Hiệu ứng lan tỏa công nghệ đến năng suất doanh nghiệp trong nước: Đề tài nghiên cứu khoa học / Nguyễn Minh Hải

NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

ĐỀ TÀI CẤP CƠ SỞ

HIỆU ỨNG LAN TỎA CÔNG NGHỆ ĐẾN NĂNG SUẤT

DOANH NGHIỆP TRONG NƯỚC

Chủ nhiệm: TS. NGUYỄN MINH HẢI

Thành phố Hồ Chí Minh - Năm 2022

1

Mục lục

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................3

1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................3

2. Mục tiêu nghiên cứu..............................................................................................4

3. Phạm vi nghiên cứu...............................................................................................5

4. Phương pháp nghiên cứu......................................................................................6

5. Ý nghĩa khoa học của đề tài .................................................................................6

6. Bố cục của đề tài....................................................................................................7

CHƯƠNG 1................................................................................................................8

TỒNG QUAN LÝ THUYẾT VỀ MÔ HÌNH HỒI QUY KHÔNG GIAN...........8

1.1.Mô hình hồi quy không gian..............................................................................8

1.2. Phương pháp ước lượng ....................................................................................9

1.3. Mở rộng mô hình không gian cho dữ liệu mảng ...........................................10

1.4. Quy trình chọn lựa mô hình............................................................................12

CHƯƠNG 2..............................................................................................................16

TỒNG QUAN CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ LAN TỎA CÔNG NGHỆ.................16

2.1. Tổng quan tài liệu.............................................................................................16

2.2. Khung phân tích...............................................................................................20

CHƯƠNG 3..............................................................................................................24

PHƯƠNG PHÁP THỰC NGHIỆM......................................................................24

3.1. Mô hình ảnh hưởng cố định không gian........................................................24

3.2. Mô hình với ảnh hưởng ngẫu nhiên ...............................................................24

3.3. Mô tả dữ liệu và biến số...................................................................................25

3.4. Mô hình thực nghiệm.......................................................................................28

CHƯƠNG 4..............................................................................................................30

KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM .................................................................................30

4.1. Kết quả thực nghiệm........................................................................................30

4.2. Thực nghiệm mở rộng .....................................................................................32

CHƯƠNG 5..............................................................................................................37

KẾT LUẬN, KHUYẾN NGHỊ CHÍNH SÁCH....................................................37

2

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................39

3

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Tăng trưởng kinh tế dựa vào năng suất nhân tố tổng hợp (TFP) luôn là một

trong những hướng nghiên cứu gây nhiều tranh luận cả khía cạnh vi mô lẫn vĩ mô.

Theo Syverson (2011), ở khía cạnh vi mô, TFP phụ thuộc vào thị trường nước ngoài

(Clerides, Lach, & Tybout, 1998); đổi mới cấp độ doanh nghiệp (Griffith, Redding,

& Van, 2004); cơ cấu vốn sở hữu (Aitken & Harrison, 1999); các điều kiện thị

trường bên ngoài, đặc biệt nhấn mạnh quá trình hội tụ năng suất. Quan điểm về hội

tụ năng suất được xem là nền tảng cho biết mức độ tăng trưởng công nghiệp và hiệu

quả hoạt động doanh nghiệp (Henderson, 2003). Kể từ đó, lý thuyết NEG (Behrens,

Duranton, & Robert-Nicoud, 2014; Duranton & Pugar, 2004; Krugman 1991) được

phát triển dựa trên nền tảng vi mô trong các nền kinh tế hội tụ.

Mặc dù có nhiều thực nghiệm rất thành công trong việc xác định các cơ chế

riêng lẻ về tính hiệu quả kinh tế, hầu hết các nghiên cứu đó vẫn mặc nhiên xem tính

kết khối như một hàng hóa bán công cộng mà bỏ qua các tương tác không gian giữa

các doanh nghiệp. Tiên phong trong việc khẳng định hội tụ năng suất có lan tỏa theo

không gian bằng dữ liệu vi mô của Rosenthal & Strange (2003) đã truyền cảm hứng

cho hàng loạt các thực nghiệm tiếp sau. Kể từ đó, hiệu ứng lan tỏa trong và ngoài

đường phạm vi biên giới tỉnh được xem là một trong những hiệu ứng phổ biến khi

nghiên cứu về kinh tế vùng/địa phương. Ở cấp độ doanh nghiệp, hiệu ứng lan tỏa

không gian thường được xác định dựa trên cách ước tính lợi ích của sự hội tụ theo

các khoảng cách khác nhau (Arzaghi & Henderson, 2008; Rosenthal & Strange,

2008). Một số nghiên cứu khác cũng đã ước tính hiệu ứng lan tỏa không gian theo

cách thực hiện hồi quy năng suất doanh nghiệp theo các đặc trưng: R&D, FDI,…

của các doanh nghiệp lân cận (Keller & Yeaple, 2009; Wei & Liu, 2006; Awadhesh,

2016). Tuy nhiên, phương pháp này lại không thành công trong việc đưa ra được

các bằng chứng trực tiếp về tính phụ thuộc không gian của năng suất doanh nghiệp.

Ở trong nước, hướng nghiên cứu này được thực hiện trong những năm gần đây

và chủ yếu kiểm định hiệu ứng lan tỏa từ hoạt động FDI. Kể đến, Lê Thanh Thúy

(2005) thiết lập các kênh lan tỏa từ FDI tại Việt Nam. Kết quả ước lượng cho thấy