Hoàn thiện một số quy định của bộ luật tố tụng hình sự về thủ tục phiên toà sơ thẩm đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp

nghiªn cøu - trao ®æi

t¹p chÝ luËt häc sè 10/2009 59

TS. Hoµng ThÞ Minh S¬n *

oà án được xác định là trung tâm của hệ

thống tư pháp. Không ai bị coi là có tội

và phải chịu hình phạt khi chưa có bản án

kết tội của toà án đã có hiệu lực pháp luật.

Do vậy, việc cải cách tư pháp phải bắt đầu

từ cải cách toà án và các thủ tục của toà

án.(1) Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003

(BLTTHS) đã quy định tương đối chi tiết

thủ tục phiên toà sơ thẩm nhưng qua hơn 5

năm thi hành cho thấy còn bộc lộ nhiều vấn

đề cần được xem xét.

1. Trên cơ sở những quy định của BLTTHS

về thủ tục phiên toà sơ thẩm và theo báo cáo

tổng kết công tác ngành toà án thì: “Các toà

án đã đảm bảo cho những người tham gia

tố tụng thực hiện đầy đủ các quyền và nghĩa

vụ của họ. Các phán quyết của toà án căn

cứ chủ yếu vào kết quả tranh tụng tại phiên

toà trên cơ sở xem xét một cách toàn diện,

khách quan các chứng cứ của vụ án, nên đã

đảm bảo đúng người, đúng tội, đúng pháp

luật”.

(2) Tuy nhiên, trong quá trình áp dụng

cho thấy vẫn còn bộc lộ một số quy định

chưa đáp ứng yêu cầu của công cuộc cải

cách tư pháp trong giai đoạn hiện nay, đặc

biệt là những quy định của BLTTHS năm

2003 về “thủ tục xét hỏi, tranh luận chưa thể

hiện toà án phải có vai trò khách quan, công

bằng và vô tư của một vị trọng tài đứng giữa

phán xét”.(3) Để nâng cao hiệu quả xét xử sơ

thẩm vụ án hình sự và đáp ứng yêu cầu cải

cách tư pháp, nhiều quy định của BLTTHS,

trong đó có quy định về thủ tục phiên toà sơ

thẩm cần phải được sửa đổi, bổ sung và hoàn

thiện trên tinh thần Nghị quyết của Bộ chính

trị Ban chấp hành trung ương Đảng số 49-

NQ/TƯ ngày 2/1/2005 về chiến lược cải

cách tư pháp đến năm 2020 là: Đổi mới việc

tổ chức phiên toà xét xử, xác định rõ hơn vị

trí, quyền hạn, trách nhiệm của người tiến

hành tố tụng theo hướng bảo đảm tính công

khai, dân chủ, nghiêm minh; nâng cao chất

lượng tranh tụng tại các phiên toà xét xử.

- Về thủ tục bắt đầu phiên toà

Thủ tục bắt đầu phiên toà được quy định

tại Chương XIX BLTTHS (từ Điều 201 đến

Điều 205). Trong phần này xét về hình thức

cũng như kĩ thuật lập pháp còn hạn chế,

chưa đảm bảo tính khoa học bởi lẽ tên

chương và tên điều luật nằm trong chương là

giống nhau. Tên chương XIX là “Thủ tục bắt

đầu phiên toà” nhưng điều luật đầu tiên của

chương này là điều 201 cũng có tên là “Thủ

tục bắt đầu phiên toà” là không hợp lí.

Việc sử dụng cụm từ “những người tham

gia tố tụng” trong một số điều luật không

chính xác dễ dẫn đến tình trạng hiểu sai tinh

T

* Giảng viên chính Khoa luật hình sự

Trường Đại học Luật Hà Nội