Hiệu lực thanh tra của Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh Lào Cai đối với các Ngân hàng Thương mại

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

–––––––––––––––––––––––––

NGUYỄN THỊ THANH HƯƠNG

HIỆU LỰC THANH TRA CỦA NGÂN HÀNG

NHÀ NƯỚC CHI NHÁNH TỈNH LÀO CAI ĐỐI VỚI

CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2019

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

–––––––––––––––––––––––––

NGUYỄN THỊ THANH HƯƠNG

HIỆU LỰC THANH TRA CỦA NGÂN HÀNG

NHÀ NƯỚC CHI NHÁNH TỈNH LÀO CAI ĐỐI VỚI

CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

Ngành: Quản lý kinh tế

Mã số: 8.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: TS. Dương Thanh Hà

THÁI NGUYÊN - 2019

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung

thực và chưa từng được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.

Tôi xin cam đoan mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được

cám ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn này đã được chỉ rõ nguồn gốc.

Thái Nguyên, tháng 12 năm 2018

Tác giả

Nguyễn Thị Thanh Hương

ii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Dương Thanh Hà, người đã tận

tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành

luận văn.

Tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy giáo, cô giáo khoa Quản lý Luật Kinh tế,

phòng Đào tạo - Trường Đại học Kinh tế & Quản trị Kinh doanh - Đại học Thái

Nguyên đã đóng góp nhiều ý kiến quý báu giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu,

hoàn thành luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn tới các bạn bè đồng nghiệp, đã tạo điều kiện giúp

đỡ tôi hoàn thành luận văn này.

Do bản thân còn nhiều hạn chế nên luận văn không tránh khỏi những thiếu

sót, tôi rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của các thầy cô giáo và các bạn.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 12 năm 2018

Tác giả

Nguyễn Thị Thanh Hương

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii

MỤC LỤC................................................................................................................. iii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT................................................................................ vii

DANH MỤC BẢNG............................................................................................... viii

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu .......................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ...............................................................................2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài ..........................................................3

4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ................................................................3

5. Bố cục của Luận văn ...............................................................................................4

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ HIỆU LỰC THANH

TRA CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI NGÂN HÀNG

THƯƠNG MẠI..........................................................................................................5

1.1. Cơ sở lý luận về hiệu lực thanh tra của Ngân hàng Nhà nước đối với ngân

hàng thương mại..........................................................................................................5

1.1.1. Khái quát về Ngân hàng Nhà nước và Ngân hàng thương mại ........................5

1.1.2. Hiệu lực thanh tra của Ngân hàng Nhà nước đối với ngân hàng thương mại........11

1.1.3. Nội dung công tác thanh tra của Ngân hàng Nhà nước đối với ngân hàng

thương mại ................................................................................................................14

1.1.4. Những chuẩn mực quốc tế về hoạt động thanh tra hệ thống ngân hàng ..18

1.1.5. Nhân tố ảnh hưởng đến hiệu lực thanh tra của Ngân hàng Nhà nước đối

với các ngân hàng thương mại ..................................................................................20

1.2. Cơ sở thực tiễn về hiệu lực thanh tra của Ngân hàng Nhà nước với ngân

hàng thương mại........................................................................................................22

1.2.1. Kinh nghiệm nâng cao hiệu lực thanh tra của một số Chi nhánh Ngân

hàng Nhà nước các địa phương.................................................................................22

iv

1.2.2. Bài học kinh nghiệm nâng cao hiệu lực thanh tra, giám sát đối với các

ngân hàng thương mại của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chi nhánh Lào Cai......27

Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.......................................................28

2.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................28

2.2. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................28

2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ......................................................................28

2.2.2. Phương pháp tổng hợp thông tin.....................................................................30

2.2.3. Phương pháp phân tích thông tin ....................................................................30

2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu .............................................................................30

2.3.1. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá tình hình thực hiện nhiệm vụ của NHNN............30

2.3.2. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá kết quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng

thương mại ................................................................................................................31

2.3.3. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá hiệu lực thanh tra của Ngân hàng Nhà nước

với ngân hàng thương mại.........................................................................................32

Chương 3: THỰC TRẠNG HIỆU LỰC THANH TRA CỦA NGÂN HÀNG

NHÀ NƯỚC CHI NHÁNH TỈNH LÀO CAI ĐỐI VỚI CÁC NGÂN HÀNG

THƯƠNG MẠI........................................................................................................34

3.1. Khái quát về Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chi nhánh tỉnh Lào Cai..............34

3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ..................................................................34

3.1.2. Chức năng, nhiệm vụ của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chi nhánh tỉnh

Lào Cai ......................................................................................................................34

3.1.3. Mô hình cơ cấu tổ chức của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chi nhánh

tỉnh Lào Cai...............................................................................................................36

3.1.4. Khái quát tình hình thực hiện nhiệm vụ của Ngân hàng Nhà nước chi

nhánh tỉnh Lào Cai năm 2018 ...................................................................................39

3.2. Khái quát về hệ thống ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Lào Cai ..........42

3.2.1. Khái quát về quy mô các ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Lào Cai........42

3.2.2. Khái quát về kết quả kinh doanh của các ngân hàng thương mại trên địa

bàn tỉnh Lào Cai ........................................................................................................44

v

3.3. Thực trạng hiệu lực thanh tra của Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh Lào

Cai đối với các ngân hàng thương mại......................................................................48

3.3.1. Cơ cấu tổ chức bộ máy thanh tra Ngân hàng Nhà nước Chi nhánh tỉnh

Lào Cai ......................................................................................................................48

3.3.2. Cơ chế điều hành đối với thanh tra ngân hàng................................................50

3.3.3. Hoạt động thanh tra tại chỗ đối với hệ thống NHTM của NHNN chi

nhánh tỉnh Lào Cai ....................................................................................................51

3.4. Kết quả khảo sát ý kiến của các bên có liên quan về hiệu lực thanh tra của

NHNN chi nhánh tỉnh Lào Cai..................................................................................74

3.4.1. Thông tin chung về đối tượng nghiên cứu ......................................................74

3.4.2. Ý kiến của cán bộ, lãnh đạo TTGS Ngân hàng Nhà nước tỉnh Lào Cai về

hoạt động Thanh tra của đơn vị.................................................................................76

3.4.3. Ý kiến của cán bộ nhân viên, lãnh đạo các NHTM trên địa bàn tỉnh

Lào cai ......................................................................................................................78

3.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu lực thanh tra đối với các NHTM của Ngân

hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh Lào Cai.....................................................................80

3.5.1. Yếu tố khách quan...........................................................................................80

3.5.2. Yếu tố chủ quan ..............................................................................................81

3.6. Đánh giá hiệu lực thanh tra đối với các ngân hàng thương mại của Ngân

hàng Nhà nước Chi nhánh tỉnh Lào Cai....................................................................83

3.6.1. Kết quả đạt được .............................................................................................83

3.6.2. Hạn chế............................................................................................................85

3.6.3. Nguyên nhân của những hạn chế ....................................................................87

Chương 4: GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU LỰC THANH TRA ĐỐI VỚI

CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC

VIỆT NAM CHI NHÁNH TỈNH LÀO CAI.........................................................91

4.1. Định hướng và mục tiêu nâng cao hiệu lực thanh tra đối với các NHTM

của NHNN Việt Nam chi nhánh tỉnh Lào Cai ..........................................................91

4.1.1. Định hướng nâng cao hiệu lực thanh tra đối với các NHTM của NHNN

Việt Nam chi nhánh tỉnh Lào Cai .............................................................................91

vi

4.1.2. Mục tiêu nâng cao hiệu lực thanh tra đối với các NHTM của NHNN Việt

Nam chi nhánh tỉnh Lào Cai .....................................................................................93

4.2. Giải pháp nâng cao hiệu lực thanh tra của Ngân hàng Nhà nước Chi nhánh

tỉnh Lào Cai đối với các Ngân hàng thương mại ......................................................95

4.2.1. Hoàn thiện tổ chức bộ máy thanh tra, giám sát ngân hàng .............................95

4.2.2. Hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về hoạt động thanh tra,

giám sát ngân hàng....................................................................................................96

4.2.3. Tiếp tục đổi mới chương trình giám sát từ xa.................................................98

4.2.4. Tiếp tục hoàn thiện và nâng cao nghiệp vụ thanh tra tại chỗ........................101

4.2.5. Tăng cường kết hợp giám sát từ xa và thanh tra tại chỗ ...............................103

4.2.6. Đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao chất lượng nguồn cán bộ làm công tác

thanh tra, giám sát ...................................................................................................103

4.2.7. Tăng cường hệ thống công nghệ thông tin....................................................105

4.2.8. Tăng cường công tác phối hợp......................................................................106

4.2.9. Các giải pháp khác ........................................................................................106

4.3. Kiến nghị đối với các bên có liên quan............................................................107

4.3.1. Kiến nghị với Chính và các Bộ/ban/ngành có liên quan...............................107

4.3.2. Đối với các NHTM trên địa bàn tỉnh Lào Cai ..............................................112

4.3.3. Đối với UBND tỉnh Lào Cai và các Sở, ngành có liên quan ........................113

KẾT LUẬN............................................................................................................115

TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................117

PHỤ LỤC...............................................................................................................120

vii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

TT Nội dung Viết tắt

1 BHTG Bảo hiểm tiền gửi

2 CP Chính phủ

3 CNH-HĐH Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa

4 CT Chỉ thị

5 CTHĐ Chương trình hành động

6 ĐTT Đoàn thanh tra

7 GSTX Giám sát từ xa

8 KSNB Kiểm soát nội bộ

9 KTXH Kinh tế xã hội

10 NHNN Ngân hàng Nhà nước

11 NHNNg Ngân hàng nước ngoài

12 NĐ Nghị định

13 NQ Nghị quyết

14 NHTM Ngân hàng Thương mại

15 NHTMCP Ngân hàng Thương mại cổ phần

16 NHTMNN Ngân hàng Thương mại nhà nước

17 NHTW Ngân hàng Trung ương

18 QĐ Quyết định

19 QĐTT Quyết định Thanh tra

20 TCTD Tổ chức tín dụng

21 QTDND Quỹ tín dụng nhân dân

22 TMCP Thương mại cổ phần

23 TNHH MTV Trách nhiệm hữu hạn một thành viên

24 TT Thông tư

25 TTg Thủ tướng

26 TTGS Thanh tra, giám sát

27 TTGSNH Thanh tra, giám sát ngân hàng

28 TTHC Thủ tục hành chính

29 TTTC Thanh tra tại chỗ

30 UBND Ủy ban Nhân dân

viii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 3.1: Hệ thống ngân hàng thương mại hoạt động trên địa bàn tỉnh Lào Cai

đến 31/12/2018.......................................................................................43

Bảng 3.2: Nguồn vốn huy động theo kỳ hạn của hệ thống NHTM trên địa bàn

tỉnh Lào Cai............................................................................................44

Bảng 3.3: Dư nợ cho vay của hệ thống NHTM trên địa bàn tỉnh Lào Cai ...............45

Bảng 3.4: Chất lượng cho vay của hệ thống NHTM trên địa bàn tỉnh Lào Cai .......46

Bảng 3.5: Kết quả kinh doanh hệ thống NHTM trên địa bàn tỉnh Lào Cai..............47

Bảng 3.6: Nhân lực của Thanh tra, giám sát Ngân hàng Nhà Nước chi nhánh

tỉnh Lào Cai............................................................................................49

Bảng 3.7: Kết quả thanh tra hệ thống ngân hàng của NHNN chi nhánh Lào Cai

giai đoạn 2016 - 2018 ............................................................................55

Bảng 3.8: Kết quả thanh tra, kiểm tra hệ thống ngân hàng của NHNN chi nhánh

Lào Cai năm 2016..................................................................................56

Bảng 3.9: Những tồn tại trong hoạt động tín dụng của hệ thống NHTM trên địa

bàn tỉnh Lào Cai năm 2016....................................................................57

Bảng 3.10: Kết quả thanh tra, kiểm tra hệ thống ngân hàng của NHNN chi

nhánh Lào Cai năm 2017 .......................................................................61

Bảng 3.11: Những tồn tại trong hoạt động tín dụng của hệ thống NHTM trên

địa bàn tỉnh Lào Cai năm 2017..............................................................62

Bảng 3.12: Kết quả thanh tra, kiểm tra hệ thống ngân hàng của NHNN chi

nhánh Lào Cai năm 2018 .......................................................................66

Bảng 3.13: Những tồn tại trong hoạt động tín dụng của hệ thống NHTM trên

địa bàn tỉnh Lào Cai năm 2018..............................................................68

Bảng 3.14: So sánh những sai sót trong hoạt động tín dụng của hệ thống NHTM

trên địa bàn tỉnh Lào Cai giai đoạn 2016 - 2018 ...................................70

Bảng 3.15: Kết quả đánh giá của cán bộ, lãnh đạo TTGS Ngân hàng Nhà nước

tỉnh Lào Cai (tiêu chí 1-6)......................................................................77

ix

Bảng 3.16: Kết quả đánh giá của CBNV, lãnh đạo các NHTM trên địa bàn tỉnh

Lào Cai (tiêu chí 1-7).............................................................................79

Bảng 3.17: Kết quả đánh giá của CBNV, lãnh đạo các NHTM trên địa bàn tỉnh

Lào Cai (tiêu chí 8-13)...........................................................................80

Bảng 4.1: Mục tiêu thanh tra hệ thống ngân hàng thương mại của NHNN chi

nhánh Lào Cai giai đoạn 2019 - 2020....................................................94

Bảng 4.2: Mục tiêu phát hiện tồn tại trong hoạt động tín dụng của hệ thống

NHTM trên địa bàn tỉnh Lào Cai giai đoạn 2019 - 2020.......................95

x

DANH MỤC SƠ ĐỒ VÀ HÌNH

Sơ đồ 1.1: Quy trình thực hiện thanh tra trên cơ sở rủi ro ........................................16

Hình 3.1: Cơ cấu tổ chức của NHNN Việt Nam chi nhánh tỉnh Lào Cai.................36

Hình 3.2: Tổ chức bộ máy của Thanh tra Ngân hàng Nhà nước ..............................48

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu

Cùng với xu thế phát triển chung của nền kinh tế, hoạt động của các ngân

hàng thương mại Việt Nam hiện nay đang ngày càng được mở rộng theo hướng

hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, với bản chất hoạt động là sử dụng phần lớn nguồn

vốn không phải là của mình để hoạt động, do vậy hoạt động của ngân hàng thương

mại càng tiềm ẩn nhiều rủi ro hơn các ngành kinh doanh khác. Mục tiêu an toàn và

hiệu quả của từng ngân hàng cũng như toàn hệ thống ngân hàng thương mại là một

mục tiêu quan trọng, bởi đây là một trong những trung gian tài chính quan trọng của

nền kinh tế, là kênh huy động vốn lớn và hiệu quả nhất của nền kinh tế. Quá trình

hội nhập ngày càng sâu, rộng hiện nay tất yếu dẫn đến những thuận lợi cũng như

khó khăn, thách thức cạnh tranh trong hệ thống ngân hàng, tổ chức tín dụng. Chính

vì vậy đảm bảo cho hệ thống ngân hàng thương mại hoạt động an toàn, lành mạnh,

hiệu quả kinh tế cao là nhiệm vụ của thanh tra, giám sát ngân hàng.

Việc thực hiện chức năng quản lý nhà nước về tiền tệ, tín dụng của Ngân

hàng Nhà nước nói chung và hoạt động thanh tra, giám sát nói riêng là việc tăng

hiệu lực thanh tra, đổi mới tổ chức và hoạt động của thanh tra sao cho hoạt động có

hiệu quả, phù hợp với thông lệ quốc tế.

Hiệu lực của công tác thanh tra, giám sát các ngân hàng thương mại giữ vai

trò quan trọng đối với sức mạnh của nền kinh tế, trong đó hệ thống ngân hàng đóng

vai trò trung gian thanh toán, huy động và phân bổ các nguồn vốn. Nhiệm vụ hàng

đầu của Thanh tra ngân hàng là đảm bảo các hoạt động ngân hàng diễn ra an toàn và

vững chắc do lĩnh vực ngân hàng chịu tác động rất lớn của rủi ro trong quá trình

hoạt động kinh doanh. Đối với bất kỳ quốc gia nào, hệ thống Thanh tra ngân hàng

vững mạnh và hiệu quả cùng với các chính sách kinh tế vĩ mô phù hợp là những yếu

tố then chốt để có được sự ổn định tài chính.

NHNN chi nhánh tỉnh Lào Cai là đơn vị trực thuộc của NHNN Việt Nam,

thực hiện chức năng quản lý nhà nước về tiền tệ và hoạt động ngân hàng trên địa

bàn tỉnh Lào Cai với những nhiệm vụ như tổ chức phổ biến, hướng dẫn việc triển

khai các văn bản qui phạm pháp luật về tiền tệ và hoạt động ngân hàng, làm đầu