Hoàn thiện quản lý nhà nước đối với Công ty Lâm nghiệp Nhà nước ở Việt Nam

BỘ KẾ HOẠCH VÀ ĐẦU TƯ BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

VIỆN NGHIÊN CỨU QUẢN LÝ KINH TẾ TRUNG ƯƠNG

ĐINH XUÂN NGHIÊM

HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC

ĐỐI VỚI CÔNG TY LÂM NGHIỆP NHÀ NƯỚC Ở VIỆT NAM

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

Hà Nội - Năm 2021

BỘ KẾ HOẠCH VÀ ĐẦU TƯ BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

VIỆN NGHIÊN CỨU QUẢN LÝ KINH TẾ TRUNG ƯƠNG

ĐINH XUÂN NGHIÊM

HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC

ĐỐI VỚI CÔNG TY LÂM NGHIỆP NHÀ NƯỚC Ở VIỆT NAM

Ngành: Quản lý kinh tế

Mã số: 9.31.01.10

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

1. TS. Đinh Quang Tuấn

2. PGS.TS.Vũ Thị Minh

Hà Nội - Năm 2021

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng

tôi, do chính bản thân tôi thực hiện trong suốt quá trình làm nghiên cứu sinh tại

Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM). Kết quả nghiên cứu của

Luận án là trung thực, khách quan chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình

nào khác. Các tài liệu tham khảo, số liệu thống kê, dữ liệu, tài liệu nêu trong Luận

án là trung thực, phản ánh đúng số liệu thực tiễn và có nguồn gốc rõ ràng.

Hà Nội, ngày tháng 03 năm 2021

Tác giả Luận án

Đinh Xuân Nghiêm

LỜI CẢM ƠN

Trong thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành Luận án, tôi đã nhận

được sự giúp đỡ của nhiều cơ quan và cá nhân trong cũng như ngoài cơ sở đào

tạo. Nhân dịp này, tôi xin gửi lời cám ơn sâu sắc tới:

- Ban Lãnh đạo Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, Bộ Kế hoạch

và Đầu tư;

- Thầy cô giáo Tổ Bộ môn Quản lý kinh tế, Viện Nghiên cứu quản lý kinh

tế Trung ương, Bộ Kế hoạch và Đầu tư;

- Tập thể Lãnh đạo và cán bộ Trung tâm tư vấn, đào tạo và thông tin tư liệu,

Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, Bộ Kế hoạch và Đầu tư;

- Một số cán bộ Lãnh đạo và chuyên viên Sở NN&PTNT và các công ty lâm

nghiệp nhà nước tại các tỉnh Gia Lai, Lâm Đồng, Đắk Lắk, Kon Tum, Bắc Giang,

Nghệ An và Hà Tĩnh;

- Một số cán bộ công chức tại Tổng cục Lâm nghiệp, cán bộ nghiên cứu tại

Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn và Giảng viên

tại Trường Đại học Lâm nghiệp Việt Nam;

Đặc biệt, xin gửi lời cám ơn chân thành sâu sắc tới tập thể người hướng dẫn

khoa học: TS. Đinh Quang Tuấn và PGS. TS. Vũ Thị Minh đã tận tình hướng

dẫn và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện Luận án.

Hà Nội, ngày tháng 03 năm 2021

Tác giả Luận án

Đinh Xuân Nghiêm

i

MỤC LỤC

DANH MỤC CỤM TỪ VIẾT TẮT...................................................................vi

DANH MỤC BẢNG......................................................................................... viii

DANH MỤC HÌNH..............................................................................................x

DANH MỤC HỘP................................................................................................x

DANH MỤC SƠ ĐỒ...........................................................................................xi

MỞ ĐẦU ...............................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ..................................................................................1

2. Những điểm mới của Luận án.........................................................................5

3. Kết cấu của Luận án ........................................................................................6

CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH VÀ HƯỚNG NGHIÊN

CỨU CỦA LUẬN ÁN..........................................................................................7

1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu đã công bố liên quan đến quản

lý nhà nước đối với công ty lâm nghiệp nhà nước ........................................7

1.1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu đã công bố ở nước ngoài có

liên quan đến quản lý nhà nước đối với công ty lâm nghiệp nhà nước.........7

1.1.2. Tổng quan các công trình nghiên cứu đã công bố ở trong nước có liên

quan đến quản lý nhà nước đối với công ty lâm nghiệp nhà nước................9

1.1.3. Tổng hợp đánh giá kết quả và những vấn đề chưa được các công

trình đã công bố nghiên cứu giải quyết .......................................................13

1.1.4. Những vấn đề Luận án sẽ tập trung giải quyết..................................13

1.2. Phương hướng nghiên cứu của Luận án...............................................14

1.2.1. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu của đề tài Luận án ..........................14

1.2.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu đề tài Luận án .............................15

1.2.3. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu đề tài Luận án................15

1.2.4. Tiêu chí đánh giá quản lý nhà nước đối với công ty lâm nghiệp nhà

nước .............................................................................................................21

ii

CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VỀ

QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI CÔNG TY LÂM NGHIỆP NHÀ NƯỚC

..............................................................................................................................24

2.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của công ty lâm nghiệp nhà nước ....24

2.1.1 Khái niệm về công ty lâm nghiệp nhà nước .......................................24

2.1.2. Đặc điểm của công ty lâm nghiệp nhà nước......................................26

2.1.3. Vai trò của công ty lâm nghiệp nhà nước..........................................28

2.2. Nghiên cứu hoàn thiện quản lý nhà nước đối với công ty lâm nghiệp

nhà nước..........................................................................................................29

2.2.1. Khái niệm quản lý nhà nước đối với công ty lâm nghiệp nhà nước..29

2.2.2. Các đặc điểm quản lý nhà nước đối với công ty lâm nghiệp nhà nước

......................................................................................................................32

2.2.3. Mục tiêu của hoàn thiện quản lý nhà nước đối với công ty lâm nghiệp

nhà nước.......................................................................................................33

2.2.4. Nội dung nghiên cứu hoàn thiện quản lý nhà nước đối với công ty

lâm nghiệp nhà nước....................................................................................35

2.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước đối với công ty lâm

nghiệp nhà nước .............................................................................................42

2.3.1. Điều kiện kinh tế xã hội.....................................................................42

2.3.2. Hệ thống chính sách vĩ mô của Nhà nước.........................................43

2.3.3. Đặc điểm ngành nghề kinh doanh của công ty lâm nghiệp nhà nước

......................................................................................................................44

2.3.4. Xu hướng phát triển ngành công nghiệp chế biến gỗ........................44

2.3.5. Toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế thế giới.........................................45

2.3.6. Thể chế của Nhà nước .......................................................................47

2.3.7. Sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước trong việc thực hiện

công tác quản lý nhà nước đối với công ty lâm nghiệp nhà nước ...............48

2.3.8. Trình độ, nhận thức của cán bộ quản lý nhà nước các cấp................49

iii

2.4. Kinh nghiệm quốc tế về quản lý nhà nước đối với công ty lâm nghiệp

nhà nước và bài học cho Việt Nam...............................................................50

2.4.1. Kinh nghiệm của một số nước về quản lý nhà nước đối với công ty

lâm nghiệp nhà nước....................................................................................50

2.4.2. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam ..................................................54

CHƯƠNG 3 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI CÔNG TY

LÂM NGHIỆP NHÀ NƯỚC Ở VIỆT NAM...................................................57

3.1. Thực trạng công ty lâm nghiệp nhà nước ở Việt Nam........................57

3.1.1. Những thay đổi về quản lý công ty lâm nghiệp nhà nước ở Việt Nam

......................................................................................................................57

3.1.2. Thực trạng công ty lâm nghiệp nhà nước ở Việt Nam......................60

3.2. Phân tích thực trạng quản lý nhà nước đối với công ty lâm nghiệp

nhà nước ở Việt Nam.....................................................................................64

3.2.1 Thực trạng ban hành chính sách pháp luật đối với công ty lâm nghiệp

nhà nước ở Việt Nam...................................................................................64

3.2.2. Thực trạng bộ máy quản lý nhà nước đối với công ty lâm nghiệp nhà

nước ở Việt Nam..........................................................................................97

3.2.3. Thực trạng kiểm tra, thanh tra và giám sát nhà nước đối với hoạt

động của công ty lâm nghiệp nhà nước ở Việt Nam .................................106

3.2.4. Kết quả tổng hợp điều tra đánh giá về quản lý nhà nước đối với công

ty lâm nghiệp nhà nước ở Việt Nam theo năm (05) tiêu chí .....................112

3.3. Phân tích kết quả ảnh hưởng các nhân tố đến quản lý nhà nước đối

với công ty lâm nghiệp nhà nước ở Việt Nam ...........................................115

3.3.1. Kiểm định độ tin cậy của các thang đo trong nghiên cứu ...............115

3.3.2. Kiểm định sự phù hợp của mô hình phân tích khám phá và tương

quan của các nhân tố trong mô hình ..........................................................119

3.3.3. Kiểm định mức độ giải thích các biến quan sát đối với nhân tố đại

diện.............................................................................................................120

iv

3.3.4. Phân tích ảnh hưởng của các nhân tố đến quản lý nhà nước đối với

công ty lâm nghiệp nhà nước.....................................................................121

3.4. Đánh giá chung về quản lý nhà nước đối với công ty lâm nghiệp nhà

nước ở Việt Nam ..........................................................................................126

3.4.1. Những kết quả đạt được...................................................................126

3.4.2. Những hạn chế .................................................................................127

3.4.3 Nguyên nhân của hạn chế .................................................................129

CHƯƠNG 4. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI

VỚI CÔNG TY LÂM NGHIỆP NHÀ NƯỚC Ở VIỆT NAM.....................131

4.1. Bối cảnh có liên quan đến quản lý nhà nước đối với công ty lâm

nghiệp nhà nước ở Việt Nam ......................................................................131

4.1.1 Bối cảnh quốc tế ..............................................................................131

4.1.2. Bối cảnh trong nước.........................................................................132

4.2. Quan điểm và phương hướng hoàn thiện quản lý nhà nước đối với

công ty lâm nghiệp nhà nước ở Việt Nam..................................................134

4.2.1. Quan điểm hoàn thiện quản lý nhà nước đối với công ty lâm nghiệp

nhà nước ở Việt Nam.................................................................................134

4.2.2. Phương hướng hoàn thiện quản lý nhà nước đối với công ty lâm

nghiệp nhà nước ở Việt Nam.....................................................................135

4.3. Giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước đối với công ty lâm nghiệp

nhà nước ở Việt Nam...................................................................................136

4.3.1. Hoàn thiện chính sách pháp luật đối với công ty lâm nghiệp nhà nước

ở Việt Nam.................................................................................................136

4.3.2. Tăng cường năng lực cho bộ máy quản lý nhà nước đối với công ty

lâm nghiệp nhà nước ở Việt Nam..............................................................145

4.3.3. Tăng cường thanh tra kiểm tra giám sát đối với công ty lâm nghiệp

nhà nước ở Việt Nam.................................................................................146

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.........................................................................148

v

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ.................151

TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................................152

PHỤ LỤC..........................................................................................................161

vi

DANH MỤC CỤM TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Nghĩa Tiếng Việt

BCSĐCP Ban cán sự đảng Chính phủ

BCĐPTDN Ban Chỉ đạo đổi mới phát triển doanh nghiệp

BV&PTR Bảo vệ và Phát triển rừng

CIEM Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương

CTLNNN Công ty lâm nghiệp nhà nước

CSH Chủ sở hữu

DN Doanh nghiệp

DVMTR Dịch vụ môi trường rừng

DNNN DN nhà nước

Đvt Đơn vị tính

FSC Chứng chỉ rừng

HĐTV Hội đồng thành viên

KH&CN Khoa học và Công nghệ

KH&ĐT Kế hoạch và Đầu tư

KT-XH Kinh tế xã hội

LĐTB&XH Lao động thương binh và Xã hội

LTQD Lâm trường quốc doanh

Mard Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn

NCS Nghiên cứu sinh

NLTQD Nông lâm trường quốc doanh

NN&PTNT Nông nghiệp và phát triển nông thôn

OECD Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế

QLNN Quản lý nhà nước

SXKD Sản xuất kinh doanh

TB Trung bình

TCLN Tổng cục Lâm nghiệp

vii

Từ viết tắt Nghĩa Tiếng Việt

TCTD Tổ chức tín dụng

TN&MT Tài nguyên và Môi trường

TNHH2TV Trách nhiệm hữu hạn hai thành viên

TNHHMTV Trách nhiệm hữu hạn một thành viên

tr Trang

WTO Tổ chức thương mại quốc tế

VNFF Quỹ bảo vệ và phát triển rừng

viii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1.1: Đối tượng và số lượng phiếu điều tra đã thu được..............................18

Bảng 3.1: Số lượng công ty lâm nghiệp nhà nước tính đến 31 tháng 12 năm 2019

..............................................................................................................................61

Bảng 3.2: Thực trạng đất đai của các công ty lâm nghiệp nhà nước giai đoạn

2005-2019.............................................................................................................61

Bảng 3.3: Thực trạng vốn của công ty lâm nghiệp nhà nước ..............................62

giai đoạn 2016-2018.............................................................................................62

Bảng 3.4: Kết quả sản xuất kinh doanh của công ty lâm nghiệp nhà nước .........64

từ năm 2012 đến năm 2018..................................................................................64

Bảng 3.5: Kết quả sắp xếp đổi mới công ty lâm nghiệp nhà nước đã được Thủ

tướng Chính phủ phê duyệt và thực hiện tính đến tháng 6 năm 2019 .................66

Bảng 3.6: Đánh giá chính sách về bảo vệ và phát triển rừng...............................77

Bảng 3.7: Đánh giá chính sách đất đai đối với công ty lâm nghiệp nhà nước....79

Bảng 3.8: Đánh giá chính sách vốn tín dụng đối với công ty lâm nghiệp nhà

nước......................................................................................................................82

Bảng 3.9: Biểu thuế áp dụng cho sản phẩm của rừng tự nhiên............................83

Bảng 3.10: Kết quả giao khoán tại các công ty lâm nghiệp nhà nước tính đến

tháng 7 năm 2016 .................................................................................................84

Bảng 3.11: Kết quả thực hiện chính sách lao động tại các công ty lâm nghiệp nhà

nước tính đến tháng 6 năm 2019..........................................................................89

Bảng 3.12: Thực trạng phê duyệt các phương án hoạt động công ty lâm nghiệp

nhà nước ...............................................................................................................92

Bảng 3.13: Đánh giá phương án quản lý nhà nước của chủ sở hữu nhà nước đối

với công ty lâm nghiệp nhà nước.........................................................................93

Bảng 3.14: Kết quả đánh giá về hoạt động của bộ máy quản lý nhà nước đối với

công ty lâm nghiệp nhà nước .............................................................................103

Bảng 3.15: Đánh giá kiểm tra, giám sát đối với công ty lâm nghiệp nhà nước.112

ix

Bảng 3.16: Kết quả đánh giá tổng hợp thực trạng quản lý nhà nước đối với công

ty lâm nghiệp nhà nước ......................................................................................112

Bảng 3.17: Thang đo đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước đối

với công ty lâm nghiệp nhà nước.......................................................................115

Bảng 3.18: Thống kê các biến số gắn với nhân tố và hệ số Cronbach’s alpha..118

Bảng 3.19: Chỉ số KMO và Bartlett's Test.........................................................120

Bảng 3.20: Mức độ giải thích của các biến quan sát..........................................120

Bảng 3.21: Ma trận nhân tố xoay (Rotated Component Matrixa) .....................121

Bảng 3.22: Nhận diện các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước đối với công

ty lâm nghiệp nhà nước ......................................................................................122

Bảng 3.23: Kiểm định hệ số hồi quy (Model Summary)...................................122

Bảng 3.24: Hệ số tương quan hồi quy (Coefficients) ........................................123

x

DANH MỤC HÌNH

Hình 3.1: Đánh giá về ưu thế vốn của công ty lâm nghiệp nhà nước so với DN khác ...63

Hình 3.2: Đánh giá về thiết bị công nghệ của công ty lâm nghiệp nhà nước ......63

Hình 3.3: Thực trạng về xây dựng và phê duyệt quy hoạch sử dụng đất đối với

công ty lâm nghiệp nhà nước ...............................................................................78

Hình 3.4: Thu nhập bình quân lao động công ty lâm nghiệp nhà nước năm 2017

và năm 2018 .........................................................................................................90

Hình 3.5: Kết quả thu chi dịch vụ môi trường rừng của Việt Nam giai đoạn

2011-2020.............................................................................................................95

Hình 3.6: Vị trí quan trọng của các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước đối

với công ty lâm nghiệp nhà nước.......................................................................125

DANH MỤC HỘP

Hộp 3.1: Kết quả thưc hiện cấp bù vốn điều lệ cho công ty lâm nghiệp nhà nước

..............................................................................................................................71

Hộp 3.2: Kết quả thực hiện chính sách hỗ trợ các công ty lâm nghiệp nhà nước

bảo vệ chăm sóc rừng trồng và rừng tự nhiên giai đoạn 2011-2019 ...................73

Hộp 3.3: Trường hợp chặt phá rừng nghiêm trọng tại một số địa phương.........76

Hộp 3.4: Tổng kinh phí hỗ trợ ngừng khai thác rừng tự nhiên từ năm 2014-2019

theo Quyết định số 2242/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ.............................88

Hộp 3.5: Kết quả thu chi dịch vụ môi trường rừng một số địa phương...............96

Hộp 3.6: Đánh giá sự phối hợp thực hiện nhiệm vụ trong bộ máy quản lý nhà

nước đối với công ty lâm nghiệp nhà nước........................................................104

Hộp 3.7: Các hình thức kiểm tra giám sát hoạt động của công ty lâm nghiệp nhà

nước....................................................................................................................107

Hộp 3.8: Kiểm tra giám sát của Chính phủ đã phát hiện việc chấp hành pháp luật

trong công tác quản lý, sử dụng đất tại một số công ty lâm nghiệp nhà nước...108

xi

DANH MỤC SƠ ĐỒ

Sơ đồ 1.1: Khung phân tích của Luận án.............................................................16

Sơ đồ 3.1: Bộ máy quản lý nhà nước đối với công ty lâm nghiệp nhà nước ở

Việt Nam ..............................................................................................................97