nghiên cứu ......................................................................................................128

5.2. Hàm ý chính sách..........................................................................................................129

5.2.1. Nội dung của các nhóm giải pháp..............................................................................129

5.2.1.1. Đẩy mạnh phát triển các hoạt động ngân hàng phi truyền thống bằng cách đa dạng

hoá sản phẩm, dịch vụ để gia tăng hiệu quả ngân hàng.......................................................129

5.2.1.2. Nâng cao chất lượng hoạt động ngân hàng truyền thống .......................................132

5.2.1.4. Tiếp tục nâng cao vốn tự có....................................................................................134

5.2.1.5. Các giải pháp bổ trợ................................................................................................134

5.2.2. Tính khả thi của các giải pháp ...................................................................................138

5.2.3. Lộ trình thực hiện.......................................................................................................139

5.3. Kiến nghị về việc hỗ trợ các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của các ngân hàng

thương mại niêm yết ở Việt Nam từ Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước ..........................141

5.4. Hạn chế của nghiên cứu và hướng nghiên cứu tiếp theo ..............................................142

TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................................144

PHỤ LỤC............................................................................................................................cliv

xi

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1. Các yếu tố chủ quan và khách quan tác động đến hiệu quả ngân hàng ................24

Bảng 2.2. Các hoạt động tạo phí của NHTM.........................................................................30

Bảng 2.3. Tóm tắt về các tổ chức giám sát bởi FED tính đến quý 2/2019 ............................34

Bảng 2.4. Tỉ lệ thu nhập từ phí trên tổng thu nhập của các ngân hàng 15 nước lớn trên thế

giới từ 1980 – 1990................................................................................................................36

Bảng 2.5: Tổng hợp các nghiên cứu về tác động của hoạt động ngân hàng phi truyền thống

đến hiệu quả ngân hàng..........................................................................................................55

Bảng 2.6. Bảng tổng hợp các nghiên cứu về các yếu tố tác động đến hoạt động ngân hàng

phi truyền thống .....................................................................................................................63

Bảng 2.7. Tổng hợp các nghiên cứu về hiệu quả ngân hàng ở Việt Nam tập trung vào đo

lường hiệu quả ngân hàng......................................................................................................67

Bảng 2.8. Tổng hợp những nghiên cứu về các yếu tố tác động đến hiệu quả ngân hàng ở

Việt Nam................................................................................................................................69

Bảng 3.1. Mô tả các biến trong mô hình nghiên cứu tác động của hoạt động ngân hàng phi

truyền thống đến hiệu quả ngân hàng ....................................................................................81

Bảng 3.2. Mô tả các biến trong mô hình nghiên cứu các yếu tố tác động đến hoạt động ngân

hàng phi truyền thống ............................................................................................................88

Bảng 4.1. Kết quả phân tích DEA về hiệu quả kỹ thuật của các NHTMNY ........................98

Bảng 4.2. Kết quả phân tích thống kê DEA của các NHTMNY Việt Nam ..........................99

Bảng 4.3. Kết quả thống kê mô tả các biến trong mô hình..................................................104

Bảng 4.4. Ma trận hệ số tương quan ....................................................................................106

Bảng 4.5. Kiểm tra đa cộng tuyến giữa các biến độc lập trong mô hình tác động của hoạt

động ngân hàng phi truyền thống đến hiệu quả ngân hàng .................................................106

Bảng 4.6. Kiểm tra đa cộng tuyến giữa các biến độc lập trong mô hình các yếu tố tác động

đến hoạt động ngân hàng phi truyền thống..........................................................................107

Bảng 4.7. Kết quả ước lượng mô hình tác động của hoạt động ngân hàng phi truyền thống

đến hiệu quả ngân hàng........................................................................................................108

Bảng 4.8. Kết quả ước lượng mô hình tác động của tỷ lệ thu nhập từ dịch vụ trên tổng thu

nhập (SER) đến hiệu quả ngân hàng....................................................................................112

xii

Bảng 4.9. Kết quả ước lượng mô hình tác động của tỷ lệ thu nhập từ kinh doanh ngoại hối

trên tổng thu nhập (FOREX) đến hiệu quả ngân hàng ........................................................115

Bảng 4.10 Kết quả ước lượng mô hình tác động của tỷ lệ thu nhập từ mua bán chứng khoán

trên tổng thu nhập (SEC) đến hiệu quả ngân hàng ..............................................................118

Bảng 4.11. Kết quả ước lượng mô hình tác động của tỷ lệ thu nhập khác trên tổng thu nhập

(OTHER) đến hiệu quả ngân hàng ......................................................................................120

Bảng 4.12. Kết quả ước lượng mô hình các yếu tố tác động đến hoạt động ngân hàng phi

truyền thống .........................................................................................................................123

DANH MỤC HÌNH

Hình 2.1. So sánh DEA và FHD............................................................................................16

Hình 2.2. Tỷ lệ thu nhập phi lãi trên tổng thu nhập của các NHTM Pháp 1996 – 2017 .......37

Hình 2.3. Tỷ lệ thu nhập phi lãi trên tổng thu nhập của các NHTM Mỹ 2000 – 2018 .........37

Hình 2.4. Tỷ lệ thu nhập phi lãi trên tổng thu nhập của các NHTM Nhật Bản 1996 – 2017 38

Hình 2.5. Tỷ lệ thu nhập phi lãi trên tổng thu nhập của các NHTM Đức 1996 – 2017 ........38

Hình 2.6. Tỷ lệ thu nhập phi lãi trên tổng thu nhập của các NHTM Canada 1996 – 2017 ...38

Hình 2.7. Tỷ lệ thu nhập phi lãi trên tổng thu nhập của các NHTM Úc 1996 – 2017 ..........38

Hình 2.8 Tỷ lệ thu nhập phi lãi trên tổng thu nhập của các NHTM Anh 1996 – 2017 .........39

Hình 2.9. Tỷ lệ thu nhập phi lãi trên tổng thu nhập của các NHTM Thụy Sỹ 1996 – 2017 .39

Hình 4.1. Hiệu quả kỹ thuật của các NHTMNY Việt Nam qua các năm..............................99

Hình 4.2. Tỉ trọng thu nhập phi lãi trên tổng thu nhập hoạt động của các NHTMNY từ 2011

– 2019...................................................................................................................................100

Hình 4.3. Thu nhập từ hoạt động dịch vụ của các NHTMNY từ 2011-2019......................101

Hình 4.4. Lãi/lỗ thuần từ hoạt động kinh doanh ngoại hối của các NHTMNY từ 2011 –

2019......................................................................................................................................102

Hình 4.5. Lãi thuần từ mua bán chứng khoán đầu tư của các NHTMNY từ 2011-2019 ....103

Hình 4.6. Lãi thuần từ mua bán chứng khoán kinh doanh của các NHTM niêm yết từ 2011 –

2019......................................................................................................................................103

Hình 4.7. Thu nhập từ hoạt động khác của các NHTMNY từ 2011-2019 ..........................104

1

CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU

1.1. Lý do nghiên cứu

Hiện nay, với chỉ riêng hệ thống các ngân hàng thương mại (NHTM) ở Việt Nam

(gồm 4 NHTM Nhà nước, 31 NHTM cổ phần trong nước, 9 ngân hàng có 100% vốn nước

ngoài và 2 ngân hàng liên doanh) thì các NHTM Việt Nam đã và đang đối mặt với thực

trạng cạnh tranh ngày càng gay gắt. Không chỉ ở mảng hoạt động ngân hàng truyền thống

với việc tăng lãi suất huy động vốn và giảm lãi suất cho vay, các ngân hàng còn mở rộng

sang các hoạt động ngân hàng phi truyền thống bao gồm các dịch vụ phi tín dụng như thanh

toán, bảo hiểm, tư vấn, quản lý tài sản, quản lý rủi ro đầu tư cho khách hàng và các hoạt

động đầu tư, ngoại hối, mua bán chứng khoán, góp vốn, mua cổ phần… để thu hút khách

hàng. Điều này được hỗ trợ về pháp lý bởi 2 đề án “Cơ cấu lại hệ thống tổ chức tín dụng

giai đoạn 2011 – 2015” và “Cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu

giai đoạn 2016 - 2020” với những nội dung đáng chú ý như sau:

Giai đoạn 2011-2015: từng bước chuyển dịch mô hình kinh doanh của các NHTM

theo hướng giảm bớt sự phụ thuộc vào hoạt động tín dụng và tăng nguồn thu nhập từ hoạt

động dịch vụ phi tín dụng. Đa dạng hoá dịch vụ ngân hàng trong đó tập trung nâng cao chất

lượng dịch vụ ngân hàng truyền thống và phát triển nhanh các dịch vụ thanh toán, ngoại hối,

đầu tư, quản lý tài sản, quản lý rủi ro cho khách hàng …

Phấn đấu đến năm 2020 tăng gấp 2 lần tỷ trọng thu nhập từ hoạt động dịch vụ phi tín

dụng trong tổng thu nhập của các ngân hàng thương mại; Chuyển đổi mạnh mẽ mô hình

kinh doanh của các ngân hàng thương mại theo hướng từ “độc canh tín dụng” sang mô hình

đa dạng hóa sản phẩm dịch vụ ngân hàng phi tín dụng.

Ngoài ra, Chính phủ cũng đã ban hành quyết định số 986/QĐ - TTg về việc phê

duyệt Chiến lược phát triển ngành Ngân hàng Việt Nam đến năm 2025, định hướng đến

năm 2030 và sau đó được ngân hàng Nhà nước (NHNN) cụ thể hoá thành chương trình

hành động của ngành ngân hàng thực hiện chiến lược phát triển ngành ngân hàng Việt Nam

đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 ban hành theo quyết định số: 34/QĐ - NHNN

ngày 07/01/2019 với những điểm đáng quan tâm sau:

“Đến năm 2020, tỷ lệ thu nhập từ hoạt động dịch vụ phi tín dụng trong tổng thu nhập

của các NHTM lên khoảng 12 - 13%”