Hoàn thiện việc tổ chức kế toán chi phí sản xuất và các phương pháp tính giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp công nghiệp Việt Nam / Hoàng Thái Hà

1

LÔØI MÔÛ ÑAÀU

1. Tính caáp thieát cuûa ñeà taøi:

Ñeå ñaùp öùng nhu caàu phaùt trieån cuûa xaõ hoäi ngaøy moät taêng cuõng nhö ñeå ñaùp

öùng söï phaùt trieån saûn xuaát cuûa doanh nghieäp mình, moät trong nhöõng bieän phaùp

ñöôïc caùc nhaø quaûn lyù ñaëc bieät quan taâm hieän nay laø coâng taùc keá toaùn noùi chung

cuõng nhö keá toaùn taäp hôïp chi phí saûn xuaát vaø tính giaù thaønh saûn phaåm noùi rieâng.

Trong ñoù, haïch toaùn chi phí saûn xuaát vaø tính giaù thaønh ñöôïc coi laø moät

khaâu trung taâm cuûa coâng taùc keá toaùn, môû ra höôùng ñi heát söùc ñuùng ñaén cho caùc

doanh nghieäp. Thöïc chaát chi phí saûn xuaát laø ñaàu vaøo cuûa quaù trình saûn xuaát, do

vaäy tieát kieäm chi phí saûn xuaát laø haï giaù thaønh saûn phaåm, ñoàng thôøi ñaûm baûo ñaàu

ra cuûa quaù trình saûn xuaát sao cho noù ñöôïc xaõ hoäi chaáp nhaän vaø laøm taêng lôïi

nhuaän cho doanh nghieäp mình. Hôn nöõa, muïc ñích cuoái cuøng cuûa quaù trình saûn

xuaát laø taïo ra saûn phaåm vaø giaù thaønh saûn phaåm chính laø chæ tieâu kinh teá toång hôïp

phaûn aùnh chaát löôïng toaøn boä caùc maët hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. Xuaát phaùt töø

vaán ñeà ñoù möùc tính giaù thaønh saûn phaåm ñoøi hoûi phaûi tính ñuùng, tính ñuû chi phí

saûn xuaát boû ra theo ñuùng cheá ñoä cuûa Nhaø nöôùc.

Hieän nay, trong ñieàu kieän neàn kinh teá haøng hoaù nhieàu thaønh phaàn vaän haønh

theo cô cheá thò tröôøng coù söï quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc, beân caïnh nhöõng maët thuaän

lôïi, cuõng khoâng ít nhöõng maët khoù khaên, thaùch thöùc ñoái vôùi caùc doanh nghieäp. Vì

vaäy, muoán ñaûm baûo öu theá caïnh tranh, thu lôïi nhuaän cao thì beân caïnh vieäc saûn

xuaát ra saûn phaåm coù chaát löôïng toát, maãu maõ ñeïp, hôïp thò hieáu ngöôøi tieâu duøng,

moät yeáu toá quan troïng khaùc laø saûn phaåm ñoù phaûi coù giaù thaønh haï, phuø hôïp vôùi

söùc mua cuûa ña soá nhaân daân. Haï giaù thaønh saûn phaåm ñaõ trôû thaønh nhaân toá quyeát

ñònh söï toàn vong cuûa moãi doanh nghieäp. Ñaëc bieät trong ngaønh coâng nghieäp, haï

giaù thaønh saûn phaåm ñaõ ñöôïc ñaët ra nhö moät yeâu caàu böùc thieát, khaùch quan nhaèm

2

taïo tieàn ñeà cho caùc doanh nghieäp saûn xuaát nöôùc nhaø coù ñöôïc nhöõng saûn phaåm coù

giaù baùn caïnh tranh toát vôùi caùc doanh nghieäp trong khu vöïc cuõng nhö treân theá

giôùi.

Vì leõ ñoù trong luaän vaên naøy toâi choïn ñeà taøi “Hoaøn thieän việc toå chöùc keá

toaùn chi phí saûn xuaát vaø caùc phöông phaùp tính giaù thaønh saûn phaåm trong doanh

nghieäp coâng nghieäp Vieät Nam”.

2. Muïc ñích nghieân cöùu cuûa luaän vaên:

Nghieân cöùu veà maët lyù luaän keá toaùn chi phí saûn xuaát vaø caùc phöông phaùp

tính giaù thaønh saûn phaåm taïi caùc doanh nghieäp coâng nghieäp Vieät Nam trong neàn

kinh teá thò tröôøng, treân cô sôû ñoù ñeà ra caùc giaûi phaùp öùng duïng vaøo thöïc tieãn nhaèm

naâng cao chaát löôïng coâng taùc keá toaùn chi phí saûn xuaát vaø tính giaù thaønh saûn

phaåm phuïc vuï cho quaûn lyù saûn xuaát kinh doanh hieäu quaû.

3. Phöông phaùp nghieân cöùu chuû yeáu:

Phöông phaùp nghieân cöùu duy vaät bieän chöùng, phöông phaùp lòch söû, so saùnh

vaø khaûo saùt thöïc tieãn.

4. Boá cuïc luaän vaên:

Ngoaøi phaàn môû ñaàu vaø keát luaän, luaän vaên goàm 3 chöông:

Chöông 1: Cô sôû lyù luaän veà keá toaùn chi phí saûn xuaát vaø caùc phöông phaùp

tính giaù thaønh saûn phaåm.

Chöông 2: Thöïc traïng toå chöùc keá toaùn chi phí saûn xuaát vaø tính giaù thaønh

saûn phaåm taïi caùc doanh nghieäp coâng nghieäp Vieät Nam.

Chöông 3: Moät soá giaûi phaùp nhaèm hoaøn thieän keá toaùn chi phí saûn xuaát vaø

caùc phöông phaùp tính giaù thaønh saûn phaåm trong caùc doanh nghieäp coâng nghieäp

Vieät Nam.

3

CHÖÔNG 1

CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ KEÁ TOAÙN CHI PHÍ SAÛN XUAÁT VAØ

CAÙC PHÖÔNG PHAÙP TÍNH GIAÙ THAØNH SAÛN PHAÅM

1.1. Nhöõng vaán ñeà chung:

1.1.1. Khaùi nieäm chi phí saûn xuaát:

Chi phí laø phí toån taøi nguyeân, vaät chaát, lao ñoäng vaø phaûi phaùt sinh gaén lieàn

vôùi hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. Noù bao goàm chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp

chi phí lao ñoäng tröïc tieáp vaø chi phí saûn xuaát (CPSX) chung.

Haïch toaùn CPSX seõ traû lôøi cho caùc caâu hoûi: caùc chi phí phaùt sinh nhö theá

naøo? Theo töøng loaïi chi phí gì? Phaùt sinh ôû daâu? Phaùt sinh vì muïc ñích gì? Ñeå

laøm gì? CPSX cuûa doanh nghieäp phaùt sinh thöôøng xuyeân trong suoát quaù trình toàn

taïi vaø hoaït ñoäng saûn xuaát cuûa doanh nghieäp, nhöng ñeå phuïc cho quaûn lyù vaø haïch

toaùn kinh doanh CPSX phaûi ñöôïc taäp hôïp theo töøng thôøi kyø: Haøng thaùng, haøng

quyù, haøng naêm phuø hôïp vôùi kyø keá hoaïch vaø baùo caùo keá toaùn.

1.1.2. Khaùi nieäm giaù thaønh saûn phaåm:

Giaù thaønh saûn phaåm (GTSP) laø CPSX tính cho moät khoái löôïng saûn phaåm,

dòch vuï hoaøn thaønh nhaát ñònh.

CPSX ñöôïc xaùc ñònh cho töøng loaïi saûn phaåm hoaëc moät khoái löôïng coâng

vieäc ñaõ hoaøn thaønh theo toaøn boä quy trình saûn xuaát ñöôïc goïi laø giaù thaønh thaønh

phaåm hoaëc hoaøn thaønh moät hay moät soá coâng ñoaïn saûn xuaát nhaát ñònh ñöôïc goïi laø

giaù thaønh baùn thaønh phaåm.

1.1.3. Moái quan heä giöõa chi phí saûn xuaát vaø giaù thaønh saûn phaåm:

Giöõa CPSX vaø GTSP thöôøng coù cuøng baûn chaát kinh teá laø hao phí lao ñoäng

soáng vaø lao ñoäng vaät hoùa nhöng laïi khaùc nhau veà thôøi kyø, phaïm vi, giôùi haïn.

4

CPSX laø chi phí ñaàu vaøo cho quaù trình saûn xuaát cuûa doanh nghieäp, coøn

GTSP laø chi phí ñaàu ra cuûa quaù trình saûn xuaát ñoù. Noäi dung cuûa CPSX vaø GTSP

vöøa coù tính rieâng bieät vöøa coù moái quan heä raát chaët cheõ vôùi nhau.

CPSX luoân luoân gaén vôùi thôøi kyø phaùt sinh chi phí nhaát ñònh, coøn GTSP laïi

gaén vôùi khoái löôïng saûn phaåm, coâng vieäc lao vuï ñaõ saûn xuaát hoaøn thaønh.

Moái quan heä giöõa CPSX vaø GTSP:

CPSX kyø tröôùc chuyeån sang CPSX phaùt sinh kyø naøy

Toång GTSP hoaøn thaønh CPSX kyø naøy chuyeån sang kyø sau

1.2. Toå chöùc keá toaùn chi phí saûn xuaát:

1.2.1. Baûn chaát chi phí saûn xuaát vaø yù nghóa cuûa taäp hôïp chi phí saûn xuaát:

Trong neàn saûn xuaát haøng hoùa, doanh nghieäp luoân quan taâm ñeán vieäc boû ra

vaø thu hoài laïi CPSX nhö theá naøo nhaèm taùi saûn xuaát.

Taäp hôïp CPSX coù yù nghóa cô baûn nhö sau:

- Muoán taùi saûn xuaát môû roäng thì doanh nghieäp phaûi bieát ñöôïc caùc khaâu cô

baûn nhö saûn xuaát, phaân phoái, trao ñoåi vaø tieâu duøng. Trong ñoù khaâu saûn

xuaát laø khaâu ñaàu tieân, cô baûn vaø quyeát ñònh nhaát. Vì vaäy doanh nghieäp

trong neàn saûn xuaát haøng hoùa toàn taïi nhö theá naøo phuï thuoäc raát lôùn vaøo vieäc

kieåm soaùt vaø söû duïng CPSX coù hieäu quaû hay khoâng.

- Taäp hôïp CPSX ñuùng vaø ñuû, phaân loaïi roõ töøng loaïi chi phí phaùt sinh ôû ñaâu,

luùc naøo vaø cho ñoái töôïng saûn xuaát naøo phaûi phuø hôïp vôùi yeâu caàu thoâng tin

quaûn trò moät caùch kòp thôøi, giuùp nhaø quaûn trò haïch toaùn ñöôïc voán caàn saûn

xuaát, quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn löïc doanh nghieäp coù hieäu quaû nhaát.

1.2.2. Xaùc ñònh ñoái töôïng taäp hôïp chi phí saûn xuaát:

5

Ñoái töôïng taäp hôïp CPSX laø phaïm vi giôùi haïn maø CPSX caàn phaûi taäp hôïp,

theo ñoù thöïc chaát laø xaùc ñònh nôi phaùt sinh ra chi phí vaø nôi chòu chi phí. Caùc caên

cöù ñeå xaùc ñònh ñoái töôïng taäp hôïp CPSX laø:

- Ñòa ñieåm phaùt sinh chi phí.

- Ñaëc ñieåm vaø coâng duïng chi phí.

- Ñaëc ñieåm quy trình coâng ngheä saûn xuaát.

- Ñaëc ñieåm saûn phaåm saûn xuaát.

- Cô caáu toå chöùc saûn xuaát.

- Trình ñoä quaûn lyù vaø yeâu caàu haïch toaùn kinh doanh cuûa doanh nghieäp.

Khi xaùc ñònh ñuùng ñoái töôïng taäp hôïp CPSX seõ taïo ñieàu kieän thuaän lôïi toå

chöùc toát keá toaùn CPSX töø khaâu ghi cheùp ban ñaàu, toång hôïp vaø phaân boå soá lieäu, toå

chöùc taøi khoaûn, soå saùch keá toaùn toång hôïp vaø chi tieát ñeàu phaûi theo ñuùng ñoái

töôïng ñaõ ñöôïc xaùc ñònh, giuùp coâng taùc tính GTSP kòp thôøi vaø chính xaùc.

1.2.3. Phaân loaïi chi phí saûn xuaát:

Muïc ñích cuûa vieäc phaân loaïi CPSX laø nhaèm quaûn lyù toát chi phí theo töøng

loaïi, taïo ra caùc thoâng tin chi phí höõu hieäu cho vieäc ra quyeát ñònh taêng, caét boû,…

chi phí thích hôïp vaø khoâng thích hôïp cho saûn xuaát. Do vaäy, hieän nay coù nhieàu

quan ñieåm phaân loaïi CPSX vôùi nhieàu tieâu thöùc ñöôïc löïa choïn phaân loaïi khaùc

nhau, tuøy thuoäc vaøo trình ñoä nhaän thöùc, trình ñoä quaûn lyù ôû moãi nöôùc, moãi thôøi kyø.

1.2.3.1. Phaân loaïi chi phí saûn xuaát kinh doanh theo noäi dung vaø tính chaát kinh teá

cuûa chi phí:

Theo tieâu thöùc phaân loaïi naøy, toaøn boä CPSX kinh doanh cuûa doanh nghieäp

ñöôïc chia thaønh caùc yeáu toá sau: Chi phí nguyeân vaät lieäu; Chi phí nhaân coâng; Chi

phí khaáu hao taøi saûn coá ñònh (TSCÑ); Chi phí dòch vuï mua ngoaøi; Chi phí khaùc

baèng tieàn.

6

Phaân loaïi chi phí theo caùch naøy coù taùc duïng cho bieát keát caáu tyû troïng töøng

loaïi chi phí maø doanh nghieäp ñaõ•chi ra trong quaù trình hoaït ñoäng saûn xuaát kinh

doanh ñeå laäp baûn thuyeát minh baùo caùo taøi chính phuïc vuï cho yeâu caàu thoâng tin

vaø quaûn trò doanh nghieäp, ñeå phaân tích tình hình thöïc hieän döï toaùn chi phí, laäp döï

toaùn CPSX kinh doanh cho kyø sau. Noù laø taøi lieäu quan troïng duøng laøm caên cöù

xaùc ñònh möùc tieâu hao vaät chaát vaø thu nhaäp quoác daân.

1.2.3.2. Phaân loaïi chi phí saûn xuaát theo khoaûn muïc:

Ngöôøi ta coøn goïi phaân loaïi theo caùch naøy laø Phaân loaïi CPSX theo muïc ñích

vaø coâng duïng cuûa chi phí. Theo caùch phaân loaïi naøy, caên cöù vaøo muïc ñích vaø

coâng duïng chi phí trong saûn xuaát ñeå chia ra caùc khoaûn muïc chi phí khaùc nhau,

moãi khoaûn muïc chæ bao goàm nhöõng chi phí coù cuøng muïc ñích vaø coâng duïng,

khoâng phaân bieät chi phí ñoù coù noäi dung kinh teá nhö theá naøo. Toaøn boä CPSX phaùt

sinh trong kyø ñöôïc chia ra caùc khoaûn muïc sau: Chi phí nguyeân lieäu, vaät lieäu tröïc

tieáp; Chi phí nhaân coâng tröïc tieáp; CPSX chung; Chi phí baùn haøng; Chi phí quaûn

lyù doanh nghieäp; Chi phí khaùc.

Taùc duïng cuûa caùch phaân loaïi naøy laø döï toaùn ñöôïc caùc khoaûn muïc chi phí

troïng yeáu trong CPSX. Cung caáp soá lieäu cho coâng vieäc xaây döïng ñònh möùc giaù

thaønh vaø quaûn lyù GTSP theo khoaûn muïc. Tính toaùn nhanh GTSP vaø baùn thaønh

phaåm trong quaù trình quaûn lyù chi phí. Phaân tích tình hình thöïc hieän giaù thaønh

theo khoaûn muïc chi phí.

1.2.3.3. Phaân loaïi chi phí saûn xuaát theo moái quan heä vôùi ñoái töôïng chòu chi phí:

Theo caùch phaân loaïi naøy, chi phí ñöôïc chia laøm 2 loaïi: Chi phí tröïc tieáp; Chi

phí giaùn tieáp.

Caùch phaân loaïi chi phí naøy coù yù nghóa ñoái vôùi vieäc xaùc ñònh phöông phaùp keá

toaùn taäp hôïp vaø phaân boå CPSX cho caùc ñoái töôïng moät caùch chính xaùc, hôïp lyù.

1.2.3.4. Phaân loaïi chi phí saûn xuaát theo moái quan heä vôùi khoái löôïng saûn phaåm: