Hiệu quả quản lý rừng cộng đồng tại huyện Na Rì, tỉnh Bắc Kạn

Trần Văn Điền và Đtg Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 108(08): 27 - 34

27

HIỆU QUẢ QUẢN LÝ RỪNG CỘNG ĐỒNG TẠI HUYỆN NA RÌ, TỈNH BẮC KẠN

Trần Văn Điền

*

, Trần Thị Thu Hà

Trường Đại học Nông Lâm – ĐH Thái Nguyên

TÓM TẮT

Việc quản lý rừng cộng đồng ở những cộng đồng vùng cao được xem là một giải pháp hữu ích

nhằm quản lý rừng bền vững. Bài báo này đánh giá ảnh hưởng của việc quản lý rừng cộng đồng

thông qua việc giao rừng cộng đồng ở 4 thôn vùng cao gồm Nà Mực và Khuổi Liềng xã Văn

Minh, Tô Đoóc và Bản Sảng xã Lạng San thuộc huyện Na Rì - tỉnh Bắc Kạn đến việc quản lý rừng

bền vững thuộc chương trình dự án CARD. Kết quả cho thấy tiến trình thực hiện giao rừng cộng

đồng có sự tham gia của cộng đồng lần đầu tiên ở vùng miền núi phía Bắc được thực hiện với

những kết quả tích cực. Đất rừng sau khi được giao cho cộng đồng, cộng đồng từng thôn bản lên

kế hoạch quản lý rừng cộng đồng, thực hiện kế hoạch đã được xây dựng. Việc thực hiện quản lý

rừng cộng đồng đã có tác động tích cực đến cộng đồng trên các khía cạnh cải thiện sinh kế thông

qua các hình thức quỹ phát triển rừng và mô hình nông lâm kết hợp, bảo vệ môi trường và nâng

cao chất lượng rừng: giảm các vi phạm về khai thác lâm sản trái phép; rừng cộng đồng đã được

bảo vệ tốt và chất lượng rừng tăng lên. Về mặt xã hội, việc thực hiện quản lý rừng cộng đồng đã

tạo ra sự bình đẳng và đoàn kết hơn giữa các thành viên trong thôn bản.

Từ khóa: Giao đất rừng, cộng đồng, Quản lý rừng, Na Rì.

ĐẶT VẤN ĐỀ*

Những cộng đồng dân tộc thiểu số sống phụ

thuộc vào rừng ở các nơi xa xôi của các tỉnh

miền núi phía Bắc Việt Nam thuộc nhóm

người nghèo nhất của cả nước, rất hạn chế

trong việc tiếp cận tới đất nông nghiệp, dịch

vụ y tế , thị trường và cơ sở hạ tầng. Các xã

Văn Minh, Lạng San của huyện Na Rì, tỉnh

Bắc Kạn có tỷ lệ hộ nghèo khoảng 63-68%

[1]. Đất lâm nghiệp chiếm khoảng trên 84%

và 90% tổng diện tích tự nhiên và có một tầm

quan trọng trong đời sống của người dân địa

phương bao gồm thu lượm củi đun, thu hái

lâm sản và cây thuốc. Tuy nhiên, thiếu sự tiếp

cận sử dụng đất rừng và tính bất công bằng

trong việc giao diện tích rừng đối với các hộ

gia đình nghèo đã dẫn đến sự nghèo đói

nghiêm trọng. Tình hình quản lý rừng đã trở

nên nhiều bất cập bởi các vấn đề như: (i)

năng suất thấp do rừng nghèo kiệt sau khi sử

dụng quá mức và ít đầu tư; (ii) nhận thức của

người dân về rừng như là đất chung và tự do

xâm chiếm bởi sự không rõ ràng về ranh giới

cũng như trách nhiệm của chủ rừng; (iii) ít có

*

Tel.: 02803855564; Email: tranvandien@tuaf.edu.vn

sự khuyến khích về tái đầu tư vào rừng

(không có những đảm bảo chắc chắn) và sự

lỏng lẻo về trách nhiệm trực tiếp đối với đất

rừng; (iv) nhận thức không rõ về quyền của

người sử dụng, luật và các qui định về rừng

cũng như các quyền tham gia vào quá trình

thực thi ví dụ như việc giao đất lâm nghiệp;

và (v) sự hạn chế hỗ trợ từ các cơ quan chính

phủ trong việc đưa ra những giải pháp để sử

dụng có hiệu quả đất rừng [2].

Luật đất đai bắt đầu có hiệu lực từ 1/6/2004

đã cho phép các cộng đồng (thôn bản) nhận

đất và rừng [3]. Tuy nhiên, chưa có cơ chế để

thực thi các cơ hội này. Chính vì vậy, dự án

nghiên cứu do chính phủ Úc tài trợ gọi tắt là

dự án CARD Na Rì đã thử nghiệm cơ chế hỗ

trợ phát triển rừng trong khuôn khổ quản lý

rừng cộng đồng như qui hoạch sử dụng đất và

giao đất rừng cho cộng đồng có sự tham gia

nhằm thúc đẩy việc phân phối và giải quyết

việc quản lý rừng một cách bền vững.

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Bốn thôn gồm Nà Mực và Khuổi Liềng xã

Văn Minh, Tô Đoóc và Bản Sảng xã Lạng

San thuộc huyện Na Rì - tỉnh Bắc Kạn có đất

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn