Hình thành định luật Paxcan từ thí nghiệm tự tạo trong dạy học vật lí ở trường phổ thông.

NGHIEN CU\J a U>IG DUNG

HINHTHANH DINH LUATPAXCANTlTTHi NGHIEM

TUTAO TRONG DAY HOC VAT U CJTRUdNG PH 6 THONG'i

1. Dinh lugt Paxcan Id mgt

ttong nhftng djnh lu$t co bdn

ciia ca hgc chdt luu trong

chuong trinh vgt If phd thdng.

Su dyng djnh lugt Paxcan

giiip ta gidi thich dugc m^t

cdeh tign vpn qud trinh truyen

dp suat trong Idng chat luu va

cdc nguyen tdc hoat dgng cua

mdy ^p diing chat long la logi

mdy hoat dgng dya tren co sd

ciia dinh lugt. Cd the ndi dinh

ludt Id CO sd nen tdng giiip cho

HS hgc tiep nhftng ndi dung,

nhung phan tiep theo ciia co

hpc chat luu. Vi vgy, ngudi ta

coi dinh luat Paxcan nhu sgi

chi dd xuyen sudt phan ca hgc

chat luu trong chuong trinh

vdt If danjg gidng day d cac

trudng phd thdng hien nay.

Tam quan ttgng ciia dinh

lugt la vay, tuy nhien qua

tim hieu thuc te khi gidng

dgy phan ndy, ehiing tdi thay

phan ldn GV van chii yeu

hinh thdnh dinh lugt bang con

dudng If thuyet do dung cu thi

nghipm van cdn thieu. Thanh

thu, khi giang day, GV van

gap rdt nhieu khd khan trong

qua trinh hinh thanh kien thuc,

cdn HS thi tiep thy bdi mdt

cdeh miln cudng va thy ddng.

De HS tiep thu bdi mpt

Th.S. Mai Ng9c Anh

Tnrdng DH Hong Due Thanh Hda

doi vdi mSi GV.

Cd nhieu cdeh chl tgo bp

thf nghipm diing dl hinh thdnh

djnh luat Paxcan tu nhilu cdc

vgt lipu r^ tien de kiem khdc

nhau, bai viet ndy gidi thipu

cdeh che tgo bg thf nghipm

tten nhdm phyc vy eho qud

trinh dgy - hgc ciia GV vd HS

d cdc trudng trung hgc pho

thdng.

2. T6 M TA T LI THUYfiT

CO BAN

2.1. Ap suat thuy tlnh

Bat ki mpt vat ndo ndm

trong khdi chat Idng (hodc chat

khi) ciing bi chat Idng (ho§c

chat khi) nen lgi. O trgng thdi

tTnh, dp luc do mdt chat Idng

(hay khi) tdc dyng len mgt

dipn tich nhd A^ tten bl m§t

cua vat cd phuong vudng gdc

vdi A5, cd chieu hudng tu chat

long ve AS" va cd dg ldn khong

phu thugc vdo do nghieng cua

AS ma chi phy thugc vdo vi

tri cao thdp ciia AS trong chdt

long [1.3,5,6.7].

Gid su AF la dp lyc tac

dyng len dipn tfeh dii nhd AS

nam ttong ehdt Idng thi lyc

nay gay ra tten be mdt vgt mgt

dp sudt p=^ . Ap sudt dugc

gay ra bdi dp lyc tren dugc ggi

Id dp sudt thuy tTnh (ggi tdt la

each thuan lgi, hieu qua vd dp suat). Ngudi ta da chiing

phdt huy dugc tinh tieh eye, ty minh dugc dp sudt thiiy tTnh

lyc, sdng tgo cua minh ttong tai mgt dilm trong Idng chdt

hgc tap thi cdn phdi ty tgo ra Idng dugc xdc dinh bdi cdng

nhiing dung cy thi nghiem thuc[1,3,5,6,7]:

thay thl, day la mdt viec Idm P^Dgh+Pf^ (1)

rdt cd y nghia frong day hgc Trong dd: A'gay nhgn bai 25/9/2012; Ngay duy?i dang 25/12/2012

12 • TAP CHITHIETBI GIAO DUC-50 89-01/2013

P^. Ld dp suat khf quyln.

D: Kh6i lugng rieng cua

chat Idng.

g: Gia toe trgng trudng.

2.2. Djnh lu^t cff bdn ciia

thuy tlnh h^c

^ ^

yM^ y-:yf^-y.

Hinh I

Xet hai diem A, B ridm trong mpt chat Idng can bdng

dyng trong mpt binh cd djnh, cd dg sdu lan lugt Id hAvd h^

(hinh 1), tir cong thuc (1) ta tinh duac dp sudt tgi hai diem:

P,=Dgh,+P, (2)

Ps=Dghs+Po (3)

TCr (2) va (3) suy ra: PB-PA=Dg(hB-hA) (4)

Bieu thirc (4) dien td dinh

lugt CO ban ciia thuy tTnh hqc ndi rieng va cua co hpc chat luu ndi chung. Ngi dung cua dinh lugt nay dugc phdt bieu nhu sau:

"Higu dp sudt giira hai

diem A yd B cung nam trong

mgt chdt long cdn bdng cd gia

trf bang trgng lugng cda Idioi

chdt long do chua tmng mot hinh tru thdng dung, ddy co di^n tich bang mgt dam vf va chieu cao bdng dg sdu gi&o

hai diem A vd B"[3].