Hệ thống chợ ở Thanh Hóa trong lịch sử

He‰ tho·ng chÙÔ Ù˚ Thanh Ho˘a trong lÚch sˆ˚

NGUYEÃN TH“ —“NH*

1. Va¯i ne˘t ve‡ ChÙÔ Vie‰t

ChÙÔ la¯ nÙi trao ÒoÂi ha¯ng ho˘a, co˘ tˆ¯ la‚u

ÒÙ¯i. ‘¤ Vie‰t Nam chÙÔ co˘ the xua·t hie‰n tˆ¯

thÙ¯i —o‚ng SÙn, ìÒo‡ trang sˆ˘c, tra‚u, bo¯ Òaı

trÙ˚ tha¯nh ha¯ng hoa˘î(1). ThÙ¯i BaÈc thuo‰c Òaı

co˘ thˆÙng nha‚n ca˘c nˆÙ˘c Mie·n —ie‰n, Tha˘i

Lan, La¯o, Gia va, A£n —o‰ Trung Quo·c...Òe·n

Giao Cha‚u buo‚n ba˘n(2). The· ky˚ XV, vie‰c no‰i

thˆÙng ra·t thÚnh. ‘¤ vu¯ng Kinh sˆ, vie‰c

mua ba˘n ta·p na‰p Òe·n no„i ìquan phu˚ PhuÔng

Thie‚nî pha˚i cho ÒuoÂi bÙ˘t ngˆÙ¯i da‚n que‚

Òe·n la¯m aÍn ìve‡ nguye‚n qua˘nî cho bÙ˘t lo‰n

xo‰n(3). NaÍm 1477, vua Le‚ Tha˘nh To‚ng co˘

saÈc chÊ ÒÚnh le‰ chia mÙ˚ chÙÔ raËng: ìCa˘c

huye‰n cha‚u xaı Ù˚ trong nˆÙ˘c, nha‚n da‚n mo„i

nga¯y mo‰t nhie‡u, nÙi na¯o muo·n chia mÙ˚ chÙÔ

Òe tie‰n mua ba˘n thÏ quan huye‰n cha‚u

kha˘m xe˘t qua˚ thˆÔc tie‰n lÙÔi cho da‚n thÏ la¯m

ba˚n tha˚o ta‚u le‚n cho theo tie‰n lÙÔi ma¯ hoÔp

chÙÔ, kho‚ng cˆ˘ la¯ co˘ ngaÔch cuı hay kho‚ngî(4)

.

Vua laÔi co˘ chie·u ìca·m ÒaÔi tha‡n, cung nha‚n

no‚ ty¯î, ìnha¯ quye‡n ha¯oî ca‰y the· ìmua hie·p

gia˘ tie‡nî; ìne·u co˘ mua ba˘n Ù˚ ha¯ng chÙÔ da‚n

gian, ha¯ng hoa˘ lÙ˘n nho˚ Òe‡u pha˚i theo thÏ

gia˘î(5). Va¯o the· ky˚ XIX, maÔng lˆÙ˘i chÙÔ ÒÚa

phˆÙng Òan da¯y khaÈp nÙi: Ha¯ No‰i 34 chÙÔ,

Ha˚i DˆÙng 31 chÙÔ, BaÈc Ninh 43 chÙÔ, Ninh

BÏnh 31 chÙÔ(6).... Hie‰n nay, con so· na¯y lÙ˘n

hÙn nhie‡u. Ca˚ nˆÙ˘c co˘ ìtre‚n 8000 chÙÔ lÙ˘n

nho˚î(7), rie‚ng tha¯nh pho· Ho‡ ChÌ Minh co˘

khoa˚ng 400 chÙÔ(8)

.

NhÏn chung, chÙÔ thˆÙ¯ng ÒˆÙÔc dˆÔng Ù˚

ga‡n khu da‚n cˆ, ìnÙi giao lˆu cu˚a ca˘c luo‡ng

ÒˆÙ¯ng, luo‡ng ha¯ngî(9), giao thˆÙng thua‰n

tie‰n nhˆ: be·n so‚ng, ven Òe‚, ÒÏnh la¯ng,

ÒˆÙ¯ng bo‰, trˆÙ¯ng hoÔc, be‰nh vie‰n, chung

cˆ... ChÙÔ la¯ ÒÚa ÒieÂm giao thˆÙng, chÙÔ cuıng

la¯ mo‰t tha¯nh to· vaÍn hoa˘, mang Òa‰m ba˚n

saÈc vaÍn hoa˘ vu¯ng mie‡n. Ne·u chÙÔ noÂi la¯ ÒaÎc

thu¯ cu˚a vu¯ng so‚ng nˆÙ˘c Cˆ˚u Long thÏ chÙÔ

tÏnh laÔi la¯ ne˘t duye‚n cu˚a Òo‡ng ba¯o Ta‚y

BaÈc, co¯n chÙÔ phie‚n la¯ loaÔi hÏnh chÙÔ phoÂ

bie·n Ù˚ Òo‡ng baËng cha‚u tho BaÈc va¯ Trung

Bo‰. ‘¤ mo‰t so· ÒÚa phˆÙng thuo‰c Òo‡ng baËng

BaÈc Bo‰ to‡n taÔi mo‰t loaÔi chÙÔ goÔi la¯ ìchÙÔ ta‚m

linhî hay ìchÙÔ a‚m dˆÙngî. ChÙÔ kho‚ng ÒaÎt

muÔc ÒÌch kinh doanh la¯m troÔng ma¯ chu˚

ye·u Òa˘p ˆ˘ng nhu ca‡u ta‚m linh, mua ba˘n

ìla·y khˆÙ˘cî: chÙÔ a‚m dˆÙng La¯ng OŸ (xaı Voı

CˆÙ¯ng , tha¯nh pho· BaÈc Ninh), chÙÔ ChaËm

(xaı Maıo —ie‡n, huye‰n Thua‰n Tha¯nh, tÊnh

BaÈc Ninh, chÙÔ Vie‡ng (Nam —Únh)... Cu¯ng

mo‰t loaÔi chÙÔ nhˆn g bieÂu hie‰n nhie‡u saÈc

ma¯u vaÍn hoa˘: chÙÔ Vie‡ng VuÔ Ba˚n chuye‚n

* Ths. Nguye„n ThÚ —Únh, Khoa Khoa hoÔc Xaı ho‰i, —aÔi hoÔc Ho‡ng —ˆ˘c, Thanh Ho˘a