Hình ảnh biểu tượng trong thơ Xuân Quỳnh

Mai Thị Nhung Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 105(05): 121 - 126

121

HÌNH ẢNH BIỂU TƯỢNG TRONG THƠ XUÂN QUỲNH

Mai Thị Nhung*

Trường Đại học Sư phạm - ĐH Thái Nguyên

TÓM TẮT

Thơ Xuân Quỳnh hấp dẫn với bạn đọc một phần là nhờ chị đã xây dựng thành công một thế giới hình

ảnh rất đa dạng và phong phú. Trong thế giới hình ảnh đó, có hình ảnh cụ thể và hình ảnh biểu tuợng.

Hình ảnh biểu tượng đã làm nên nét đặc sắc trong thơ Xuân Quỳnh. Hình ảnh hoa, cỏ dại, bàn tay,

con đường biểu tượng cho thời gian, số phận, cuộc đời; hình ảnh trái tim, sóng, thuyền, biển, bầu

trời, con tàu và sân ga biểu tượng cho tình yêu và niềm khát khao hạnh phúc. Nhờ thế giới hình ảnh

này mà chị bộc lộ được tiếng lòng trong nhiều cung bậc cảm xúc. Mỗi hình ảnh thơ được nhìn ở góc

độ khác nhau mang ý nghĩa biểu tượng khác nhau. Tuy nhiên chúng vẫn thống nhất hướng con người

tới những giá trị chân, thiện, mỹ. Có lẽ vì thế mà thơ Xuân Quỳnh đã góp phần làm tươi mát những

tâm hồn khô cằn, làm thăng hoa những khát vọng tình yêu và hạnh phúc.

Từ khoá: Hình ảnh, Biểu tượng, Hình ảnh biểu tượng, Thơ Xuân Quỳnh.

Trong nền văn học Việt Nam hiện đại, Xuân

Quỳnh là một nhà thơ nữ có phong cách. Sau

25 năm say mê hoạt động sáng tạo, chị đã để

lại cho đời một di sản thơ thật đáng quý. Điều

đáng nói là, đọc thơ Xuân Quỳnh, người đọc

cảm nhận sâu sắc dấu ấn con người và cuộc

đời tác giả. Đó là tiếng lòng của một tâm hồn

phụ nữ; một trái tim nồng ấm, chân tình, bao

dung và độ lượng. Tiếng lòng ấy được thể

hiện qua thế giới hình ảnh rất phong phú và

đặc sắc. Nổi bật là thế giới hình ảnh mang ý

nghĩa biểu tượng.*

Về hình ảnh biểu tượng trong thơ Xuân

Quỳnh, lâu nay đã có khá nhiều nhà phê bình

văn học nghiên cứu. Tác giả Nguyễn Quân đã

rất công phu khảo sát hình ảnh thơ Xuân

Quỳnh và đã nhận ra: “Trong 30 bài in thành

37 trang, ta thường gặp nhất là màu cây, gió,

rừng, trăng, nắng, nước, mùa, mưa, sấm, bài

hát. bài ca, vòm lá, đường, biển, con đò, cọ,

lửa, chim, thuyền, tường vi, vải thiều, ngô,

lúa, phượng, sen, hồng, cúc”[5,tr.469]. Ngoài

ra các tác giả Nguyễn Hoà Bình, Hải Triều,

Nguyễn Thị Minh Thái, Vương Trí Nhàn đã

chú ý nhiều đến hình ảnh hoa dại, bóng mẹ,

con sông... Nhìn chung các tác giả đã nhận

thấy sự đa dạng về thế giới hình ảnh trong thơ

Xuân Quỳnh.

*

Tel: 0915.660.555

Bước đầu khảo sát hình ảnh trong thơ Xuân

Quỳnh chúng tôi thấy, thế giới hình ảnh trong

thơ chị rất đa dạng và đặc sắc. Tuy nhiên, xét

ở bình diện chung nhất, thế giới ấy có thể

phân chia thành hình ảnh biểu tượng và hình

ảnh cụ thể.

Theo Từ điển tiếng Việt, biểu tượng có hai

nghĩa: nghĩa thứ nhất là “hình ảnh tượng

trưng”, nghĩa thứ hai là “hình thức của nhận

thức, cao hơn cảm giác, cho ta hình ảnh của

sự vật còn được lưu lại trong đầu óc khi tác

động của sự vật vào giác quan đã chấm

dứt”[6,tr.98]. Như vậy có thể hiểu “Hình ảnh

biểu tượng trong thơ là hình tượng, hình ảnh

có tầm khái quát rất rộng và hàm chứa nhiều

ý nghĩa tượng trưng gây xúc động mạnh và để

lại ấn tượng sâu sắc có sức sống lâu bền”[5].

Trong thế giới hình ảnh biểu tượng thơ Xuân

Quỳnh lại có hai hướng rõ rệt: biểu tượng cho

thời gian, số phận, cuộc đời và biểu tượng về

tình yêu cùng những khát khao hạnh phúc. Ở

bình diện thứ nhất hình ảnh thường xuất hiện

trong thơ chị là hình ảnh hoa, cỏ dại, bàn tay,

con đường...

Khảo sát 7 tập thơ của Xuân Quỳnh, chúng

tôi thấy có khoảng 45 hình ảnh hoa xuất hiện.

Phong phú nhất vẫn là những hình ảnh loài

hoa dại. Nhiều loài hoa may mắn được gọi tên

như hoa cúc xanh, hoa nghệ dại, hoa lau

trắng, hoa mua, hoa nếp, hoa cỏ may, hoa

ban, hoa diếp... nhưng nhiều loài hoa không

126Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn