Hình thức xử phạt trục xuất trong xử lý vi phạm hành chính

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN PHƯƠNG THẢO

HÌNH THỨC XỬ PHẠT TRỤC XUẤT

TRONG LUẬT XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2018

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

HÌNH THỨC XỬ PHẠT TRỤC XUẤT

TRONG LUẬT XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH

Chuyên Ngành: Luật Hiến Pháp Và Luật Hành Chính

Mã số: 60380102

Người hướng dẫn khoa học: TS. Cao Vũ Minh

Học viên: Nguyễn Phương Thảo

Lớp: Cao học Luật Hiến pháp và Luật Hành chính

Khóa: 25

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2018

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn Thạc sĩ luật học với đề tài: “Hình thức xử phạt

trục xuất trong luật xử lý vi phạm hành chính” là công trình nghiên cứu do chính

tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Cao Vũ Minh. Luận văn có sử

dụng, trích dẫn một số ý kiến, quan điểm khoa học của một số tác giả. Các thông tin

này đều được trích dẫn nguồn cụ thể và chính xác. Các số liệu, thông tin được sử

dụng trong Luận văn là hoàn toàn khách quan và trung thực.

NGƯỜI CAM ĐOAN

Nguyễn Phương Thảo

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

STT Viết đầy đủ Chữ viết tắt

1

Luật Xử lý vi phạm hành chính năm

2012

Luật XLVPHC năm 2012

2

Nghị định số 112/2013/NĐ-CP ngày

02/10/2013 của Chính phủ quy định về

hình thức xử phạt trục xuất, biện pháp

tạm giữ người, áp giải người vi phạm

theo thủ tục hành chính và quản lý

người nước ngoài vi phạm pháp luật

Việt Nam trong thời gian làm thủ tục

trục xuất (sửa đổi, bổ sung bởi Nghị

định số 17/2016/NĐ-CP)

Nghị định số 112/2013/NĐ-CP

(sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định

số 17/2016/NĐ-CP)

3

Nghị định số 167/2013/NĐ-CP ngày

12/11/2013 quy định xử phạt vi phạm

hành chính trong lĩnh vực an ninh, trật

tự, an toàn xã hội; phòng, chống tệ nạn

xã hội; phòng cháy và chữa cháy;

phòng, chống bạo lực gia đình

Nghị định số 167/2013/NĐ-CP

4

Pháp lệnh Xử lý vi phạm hành chính

năm 2002 (sửa đổi, bổ sung 2007, 2008)

Pháp lệnh XLVPHC năm 2002

(sửa đổi, bổ sung 2007, 2008)

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU........................................................................................................1

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ CỦA HÌNH THỨC XỬ PHẠT

TRỤC XUẤT.............................................................................................................5

1.1. Khái niệm, đặc điểm, mục đích của hình thức xử phạt trục xuất...............5

1.1.1. Khái niệm hình thức xử phạt trục xuất................................................................... 5

1.1.2. Đặc điểm của hình thức xử phạt trục xuất............................................................ 6

1.1.3. Mục đích của hình thức xử phạt trục xuất............................................................. 8

1.2. Quy định pháp luật về hình thức xử phạt trục xuất.....................................9

1.2.1. Quá trình phát triển của các quy định pháp luật về hình thức xử phạt trục

xuất .............................................................................................................................................. 9

1.2.2. Đối tượng và điều kiện áp dụng hình thức xử phạt trục xuất ........................ 10

1.2.3. Thẩm quyền áp dụng hình thức xử phạt trục xuất............................................. 12

1.2.4. Các vi phạm hành chính bị áp dụng hình thức xử phạt trục xuất................. 13

1.2.5. Quyền và nghĩa vụ của người bị trục xuất.......................................................... 19

1.2.6. Thủ tục áp dụng hình thức xử phạt trục xuất ..................................................... 22

1.2.7. Thời hiệu và thời hạn ra quyết định xử phạt trục xuất .................................... 25

1.3. Phân biệt giữa hình thức xử phạt trục xuất và một số biện pháp cưỡng

chế khác..................................................................................................................28

1.3.1. Phân biệt giữa hình thức xử phạt trục xuất và hình phạt trục xuất ............. 28

1.3.2. Phân biệt giữa hình thức xử phạt trục xuất và biện pháp buộc xuất cảnh. 30

1.4. Quy định trục xuất trong pháp luật nước ngoài .........................................32

1.4.1. Trục xuất theo pháp luật Mỹ................................................................................... 32

1.4.2. Trục xuất theo luật Thụy Sĩ ..................................................................................... 33

1.4.3. Trục xuất theo luật Nhật Bản.................................................................................. 35

Kết luận chương 1 ...................................................................................................37

CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VÀ ÁP DỤNG PHÁP LUẬT VỀ

HÌNH THỨC XỬ PHẠT TRỤC XUẤT VÀ CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN

...................................................................................................................................39

2.1. Thực trạng chung về tình hình áp dụng hình thức xử phạt trục xuất......39

2.2. Thực trạng pháp luật và thực trạng áp dụng các quy định cụ thể của hình

thức xử phạt trục xuất và giải pháp hoàn thiện.................................................42

2.2.1. Về đối tượng bị áp dụng hình thức xử phạt trục xuất ...................................... 42

2.2.2. Về các vi phạm hành chính bị áp dụng hình thức xử phạt trục xuất............ 45

2.2.3. Về thẩm quyền áp dụng hình thức xử phạt trục xuất........................................ 52

2.2.4. Về quản lý người nước ngoài trong thời gian làm thủ tục trục xuất............ 54

2.2.5. Về bảo đảm quyền của người bị trục xuất........................................................... 57

2.2.6. Về thời hiệu và thời hạn ra quyết định xử phạt trục xuất ............................... 60

2.3. Một số giải pháp khác nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng hình thức xử

phạt trục xuất ........................................................................................................63

2.3.1. Kiểm soát chặt chẽ thủ tục nhập cảnh bằng các thiết bị nghiệp vụ kỹ thuật

hiện đại..................................................................................................................................... 63

2.3.2. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia đối với xử phạt vi

phạm hành chính.................................................................................................................... 63

2.3.3. Trao đổi kinh nghiệm, kế thừa quy định về trục xuất của pháp luật nước

ngoài.......................................................................................................................................... 64

2.3.4. Nâng cao năng lực, ý thức pháp luật và trách nhiệm nghề nghiệp của đội

ngũ thực thi pháp luật........................................................................................................... 64

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2........................................................................................66

KẾT LUẬN..............................................................................................................68

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Trong hơn 30 năm đổi mới vừa qua, kể từ sau Đại hội lần thứ VI (1986) đến

Đại hội lần thứ XII của Đảng, Đảng ta đã đưa ra nhiều chủ trương về mở rộng quan

hệ hợp tác quốc tế nhằm đáp ứng nhu cầu hội nhập và phát triển đất nước. Với chính

sách mở cửa thông thoáng, hiện nay nước ta đã có quan hệ hợp tác với 187 quốc gia

và vùng lãnh thổ trên thế giới, là thành viên của nhiều tổ chức quốc tế, đã ký 79 Hiệp

định song phương hoặc đơn phương về miễn thị thực nhập cảnh cho công dân các

nước nên số lượng người nước ngoài đến Việt Nam ngày càng đông với nhiều mục

đích như: đầu tư, kinh doanh, lao động, học tập, du lịch, thăm thân nhân… Do đó

Việt Nam ngày càng thu hút được nhiều nguồn vốn đầu tư nước ngoài và nguồn lao

động chất lượng cao. Đa số người nước ngoài đến Việt Nam đều chấp hành nghiêm

chỉnh chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước. Tuy nhiên, vẫn tồn tại một bộ

phận không nhỏ người nước ngoài vi phạm pháp luật nói chung và vi phạm hành

chính nói riêng làm cho việc kiểm soát vấn đề vi phạm pháp luật của người nước

ngoài ngày càng trở nên phức tạp, đòi hỏi các cơ quan chức năng phải tăng cường

trách nhiệm trong công tác quản lý, phát hiện và xử phạt các hành vi trên.

Xử phạt vi phạm hành chính đối với người nước ngoài là vấn đề hết sức nhạy

cảm. Công tác này đòi hỏi không chỉ đúng theo quy định của pháp luật mà còn phải

bảo đảm đường lối, chính sách đối ngoại của Đảng và Nhà nước ta. Do đó, vấn đề

đặt ra là trong hệ thống các hình thức xử phạt vi phạm hành chính của nước ta cũng

cần phải có hình thức xử phạt đặc thù, để áp dụng đối với đối tượng là người nước

ngoài. Nhằm đáp ứng yêu cầu đấu tranh, phòng chống các vi phạm hành chính của

người nước ngoài, Luật XLVPHC năm 2012 quy định về hình thức xử phạt trục

xuất. Hình thức xử phạt trục xuất lần đầu tiên được quy định trong Pháp lệnh

XLVPHC năm 2002 (sửa đổi, bổ sung năm 2007, 2008). Khi Luật XLVPHC năm

2012 thay thế Pháp lệnh XLVPHC năm 2002 (sửa đổi, bổ sung năm 2007, 2008) thì

hình thức xử phạt trục xuất được quy định tại Điều 27. Theo đó “trục xuất là hình

thức xử phạt buộc người nước ngoài có hành vi vi phạm hành chính tại Việt Nam

phải rời khỏi lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”.

Sau một thời gian áp dụng và thi hành, các quy định về hình thức xử phạt trục

xuất đã thể hiện được một số ưu điểm, nhưng cũng bộc lộ những hạn chế, thiếu sót

nhất định. Từ đó, gây khó khăn cho việc áp dụng hình thức xử phạt này vào cuộc

sống. Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài, tác giả phân tích những kiến thức chuyên

2

ngành về hình thức xử phạt trục xuất, những ưu điểm cũng như bất cập trong thực

tiễn áp dụng hình thức xử phạt trục xuất, đồng thời đề xuất những giải pháp hoàn

thiện. Với nhận thức như vậy, tác giả chọn đề tài: “Hình thức xử phạt trục xuất trong

luật xử lý vi phạm hành chính” để làm đề tài luận văn cao học của mình.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Thông qua quá trình nghiên cứu, tác giả nhận thấy chưa có nhiều công trình

nghiên cứu về hình thức xử phạt trục xuất. Ở góc độ sách chuyên khảo, có sách chuyên

khảo “Bình luận khoa học Luật XLVPHC năm 2012 tập 1” do PGS.TS. Nguyễn Cảnh

Hợp làm chủ biên, Nxb. Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh năm 2015. Đây là

công trình nghiên cứu, bình luận khá chuyên sâu các quy định của Luật XLVPHC năm

2012, trong đó có các quy định về hình thức xử phạt trục xuất. Tuy nhiên, nội dung của

tác phẩm chỉ dừng lại ở góc độ bình luận các điều luật trong Luật XLVPHC năm 2012

chứ chưa phân tích, đánh giá, bình luận một cách toàn diện các quy định về hình thức

xử phạt trục xuất. Trên tinh thần tiếp thu các kết quả nghiên cứu trong tác phẩm này,

tác giả sẽ tiếp tục phát triển, mở rộng để phân tích, đánh giá một cách đầy đủ, chi tiết

hơn các quy định của pháp luật về hình thức xử phạt trục xuất.

Ở góc độ các bài viết tạp chí chuyên ngành, có thể liệt kê một số tác phẩm đã

được công bố như: Cao Vũ Minh (2017), “Bảo đảm quyền của người nước ngoài

khi bị áp dụng hình thức xử phạt trục xuất”, Tạp chí Khoa học pháp lý, số 8; Cao

Vũ Minh (2018), “Hình thức xử phạt trục xuất trong Luật XLVPHC năm 2012”,

Tạp chí Nhà nước và pháp luật, số 1; Cao Vũ Minh (2018), “Trục xuất trong pháp

luật một số quốc gia trên thế giới và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam”, Tạp chí

Nội chính, số 53. Các bài viết này mặc dù phân tích khá chuyên sâu nhưng chỉ mới

dừng lại ở các vấn đề nhỏ liên quan đến hình thức xử phạt trục xuất. Cụ thể các bài

viết chỉ mới tập trung phân tích một số bất cập trong các quy định pháp luật về hình

thức xử phạt trục xuất và đưa ra kiến nghị hoàn thiện chứ chưa đánh giá một cách

toàn diện, tổng thể các vấn đề về mặt lý luận, pháp lý cũng như thực tiễn áp dụng

hình thức xử phạt trục xuất. Trên cơ sở các kết quả nghiên cứu này, tác giả sẽ kế

thừa và tiếp tục phát triển, mở rộng để nghiên cứu một cách chuyên sâu, toàn diện

về hình thức xử phạt trục xuất.

3. Mục đích và phạm vi nghiên cứu đề tài

3.1. Mục đích nghiên cứu đề tài

Mục đích đề tài là nghiên cứu, làm sáng tỏ những vấn đề lý luận, phân tích,

đánh giá một cách toàn diện các quy định của pháp luật cũng như thực tiễn áp dụng

3

hình thức xử phạt trục xuất. Trên cơ sở đó đưa ra những đề xuất kiến nghị hoàn

thiện pháp luật về hình thức xử phạt trục xuất.

Xuất phát từ mục đích trên, tác giả xác định:

- Tìm hiểu và làm sáng tỏ các vấn đề lý luận có liên quan đến vấn đề nghiên

cứu của đề tài.

- Đánh giá và làm sáng tỏ các quy định pháp luật, cách thức điều chỉnh của

các cơ quan nhà nước trong quá trình xử phạt vi phạm hành chính với việc áp dụng

hình thức xử phạt trục xuất.

- Làm sáng tỏ thực trạng tình hình áp dụng hình thức xử phạt trục xuất và

những vấn đề pháp lý phát sinh trong quá trình áp dụng hình thức xử phạt này.

3.2. Phạm vi nghiên cứu đề tài

Trong phạm vi nghiên cứu của một luận văn thạc sĩ chuyên ngành luật hiến

pháp và luật hành chính, tác giả chỉ tập trung nghiên cứu hình thức xử phạt trục xuất

dưới góc độ một hình thức xử phạt hành chính. Do vậy, luận văn sẽ nghiên cứu các

quy định của Luật XLVPHC năm 2012 và Nghị định số 112/2013/NĐ-CP quy định

về hình thức xử phạt trục xuất, biện pháp tạm giữ người, áp giải người vi phạm theo

thủ tục hành chính và quản lý người nước ngoài vi phạm pháp luật Việt Nam trong

thời gian làm thủ tục trục xuất (được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định số 17/2016/NĐ￾CP). Ngoài ra, tác giả còn dẫn chiếu đến các văn bản pháp luật khác để làm rõ các

vấn đề pháp lý có liên quan đến hình thức xử phạt trục xuất như Nghị định số

167/2013/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh, trật

tự, an toàn xã hội; phòng, chống tệ nạn xã hội; phòng cháy và chữa cháy; phòng

chống bạo lực gia đình, Nghị định số 174/2013/NĐ-CP quy định về xử phạt vi phạm

hành chính trong lĩnh vực bưu chính, viễn thông, công nghệ thông tin và tần số vô

tuyến điện… Đồng thời, tác giả còn nghiên cứu thực tiễn áp dụng các quy định về

hình thức xử phạt này.

4. Phương pháp nghiên cứu đề tài

Luận văn được nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện

chứng và duy vật lịch sử, đồng thời sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau:

- Phương pháp phân tích, tổng hợp được sử dụng để phân tích các vấn đề lý

luận cũng như quy định của pháp luật liên quan đến hình thức xử phạt trục xuất;

tổng hợp, phân tích các vấn đề pháp lý có liên quan từ thực tiễn áp dụng pháp luật.

- Phương pháp so sánh được sử dụng trong đánh giá các quy định của pháp

luật liên quan hình thức xử phạt trục xuất qua các thời kỳ để thấy được sự thay đổi

4

của pháp luật về vấn đề này. Bên cạnh đó, so sánh quy định của các văn bản pháp

luật có liên quan cùng điều chỉnh về hình thức xử phạt trục xuất nhằm mục đích chỉ

ra những điểm tương đồng, khác biệt cũng như lý giải cho những điểm tương đồng,

khác biệt đó và đề xuất kiến nghị hoàn thiện.

- Phương pháp thống kê được sử dụng để tập hợp các quy định pháp luật có

liên quan cũng như các số liệu, báo cáo, vụ việc từ thực tiễn áp dụng hình thức xử

phạt trục xuất làm cơ sở dữ liệu để phân tích, đánh giá một cách toàn diện các vấn

đề pháp lý và thực tiễn về hình thức xử phạt trục xuất.

- Phương pháp phỏng vấn chuyên gia được sử dụng để thu thập ý kiến đánh

giá của các chuyên gia, đặc biệt là các chủ thể tham gia vào thủ tục áp dụng hình

thức xử phạt trục xuất.

5. Ý nghĩa khoa học và giá trị ứng dụng của đề tài

Việc nghiên cứu các vấn đề lý luận và thực tiễn về hình thức xử phạt trục

xuất có ý nghĩa hết sức quan trọng và cần thiết trong bối cảnh hiện nay. Do đó, nội

dung của luận văn đáp ứng được điều kiện về tính mới cũng như có khả năng ứng

dụng cao. Những kiến nghị của luận văn hy vọng sẽ đem lại kết quả thiết thực cho

việc hoàn thiện các quy định pháp luật, góp phần bảo đảm hiệu quả khi áp dụng

hình thức xử phạt trục xuất. Từ đó, nâng cao hơn nữa hiệu quả hoạt động quản lý

nhà nước trong lĩnh vực này.

Luận văn còn là tài liệu tham khảo cho sinh viên và những ai quan tâm đến

vấn đề này. Mặt khác, với chủ trương của Đảng và Nhà nước ta là tăng cường

nguyên tắc pháp quyền trong quản lý nhà nước nói chung và hoạt động xử phạt vi

phạm hành chính nói riêng thì luận văn sẽ là tài liệu bổ ích cho những người làm

công việc thực tiễn như lực lượng công an, bộ đội biên phòng, thi hành án.

6. Bố cục của luận văn

Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và danh mục tài liệu tham khảo. Nội dung

của luận văn được chia thành hai chương:

Chương 1: Cơ sở lý luận và pháp lý về hình thức xử phạt trục xuất

Chương 2: Thực trạng pháp luật và áp dụng pháp luật về hình thức xử phạt

trục xuất và giải pháp hoàn thiện

5

CHƯƠNG 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ CỦA HÌNH THỨC XỬ PHẠT TRỤC XUẤT

1.1. Khái niệm, đặc điểm, mục đích của hình thức xử phạt trục xuất

1.1.1. Khái niệm hình thức xử phạt trục xuất

Vi phạm hành chính là loại vi phạm phổ biến trong các loại vi phạm pháp

luật, xâm phạm trật tự quản lý nhà nước, trật tự, an toàn xã hội, quyền và lợi ích hợp

pháp của cá nhân, tổ chức. Chính vì vậy, nhằm bảo đảm công tác đấu tranh phòng

chống vi phạm hành chính đạt hiệu quả thì việc xử phạt luôn phải được chú trọng.

Luật XLVPHC năm 2012 đã quy định các hình thức xử phạt vi phạm hành

chính bao gồm: (i) cảnh cáo; (ii) phạt tiền; (iii) tước quyền sử dụng giấy phép,

chứng chỉ hành nghề có thời hạn hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn; (iv) tịch thu

tang vật, phương tiện vi phạm hành chính; (v) trục xuất

1

. Các hình thức xử phạt nêu

trên chia ra thành hai loại là: hình thức xử phạt chính và hình thức xử phạt bổ sung

2

.

Hình thức xử phạt chính: là loại hình thức xử phạt được áp dụng độc lập. Đối

với mỗi vi phạm hành chính, cá nhân, tổ chức vi phạm hành chính chỉ bị áp dụng

một hình thức xử phạt chính mà không nhất thiết phải áp dụng các hình thức xử

phạt bổ sung

3

.

Hình thức xử phạt bổ sung: không được áp dụng độc lập mà áp dụng kèm

theo hình thức phạt chính. Đối với mỗi vi phạm hành chính, cá nhân, tổ chức vi

phạm có thể bị áp dụng một hoặc nhiều hình thức xử phạt bổ sung

4

.

Hình thức xử phạt cảnh cáo và phạt tiền chỉ được quy định là hình thức xử

phạt chính. Các hình thức xử phạt còn lại có thể được quy định là hình thức xử phạt

chính hoặc hình thức xử phạt bổ sung. Trong đó, trục xuất là hình thức xử phạt

chính hoặc hình thức xử phạt bổ sung áp dụng đối với người nước ngoài vi phạm

hành chính.

Ở góc độ ngôn ngữ, theo từ điển Hán Việt Từ Nguyên thì “trục xuất” (trục:

đuổi, xuất: ra) là “đuổi ra khỏi một nơi nào đó”5

. Theo cách giải thích này, thuật

ngữ “trục xuất” mới chỉ được xem xét ở góc độ ngữ nghĩa đơn thuần chứ chưa đưa

ra được đặc trưng, bản chất của khái niệm trục xuất dưới góc độ pháp lý.

1 Khoản 1 Điều 21 Luật XLVPHC năm 2012.

2 Khoản 2 và khoản 3 Điều 21 Luật XLVPHC năm 2012.

3 Nguyễn Cảnh Hợp (chủ biên) (2015), Bình luận khoa học Luật XLVPHC năm 2012 (tập 1), Nxb. Đại học

Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh, tr. 179.

4 Nguyễn Cảnh Hợp (chủ biên) (2015), tlđd (3), tr. 184.

5 Bửu Kế (1999), Từ điển Hán Việt Từ Nguyên, Nxb. Thuận Hóa, tr. 2250.