Hồ hữu linh k24 ktqt tv

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ

ẢNH HƢỞNG CỦA HIỆP ĐỊNH THƢƠNG MẠI TỰ DO VIỆT NAM – HÀN QUỐC TỚI

XUẤT KHẨU THỦY SẢN CỦA VIỆT NAM SANG HÀN QUỐC

Chuyên ngành: Kinh tế quốc tế

HỒ HỮU LINH

Hà Nội - 2019

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ

ẢNH HƢỞNG CỦA HIỆP ĐỊNH THƢƠNG MẠI TỰ DO VIỆT NAM – HÀN QUỐC

TỚI XUẤT KHẨU THỦY SẢN CỦA VIỆT NAM SANG HÀN QUỐC

Ngành: Kinh tế học

Chuyên ngành: Kinh tế quốc tế

Mã số: 1706040012

Họ và tên học viên: Hồ Hữu Linh

Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Thị Dung Huệ

Hà Nội - 2019

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết

quả nêu trong luận văn là trung thực và được thu thập một cách khách quan, mọi

trích dẫn đều được chỉ rõ nguồn gốc. Tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm đối với

tính chân thực của luận văn.

Hà Nội, ngày 21 tháng 05 năm 2019

Tác giả luận văn

Hồ Hữu Linh

ii

LỜI CẢM ƠN

Luận văn được thực hiện và hoàn thành tại Khoa Sau Đại học, Trƣờng Đại

học Ngoại Thƣơng (cơ sở Hà Nội).

Tác giả xin bày tỏ sự tri ân sâu sắc nhất tới TS. Nguyễn Thị Dung Huệ -

người hướng dẫn khoa học đã tận tình giúp đỡ, đưa ra các ý kiến tham khảo quý báu

trong quá trình định hướng, tìm kiếm tài liệu và hoàn thành luận văn.

Trong quá trình học tập và nghiên cứu, tác giả cũng đã nhận được sự hỗ trợ và

giúp đỡ tận tình từ Ban Giám hiệu, Lãnh đạo Khoa Sau Đại học cùng toàn thể các

thầy cô giáo tại trường Đại học Ngoại Thương, tác giả xin gửi lời chân thành cảm

ơn đến các thầy cô đã hết lòng truyền dạy kiến thức và kinh nghiệm quý báu trong

suốt hai năm học qua.

Cuối cùng, tác giả xin bày tỏ l ng biết ơn tới các đồng nghiệp, bạn bè và gia

đình đã luôn kịp thời động viên, chia sẻ và tạo điều kiện tốt nhất giúp tác giả hoàn

thành luận văn.

Hà Nội, ngày 21 tháng 05 năm 2019

Tác giả luận văn

Hồ Hữu Linh

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN..........................................................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN.........................................................................................................................ii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT.............................................................................................v

DANH MỤC BẢNG...............................................................................................................vii

DANH MỤC HÌNH VẼ.........................................................................................................viii

DANH MỤC BIỂU ĐỒ..........................................................................................................ix

TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN...........................................................x

PHẦN MỞ ĐẦU.....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài....................................................................................................1

2. Tình hình nghiên cứu trong nƣớc và trên thế giới.........................................................2

3. Mục tiêu nghiên cứu...........................................................................................................4

4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu....................................................................................5

5. Phƣơng pháp nghiên cứu..................................................................................................6

6. Bố cục luận văn...................................................................................................................7

CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ẢNH HƢỞNG CỦA HIỆP ĐỊNH THƢƠNG

MẠI TỰ DO TỚI HOẠT ĐỘNG XUẤT NHẬP KHẨU THỦY SẢN..............................8

1.1. Khái niệm, nội dung cơ bản và phân loại hiệp định thƣơng mại tự do (FTA).........8

1.1.1. Khái niệm Hiệp định thương mại tự do..........................................................................8

1.1.2. Nội dung cơ bản của Hiệp định thương mại tự do.........................................................9

1.1.3. Phân loại hiệp định thương mại tự do...........................................................................13

1.2. Khái quát về hoạt động xuất khẩu thủy sản.................................................................14

1.2.1. Một số lý thuyết liên quan đến trao đổi thương mại......................................................14

1.2.2. Khái niệm, các hình thức và vai trò của hoạt động xuất khẩu thủy sản........................15

1.3. Khái quát về Hiệp định thƣơng mại tự do Việt Nam – Hàn Quốc (VKFTA)...........22

1.3.1. Tiến trình đàm phán VKFTA..........................................................................................22

1.3.2. Các nội dung cơ bản của VKFTA..................................................................................23

1.4. Ảnh hƣởng của FTA tới hoạt động xuất khẩu.............................................................29

1.4.1. Tác động của FTA tới hoạt động xuất khẩu...................................................................29

1.4.2. Cơ sở lý thuyết về lựa chọn các nhân tố ảnh hưởng đến xuất khẩu...............................33

CHƢƠNG 2 ẢNH HƢỞNG CỦA VKFTA TỚI HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU THUỶ

SẢN CỦA VIỆT NAM SANG THỊ TRƢỜNG HÀN QUỐC............................................39

iv

2.1. Tổng quan về hoạt động xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam sang Hàn Quốc............39

2.1.1. Khái quát về thị trường thủy sản Hàn Quốc..................................................................39

2.1.2. Khái quát về tình hình xuất khẩu thủy sản của Việt Nam..............................................43

2.1.3. Thực trạng hoạt động xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam sang Hàn Quốc trước khi

VKFTA có hiệu lực...................................................................................................................45

2.1.4. Một số thuận lợi và khó khăn đối với xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang thị

trường Hàn Quốc.....................................................................................................................48

2.2. Ảnh hƣởng của VKFTA tới hoạt động xuất nhập khẩu thủy sản của Việt Nam

sang Hàn Quốc........................................................................................................................52

2.2.1. Phân tích định tính.........................................................................................................52

2.2.2. Phân tích định lượng......................................................................................................61

2.3. Đánh giá chung về ảnh hƣởng của VKFTA tới hoạt động xuất khẩu thuỷ sản của

Việt Nam sang Hàn Quốc......................................................................................................78

2.3.1. Ảnh hưởng tích cực........................................................................................................78

2.3.2. Ảnh hưởng tiêu cực........................................................................................................80

CHƢƠNG 3 MỘT SỐ KIẾN NGHỊ NHẰM THÚC ĐẨY HOẠT ĐỘNG XUẤT

KHẨU THỦY SẢN CỦA VIỆT NAM SANG THỊ TRƢỜNG HÀN QUỐC TRONG

BỐI CẢNH VKFTA CÓ HIỆU LỰC...................................................................................82

3.1. Định hƣớng và quan điểm phát triển ngành thủy sản Việt Nam trong bối cảnh

mục tiêu quan hệ thƣơng mại Việt Nam – Hàn Quốc........................................................82

3.2. Cơ hội và thách thức đối với hoạt động xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam sang thị

trƣờng Hàn Quốc trong bối cảnh VKFTA có hiệu lực......................................................84

3.2.1. Cơ hội.............................................................................................................................84

3.2.2. Thách thức......................................................................................................................89

3.3. Một số kiến nghị nhằm thúc đẩy hoạt động xuất khẩu thủy sản của Việt Nam

sang thị trƣờng Hàn Quốc trong bối cảnh VKFTA có hiệu lực........................................94

3.3.1. Kiến nghị đối với Chính phủ..........................................................................................94

3.3.2. Kiến nghị đối với Doanh nghiệp....................................................................................98

3.3.3. Kiến nghị đối với Tổ chức xã hội nghề nghiệp...............................................................102

KẾT LUẬN.............................................................................................................................105

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..............................................................................107

PHỤ LỤC..................................................................................................................................... 111

v

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

T viết tắt tiếng Việt

T viết tắt Ngh a đầy đủ tiếng Việt

KNXK Kim ngạch xuất kh u

TMQT Thương mại quốc tế

T viết tắt tiếng Anh

T viết tắt Ngh a đầy đủ tiếng Anh Ngh a đầy đủ tiếng Việt

ASEAN Association of Southeast Asian Hiệp hội các Quốc gia Đông

Nations Nam Á

BFTA Bilateral Free Trade Agreement Hiệp định thương mại tự do song

phương

BLUE Best Linear Unbiased Estimator ước lượng không chệch tuyến

tính tốt nhất

The Canadian Agricultural Trade Trung tâm nghiên cứu cạnh

CATPRN Policy and Competitiveness tranh và chính sách thương mại

Research Network nông nghiệp của Canada

C/O Certificate of origin Giấy chứng nhận xuất xứ

CPI Consumer Price Index Chỉ số giá tiêu dùng

EU European Union Liên minh Châu Âu

EVFTA EU-Vietnam Free Trade Hiệp định thương mại tự do Việt

Agreement Nam - EU

FDI Foreign Direct Investment Đầu tư trực tiếp nước ngoài

FEM Fixed Effects Model mô hình ảnh hưởng cố định

FTA Free Trade Agreement Hiệp định thương mại tự do

GATT General Agreement on Tariffs and Hiệp ước chung về thuế quan và

Trade mậu dịch

GDP Gross Domestic Product Tổng sản ph m quốc nội

HS Harmonized System Hệ thống Hài h a

vi

ITC International Trade Center Trung tâm Thương mại Quốc tế

KFDA Ministry of Food and Drug Safety Bộ An toàn Thực ph m và Dược

ph m

KREI Korea Rural Economic Institute Viện Kinh tế Nông nghiệp Hàn

Quốc

LDCs Least Developed Countries Các nước k m phát triển nhất

MFN Most Favoured Nation Nguyên tắc tối huệ quốc

NFIS Fisheries Products Quality Cục Thanh tra Chất lượng Thuỷ

Management Service sản Quốc gia Hàn Quốc

NT National Treatment Nguyên tắc đối xử quốc gia

POLS Pooled Ordinary Least Squares bình phương nhỏ nhất gộ

REM Random Effects Model mô hình ảnh hưởng ngẫu nhiên

SPS Sanitary and Các biện pháp kiểm dịch động

Phytosanitary Measures thực vật

TBT Technical Barriers To Trade Rào kỹ thuật trong thương mại

UNCTAD United Nations Conference on Hội nghị Liên Hiệp Quốc về

Trade and Development Thương mại và Phát triển

USDA United States Department of Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ

Agriculture

TPP Trans-Pacific Partnership Hiệp định Đối tác xuyên Thái

Agreement Bình Dương

VASEP Vietnam Association of Seafood Hiệp hội Chế biến và. Xuất kh u

Exporters and Producers Thủy sản Việt Nam

VCCI Vietnam Chamber of Commerce Ph ng Thương mại và Công

and Industry nghiệp Việt Nam

VKFTA Vietnam - Korea Free Trade Hiệp định thương mại tự do Việt

Agreement Nam - Hàn Quốc

WB World Bank Ngân hàng Thế giới

WTO World Trade Organization Tổ chức Thương mại Thế giới

vii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1.1: Cam kết tự do hóa trong VKFTA............................................................24

Bảng 1.2: Tổng hợp cam kết VKFTA và AKFTA..................................................25

Bảng 2.1: Nhập kh u thủy sản của Hàn Quốc theo khu vực địa lý..........................39

Bảng 2.2: Sản lượng thủy sản của Hàn Quốc giai đoạn 2011-2017........................40

Bảng 2.3: Tiêu thụ bình quân đầu người đối với mặt hàng thuỷ sản tại Hàn Quốc

giai đoạn 2013 - 2016...............................................................................................41

Bảng 2.4: Cung và cầu mặt hàng thuỷ sản tại Hàn Quốc giai đoạn 2011 – 2015....42

Bảng 2.5: Xuất kh u tôm của Việt Nam sang Hàn Quốc giai đoạn 2010 – 2014....47

Bảng 2.6: Cơ cấu tàu cá khai thác thuỷ sản của Việt Nam......................................50

Bảng 2.7: Tổng hợp các giả thuyết về xu hướng tác động của các biến độc lập trong

mô hình đề xuất........................................................................................................67

Bảng 2.8: Mô tả các biến được sử dụng trong mô hình trọng lực...........................69

Bảng 2.9: Kết quả kiểm định phương sai sai số thay đổi.........................................71

Bảng 2.10: Kết quả kiểm định tự tương quan..........................................................72

Bảng 2.11: Mô hình REM với sai số chu n mạnh về ảnh hưởng các yếu tố đến

KNXK thủy sản Việt Nam........................................................................................73

viii

DANH MỤC HÌNH VẼ

Hình 1.1: Ảnh hưởng của giảm thuế tới việc tạo ra thương mại.............................30

Hình 1.2: Ảnh hưởng của giảm thuế tới chuyển hướng thương mại.......................33

Hình 1.3: Mô hình trọng lực trong thương mại quốc tế...........................................34

Hình 2.1: Kim ngạch xuất kh u thuỷ sản của Việt Nam sang Hàn Quốc giai đoạn

2004 – 2014..............................................................................................................45

Hình 2.2: Cơ cấu các mặt hàng thuỷ sản của Việt Nam xuất kh u sang Hàn Quốc

năm 2012..................................................................................................................46

Hình 2.3: Ảnh hưởng của VKFTA đến xuất kh u thủy sản của Việt Nam sang Hàn

Quốc trong dài hạn....................................................................................................78

ix

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 2.1: KNXK thủy sản của Việt Nam và thế giới..........................................44

x

TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN

Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng mức độ ảnh hưởng của Hiệp định

thương mại tự do Việt Nam – Hàn Quốc đến ngành xuất kh u thủy sản của Việt

Nam sang thị trường Hàn Quốc, trên cơ sở đ đưa ra các khuyến nghị, giải pháp nâng

cao ảnh hưởng tích cực và giảm thiểu các tác động tiêu cực của VKFTA đến xuất kh

u thủy sản của Việt Nam.

Nội dung luận văn được kết cấu thành ba chương:

Chương 1: Trình bày khái niệm, các nội dung cơ bản của FTA, tổng quan về

VKFTA và cơ sở lý luận về ảnh hưởng của FTA tới hoạt động xuất nhập kh u thủy

sản.

Chương 2: Tập trung làm rõ thực trạng ngành xuất kh u thủy sản Việt Nam nói

chung và xuất kh u thủy sản sang Hàn Quốc n i riêng và đi sâu phân tích ảnh hưởng

của VKFTA tới hoạt động xuất kh u thủy sản của Việt Nam sang Hàn Quốc qua các

phương pháp nghiên cứu định tính và mô hình nghiên cứu định lượng, trên cơ sở đ

đánh giá kết quả và chỉ ra các ảnh hưởng tích cực và tiêu cực của VKFTA tới hoạt

động xuất kh u thủy sản của Việt Nam sang Hàn Quốc

Chương 3: Trên cơ sở kết quả phân tích ở chương hai và định hướng, quan

điểm phát triển ngành thủy sản Việt Nam trong bối cánh mục tiêu quan hệ thương

mại Việt Nam – Hàn Quốc, luận văn trình bày các cơ hội, thách thức đối với ngành

xuất kh u thủy sản Việt Nam trước VKFTA và đưa ra một số kiến nghị, giải pháp

nhằm thúc đ y hoạt động xuất kh u thủy sản của Việt Nam sang Hàn Quốc.

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Ngành thuỷ sản c ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong phát triển kinh tế của các

nước đang phát triển. Hàng năm, các nước đang phát triển thường chiếm tới 50%

tổng giá trị xuất kh u thuỷ sản và hơn 60% sản lượng thuỷ sản được sản xuất trên

thế giới (WB, 2011). Trong ngành thuỷ sản, xuất kh u là hoạt động then chốt bởi đ

là một trong những nguồn cung ngoại hối cho quốc gia, do đ , các sản ph m thuỷ

sản, đặc biệt là các mặt hàng thủy sản mang lại giá trị kinh tế cao như: cá tra, cá

basa, tôm chủ yếu được dành cho xuất kh u.

Việt Nam là quốc gia có tiềm năng trong sản xuất và xuất kh u thuỷ sản. Để

đ y mạnh quá trình xuất kh u, thực hiện mục tiêu chuyển dịch cơ cấu, phát triển

kinh tế đất nước, Việt Nam chủ trương tập trung vào xuất kh u thuỷ sản, một trong

những mặt hàng truyền thống và có lợi thế so sánh. Trong năm 2017, kim ngạch

xuất kh u thủy sản của Việt Nam đạt 6,09 tỷ USD, tăng trưởng 17,5% so với năm

2016 (WB, 2019), điều này cho thấy tiềm năng to lớn của ngành xuất kh u thủy sản

Việt Nam. Nhìn nhận được tiềm năng đ , trong Quyết định 1434/QĐ-TTg ban hành

ngày 22/09/2017 về “Phê duyệt chương trình mục tiêu phát triển kinh tế thủy sản

bền vững giai đoạn 2016 – 2020”, Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2020, thuỷ sản

vẫn là ngành xuất kh u chủ lực của đất nước với tốc độ tăng trưởng khoảng

6%/năm, giá trị xuất kh u đạt từ 8 tỉ USD đến 9 tỉ USD và chủ trương duy trì thị

trường xuất kh u truyền thống như EU, Nhật Bản, Hoa Kì và mở rộng xuất kh u

sang các thị trường khác. Những năm gần đây, Hàn Quốc đang ngày càng trở thành

một thị trường xuất kh u thuỷ sản tiềm năng của Việt Nam xuất phát từ việc sản

lượng thuỷ sản của Hàn Quốc c xu hướng giảm nhưng nhu cầu tiêu dùng thuỷ sản

của Hàn Quốc tăng mạnh. Hơn nữa, xuất kh u thuỷ sản của Việt Nam sang các thị

trường truyền thống như EU, Nhật Bản, Hoa Kì ngày càng trở nên kh khăn.

Trong bối cảnh đ , Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – Hàn Quốc ra đời

đã tạo ra cơ hội, thuận lợi vô cùng lớn cho các doanh nghiệp Việt Nam thâm nhập

vào thị trường Hàn Quốc. Ngay từ khi được khởi động tiến trình đàm phán, Hiệp

định thương mại tự do Việt Nam – Hàn Quốc đã được dự báo sẽ xúc tiến mạnh mẽ