Hệ thống giám sát tài chính tại Việt Nam: Luận văn thạc sĩ kinh tế / Tạ Thu Hồng Nhung

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH

TẠ THU HỒNG NHUNG

HỆ THỐNG GIÁM SÁT TÀI CHÍNH

TẠI VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2016

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH

TẠ THU HỒNG NHUNG

HỆ THỐNG GIÁM SÁT TÀI CHÍNH

TẠI VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng

Mã số: 60 34 02 01

Người hướng dẫn khoa học: NGƯT. PGS.,TS. LÝ HOÀNG ÁNH

TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2016

LỜI CAM ĐOAN

Tác giả luận văn có lời cam đoan danh dự về công trình khoa học này của mình cụ

thể:

Tôi tên là: Tạ Thu Hồng Nhung

Sinh ngày 19 tháng 01 năm 1990

Quê quán: Xã Bảo Khê, Huyện Kim Động, Tỉnh Hưng Yên

Địa chỉ thường trú: 282/65 Bùi Hữu Nghĩa, P2, Quận Bình Thạnh, TPHCM

Là học viên lớp cao học 16B1 của Trường Đại học Ngân hàng Thành phố Hồ

Chí Minh. Mã số học viên: 020116140170

Cam đoan đề tài: “Hệ thống giám sát tài chính tại Việt Nam”

Người hướng dẫn khoa học: NGƯT. PGS., TS. Lý Hoàng Ánh

Luận văn được thực hiện tại Trường Đại học Ngân hàng Thành phố Hồ Chí

Minh.

Đề tài này là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu có

tính độc lập riêng, không sao chép bất kỳ tài liệu nào và chưa được công bố toàn

bộ nội dung này bất kỳ ở đâu. Các số liệu, các nguồn trích dẫn trong luận văn được

chú thích nguồn gốc rõ ràng, minh bạch.

Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan danh dự của tôi.

TP. HCM, ngày 01 tháng 10 năm 2016

Học viên

Tạ Thu Hồng Nhung

LỜI CẢM ƠN

Trước hết, học viên xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc đến phòng

Đào tạo Sau Đại học Trường Đại học Ngân hàng TP.HCM, đặc biệt là giảng viên

hướng dẫn NGƯT. PGS., TS. Lý Hoàng Ánh đã trực tiếp hướng dẫn, dìu dắt, giúp

đỡ học viên với những chỉ dẫn khoa học quý giá trong suốt quá trình nghiên cứu và

hoàn thành đề tài "Hệ thống giám sát tài chính tại Việt Nam"

Học viên xin chân thành cảm ơn các Thầy/Cô giáo - Các nhà khoa học đã

trực tiếp giảng dạy truyền đạt những kiến thức khoa học chuyên ngành Tài chính -

ngân hàng trong những năm tháng qua.

Học viên cũng xin cảm ơn sự quan tâm động viên khuyến khích cũng như sự

thông cảm của gia đình và bạn bè thân thiết.

Do thời gian thực hiện có hạn, kiến thức chuyên môn còn nhiều hạn chế nên

luận văn chắc chắn không thể tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Học viên rất

mong nhận được ý kiến đóng góp của các Thầy/Cô giáo và các bạn đọc.

Xin chân thành cảm ơn!

TP. HCM, ngày 01 tháng 10 năm 2016

Học viên

Tạ Thu Hồng Nhung

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Tên viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt

ADB The Asian Development Bank Ngân hàng phát triển Châu Á

BHTG Bảo hiểm tiền gửi

BIS Bank for International Settlements Ngân hàng thanh toán quốc tế

BTC Bộ Tài Chính

CAR Capital Adequacy Ratio Hệ số an toàn vốn

CTBH Công ty bảo hiểm

CTCK Công ty chứng khoán

CTTC Công ty tài chính

IMF International Monetary Fund Quỹ tiền tệ thế giới

ICP Insurance Core Principles

Các nguyên tắc trong hoạt động bảo

hiểm

IOSCO

International Organization of

Securities Commissions

Tổ chức quốc tế của các Ủy ban

chứng khoán

NH Ngân hàng

NHTM Ngân hàng thương mại

NHTW Ngân hàng Trung ương

NHNN Ngân hàng Nhà nước

ROA Return on Asset Tỷ số lợi nhuận ròng/ Tổng tài sản

ROE Return on Equity

Tỷ số lợi nhuận ròng/ Vốn chủ sở

hữu

TCTD Tổ chức tín dụng

TCVM Tài chính vi mô

TSC Tài sản có

TSN Tài sản nợ

UBCKNN Ủy ban chứng khoán nhà nước

UBGSTCQG Ủy ban giám sát tài chính quốc gia

VTC Vốn tự có

WB World Bank Ngân hàng thế giới

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng Tên bảng Trang

2.1

Bảng hệ thống các TCTD tại Việt Nam tính đến ngày

31/12/2015

24

2.2

Quy mô vốn tự có của nhóm các NHTM Việt Nam giai

đoạn 2012 - 2015.

25

2.3

Các chỉ số cơ bản của thị trường chứng khoán Việt Nam

2012 - 2014

26

2.4

Các chỉ tiêu cơ bản về thị trường bảo hiểm Việt Nam năm

2011 - 2014

27

2.5

Tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu CAR của các NHTM Việt Nam

năm 2012 - 2015

53

2.6

Quy mô vốn tự có của các TCTD Việt Nam giai đoạn

2012 - 2015

55

2.7

Tỷ lệ ROA, ROE của các TCTD Việt Nam giai đoạn 2012

- 2015

56

2.8

Dự phòng nghiệp vụ, tổng tài sản của các công ty kinh

doanh bảo hiểm Việt Nam giai đoạn 2011 - 2015

58

2.9

Tổng hợp các vi phạm lĩnh vực chứng khoán Việt Nam

năm 2014

59

2.10

Số lượng các CTCK, Vốn chủ sở hữu, tổng doanh thu của

các CTCK Việt Nam 2011 - 2014

61

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ

SƠ ĐỒ Tên biểu đồ Trang

1.1 Mô hình giám sát hợp nhất tại Singapore 20

2.1 Mô hình hệ thống giám sát tài chính tại Việt Nam 34

2.2 Cơ quan thanh tra giám sát ngân hàng 39

2.3 Sơ đồ tổ chức Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam 40

2.4 Cục quản lý và giám sát bảo hiểm 43

2.5 Cơ cấu tổ chức bộ máy giám sát thị trường chứng khoán 46

2.6 Mô hình tổ chức Ủy ban giám sát tài chính quốc gia 48

2.7

So sánh tỷ lệ nợ xấu giữa báo cáo và đánh giá lại giai đoạn

2011 - 2014

54

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

DANH MỤC CÁC BẢNG

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ

LỜI MỞ ĐẦU

CHƯƠNG 1 LÝ THUYẾT VỀ HỆ THỐNG GIÁM SÁT TÀI CHÍNH................1

1.1. KHÁI NIỆM HỆ THỐNG TÀI CHÍNH VÀ RỦI RO CỦA HỆ THỐNG TÀI

CHÍNH ........................................................................................................................1

1.1.1. Hệ thống tài chính .............................................................................................1

1.1.2. Rủi ro của hệ thống tài chính ............................................................................2

1.1.2.1. Khái niệm.......................................................................................................2

1.1.2.2. Các chỉ tiêu đo lường rủi ro hệ thống tài chính..............................................3

1.2. KHÁI NIỆM VÀ NỘI DUNG GIÁM SÁT HỆ THỐNG TÀI CHÍNH ................3

1.2.1. Khái niệm, mục tiêu giám sát hệ thống tài chính..............................................3

1.2.1.1. Khái niệm.......................................................................................................3

1.2.1.2. Mục tiêu giám sát hệ thống tài chính .............................................................3

1.2.2. Nội dung giám sát hệ thống tài chính ...............................................................5

1.2.2.1. Giám sát an toàn vĩ mô...................................................................................5

1.2.2.2. Giám sát an toàn vi mô...................................................................................6

1.3. CÁC CHỈ TIÊU ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNG CỦA HỆ THỐNG GIÁM SÁT TÀI

CHÍNH ......................................................................................................................12

1.3.1. Khái niệm hệ thống giám sát tài chính............................................................12

1.3.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động của hệ thống giám sát tài chính.........12

1.3.3. Các chỉ tiêu đánh giá hoạt động hệ thống giám sát tài chính..........................13

1.3.3.1. Chỉ tiêu trực tiếp...........................................................................................14

1.3.3.2. Chỉ tiêu gián tiếp ..........................................................................................14

1.4. CÁC MÔ HÌNH GIÁM SÁT TÀI CHÍNH VÀ KINH NGHIỆM XÂY DỰNG

MÔ HÌNH HỆ THỐNG GIÁM SÁT TÀI CHÍNH TRÊN THẾ GIỚI.......................14

1.4.1. Mô hình hệ thống giám sát theo đặc điểm thể chế..........................................15

1.4.1.1. Khái niệm.....................................................................................................15

1.4.1.2. Đặc điểm ......................................................................................................15

1.4.1.3. Kinh nghiệm vận hành mô hình hệ thống giám sát theo đặc điểm thể chế tại

Trung Quốc ...............................................................................................................15

1.4.2. Mô hình hệ thống giám sát theo chức năng ....................................................16

1.4.2.1. Khái niệm.....................................................................................................16

1.4.2.2. Đặc điểm ......................................................................................................16

1.4.2.3. Kinh nghiệm vận hành mô hình hệ thống giám sát theo chức năng tại Pháp

...................................................................................................................................16

1.4.3. Mô hình giám sát lưỡng đỉnh ..........................................................................17

1.4.3.1. Khái niệm.....................................................................................................17

1.4.3.2. Đặc điểm ......................................................................................................17

1.4.3.3. Kinh nghiệm vận hành mô hình hệ thống giám sát lưỡng đỉnh tại Úc ........17

1.4.4. Mô hình giám sát tài chính hợp nhất...............................................................18

1.4.4.1. Khái niệm.....................................................................................................18

1.4.4.2. Đặc điểm ......................................................................................................18

1.4.4.3. Kinh nghiệm vận hành mô hình hệ thống giám sát hợp nhất tại Singapore 19

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ........................................................................................21

CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG HỆ THỐNG GIÁM SÁT TÀI CHÍNH TẠI VIỆT

NAM .........................................................................................................................22

2.1. TỔNG QUAN HỆ THỐNG TÀI CHÍNH VIỆT NAM VÀ RỦI RO CỦA HỆ

THỐNG.....................................................................................................................22

2.1.1. Khái quát thị trường tài chính Việt Nam ........................................................22

2.1.1.1. Đôi nét về thị trường tài chính Việt Nam ....................................................22

2.1.1.2. Các tổ chức tín dụng ....................................................................................24

2.1.1.3. Các tổ chức kinh doanh chứng khoán ..........................................................25

2.1.1.4. Các tổ chức kinh doanh bảo hiểm................................................................26

2.1.2. Thực trạng rủi ro của hệ thống tài chính Việt Nam ........................................27

2.1.2.1. Rủi ro thị trường tài chính............................................................................27

2.1.2.2. Rủi ro đối với các tổ chức tín dụng..............................................................29

2.1.2.3. Rủi ro đối với các tổ chức kinh doanh chứng khoán ...................................31

2.1.2.4. Rủi ro đối với các tổ chức kinh doanh bảo hiểm .........................................32

2.2. THỰC TRẠNG HỆ THỐNG GIÁM SÁT TÀI CHÍNH VIỆT NAM ................33

2.2.1. Cấu trúc hệ thống giám sát tài chính Việt Nam..............................................33

2.2.1.1. Các cơ quan giám sát trong hệ thống tài chính tại Việt Nam ......................33

2.2.1.2. Đặc điểm về hệ thống giám sát tài chính tại Việt Nam ...............................37

2.2.2. Thực trạng về hoạt động của hệ thống giám sát tài chính Việt Nam..............38

2.2.2.1. Thực trạng tổ chức giám sát hệ thống ngân hàng ........................................38

2.2.2.2. Thực trạng hệ thống tổ chức hoạt động giám sát bảo hiểm .........................42

2.2.2.3. Thực trạng hoạt động và giám sát trên thị trường chứng khoán ..................45

2.2.2.4. Ủy ban giám sát tài chính quốc gia ..............................................................48

2.2.3. Thực trạng phối hợp giữa các chủ thể giám sát trong hệ thống giám sát tài

chính Việt Nam. ........................................................................................................50

2.2.3.1. Phối hợp qua các thông tư liên tịch..............................................................50

2.2.3.2. Phối hợp qua cơ chế đóng góp ý kiến ..........................................................50

2.2.3.3. Phối hợp qua Ủy ban giám sát tài chính quốc gia........................................50

2.2.4. Đánh giá hoạt động của hệ thống giám sát tài chính Việt Nam......................51

2.2.4.1. Kết quả trong hoạt động giám sát tài chính tại Việt Nam............................51

2.2.4.2. Hạn chế trong hệ thống giám sát tài chính tại Việt Nam. ............................62

2.2.4.3. Nguyên nhân dẫn đến những hạn chế trong việc giám sát hệ thống tài chính

tại Việt Nam ..............................................................................................................63

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ........................................................................................66

CHƯƠNG 3 GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN VÀ XÂY DỰNG HỆ THỐNG GIÁM

SÁT TÀI CHÍNH TẠI VIỆT NAM........................................................................67