Hệ thống các bài khóc than trong nghi lễ tang ma của người Tày ở huyện Tràng Định, tỉnh Lạng Sơn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

––––––––––––––––––

HỨA THỊ LIỄU

HỆ THỐNG CÁC BÀI KHÓC THAN

TRONG NGHI LỄ TANG MA CỦA NGƢỜI TÀY

Ở HUYỆN TRÀNG ĐỊNH, TỈNH LẠNG SƠN

LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÔN NGỮ,

VĂN HÓA VÀ VĂN HỌC VIỆT NAM

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

––––––––––––––––––––

HỨA THỊ LIỄU

HỆ THỐNG CÁC BÀI KHÓC THAN

TRONG NGHI LỄ TANG MA CỦA NGƢỜI TÀY

Ở HUYỆN TRÀNG ĐỊNH, TỈNH LẠNG SƠN

Ngành: Văn học Việt Nam

Mã số: 8220121

LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÔN NGỮ,

VĂN HÓA VÀ VĂN HỌC VIỆT NAM

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS. DƢƠNG THU HẰNG

THÁI NGUYÊN - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cửu cùa tôi. Các số liệụ, kết

quả trong luận văn là trung thực, chưa từng được ai công bố trong bất kỳ trình

nào khác. Thông tin, tài liệu trình bày trong luận văn này đều đã được ghi rõ

nguồn gốc.

Mọi sự giúp đỡ cho việc hoàn thiện luận văn này đều đã được cảm ơn.

Thái Nguyên, ngày 26 tháng 6 năm 2020.

Tác giả luận văn

Hứa Thị Liễu

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện luận văn Thạc sĩ Văn học Việt Nam với đề tài:

“Hệ thống các bài khóc than trong tang ma người Tày ở huyện Tràng Đỉnh,

tỉnh Lạng Sơn” tôi đã nhận được sự giúp đỡ quý báu, hiệu quả của nhiều cơ

quan, tập thể và cá nhân. Đặc biệt, để hoàn thành tốt luận văn này tôi đã thường

xuyên nhận được sự khích lệ, động viên, chỉ bảo, hướng dẫn tận tình của người

hướng dẫn là PGS.TS. Dương Thu Hằng. Nhân dịp này, cho phép tôi được gửi

tới các thầy cô giáo lòng biết ơn sâu sắc nhất.

Nhân dịp hoàn thành luận văn, tôi xin chân thành cảm ơn: Ban giám hiệu

trường THPT Tràng Định; Tổ Ngữ Văn trường THPT Tràng Định - nơi tôi

công tác, đã tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi được học tập các chương trình

thạc sĩ khóa 2018 - 2020, cũng như giúp đỡ tôi các thủ tục cần thiết trong quá

trình học tập và bảo vệ luận văn.

Cảm ơn tất cả bạn bè, người thân đã luôn động viên, khuyến khích tôi

vượt qua những khó khăn trong quá trình học tập và nghiên cứu.

Do thời gian có hạn và với năng lực còn nhiều hạn chế nên đề tài không

thể tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Tôi rất mong nhận được những ý kiến

đóng góp của các thầy cô giáo và các bạn để luận văn được hoàn thiện hơn.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, ngày 26 tháng 6 năm 2020.

Tác giả luận văn

Hứa Thị Liễu

iii

MỤC LỤC

Lời cam đoan ........................................................................................................ i

Lời cảm ơn...........................................................................................................ii

Mục lục ...............................................................................................................iii

MỞ ĐẦU............................................................................................................ vi

1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1

2. Lịch sử vấn đề.................................................................................................. 2

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................... 7

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................... 7

5. Phương phương pháp nghiên cứu..................................................................... 8

6. Đóng góp mới của luận văn.............................................................................. 9

7. Cấu trúc của luận văn..................................................................................... 10

NỘI DUNG ....................................................................................................... 11

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN............................................ 11

1.1. Một số đặc điểm tự nhiên, đời sống văn hóa xã hội huyện Tràng Định .... 11

1.1.1. Đặc điểm tự nhiên.................................................................................... 11

1.1.2. Một số đặc điểm về đời sống văn hoá xã hội .......................................... 13

1.2. Nghi lễ tang ma của người Tày ở huyện Tràng Định, tỉnh Lạng Sơn........ 18

1.2.1. Một số khái niệm thuật ngữ..................................................................... 18

1.2.2. Đặc điểm nghi lễ tang ma của người Tày ở huyện Tràng Định, tỉnh

Lạng Sơn............................................................................................................ 20

1.3. Khái quát chung về hệ thống các bài khóc than trong nghi lễ tang ma

của người Tày ở huyện Tràng Định, tỉnh Lạng Sơn.......................................... 23

1.3.1. Thực trạng mai một các bài khóc than trong nghi lễ tang ma của

người Tày ở huyện Tràng Định, tỉnh Lạng Sơn ................................................ 23

1.3.2. Văn bản các bài khóc than trong nghi lễ tang ma của người Tày ở

huyện Tràng Định, tỉnh Lạng Sơn..................................................................... 27

iv

Tiểu kết chương 1.............................................................................................. 29

Chƣơng 2: CÁC BÀI KHÓC THAN TRONG NGHI LỄ TANG MA

CỦA NGƢỜI TÀY Ở HUYỆN TRÀNG ĐỊNH NHÌN TỪ PHƢƠNG

DIỆN NỘI DUNG............................................................................................ 31

2.1. Văn hóa tâm linh của người Tày trong các bài khóc than.......................... 31

2.1.1. Quan niệm về cõi sống, cõi chết.............................................................. 31

2.1.2. Quan niệm về cái chết ............................................................................. 35

2.2. Văn hóa ứng xử với người chết của các thành viên trong gia đình............ 38

2.2.1. Tình cảm thủy chung sâu nặng giữa vợ chồng........................................ 38

2.2.2. Tình cảm, lòng biết ơn của con trai, con dâu với cha mẹ........................ 43

2.2.3. Tình cảm, sự biết ơn của con rể đối với cha mẹ vợ................................. 45

2.2.4. Tình cảm, sự biết ơn của con gái dành cho cha mẹ................................. 48

2.2.5. Ngợi ca tình cảm gắn bó, khăng khít của hai bên thông gia ................... 55

2.3. Văn hóa ứng xử với cộng đồng của người Tày qua các bài khóc than

trong tang ma ..................................................................................................... 59

2.3.1. Ứng xử với thầy cúng.............................................................................. 59

2.3.2. Ứng xử với bạn bè, hàng xóm láng giềng ............................................... 61

Tiểu kết chương 2.............................................................................................. 65

Chƣơng 3: CÁC BÀI KHÓC THAN TRONG NGHI LỄ TANG MA

CỦA NGƢỜI TÀY Ở HUYỆN TRÀNG ĐỊNH NHÌN TỪ PHƢƠNG

DIỆN NGHỆ THUẬT ..................................................................................... 66

3.1. Kết cấu........................................................................................................ 66

3.1.1. Mở - kết bằng lời than khóc .................................................................... 66

3.1.2. Kết cấu trùng điệp.................................................................................... 70

3.2. Hệ thống các từ vựng đặc trưng ................................................................. 77

3.2.1. Các từ ngữ chỉ quan hệ trong gia đình .................................................... 77

3.2.2. Các từ, ngữ chỉ cái chết trong các bài khóc than..................................... 79

3.2.3. Các từ ngữ chỉ thời gian, không gian ...................................................... 80

v

3.3. Giọng điệu .................................................................................................. 84

3.3.1. Giọng điệu xót xa, ngậm ngùi ................................................................. 84

3.3.2. Giọng điệu ân cần, yêu thương................................................................ 87

Tiểu kết chương 3.............................................................................................. 90

KẾT LUẬN....................................................................................................... 92

TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 95

PHỤ LỤC

vi

DANH MỤC BẢNG

Stt Tên bảng Trang

1

Bảng 3.1. Thống kê cách Mở - kết trong hệ thống các bài khóc

than trong nghi lễ tang ma 75

2 Bảng 3.2.1. Các từ ngữ chỉ quan hệ trong gia đình 87

3 Bảng 3.2.2. Các từ ngữ chỉ cái chết trong các khóc than 88

4 Bảng 3.2.3a. Các từ ngữ chỉ thời gian trong các bài khóc than 90

5 Bảng 3.2.3b. Các từ ngữ chỉ không gian trong các bài khóc than 92

6

Bảng 3.3. 1 Những từ ngữ, hình ảnh có giá trị biểu cảm mạnh

trong các bài 96

7 Bảng 3.3.2. Hệ thống các thán từ trong các bài khóc than. 97

1

MỞ ĐẦU

1

1. Lý do chọn đề tài

Theo tổng điều tra dân số năm 2009, người Tày ở Việt Nam có 1.626.392

người

2

. Trong đó, người Tày ở huyện Tràng Định, tỉnh Lạng Sơn hiện là

26.257 người chiếm 44,9% tổng số dân toàn huyện

3

. Nhiều cứ liệu lịch sử cho

thấy, người Tày ở đây đã cư trú và sinh sống từ lâu đời. Với dân số đông, trải

qua thời gian giao lưu và cộng cư, văn hóa của người Tày có sức ảnh hưởng lớn

đối với các tộc người khác trong huyện như Kinh, Nùng, Dao nơi đây.

Là dân tộc tại chỗ, người Tày ở huyện Tràng Định có nhiều nét sắc thái

văn hóa về văn hóa vật thể và phi vật thể độc đáo, khá riêng biệt. Tang ma của

người Tày biểu hiện sâu sắc đạo hiếu, đạo nghĩa của người sống dành cho người

chết, người sống với người sống. Thông qua tang ma, các quy tắc ứng xử gia

đình, cộng đồng được biểu hiện rõ nét, chi phối đời sống xã hội tộc người Tày

một cách lâu dài, bền bỉ, tạo nên sức cố kết bền chặt của cộng đồng.

Bên cạnh yếu tố tâm linh, tín ngưỡng tôn giáo, tang ma của người Tày ở

huyện Tràng Định - Lạng Sơn, còn là nơi tập trung đậm nét nghệ thuật nguyên

hợp với sự tham gia của nhiều thành tố nghệ thuật, như nghệ thuật biểu diễn

với các hình thức ca nhạc, múa; nghệ thuật trang trí qua tranh thờ, các câu đối,

đại tự của thầy cúng treo trên dàn cúng, các loại đồ mã với những gam màu rực

rỡ,…Trong đó, những bài văn cúng của thầy Tào, những bài khóc than của

người thân trong gia đình là một phần nghi lễ quan trọng không thể thiếu.

Các bài khóc than và bài tế trong tang ma từ lâu đã ăn sâu vào tiềm thức

của người dân tộc Tày ở huyện Tràng Định tỉnh Lạng Sơn. Đó vừa là một hình

thức sinh hoạt nghi lễ vừa mang nét văn hóa tâm linh, vừa có ý nghĩa ngợi ca

giáo huấn con cháu mọi thế hệ biết giữ đạo hiếu làm người, nhất là văn hóa ứng

xử khi trong gia đình, làng bản có người mất. Tất cả những điều đó có giá trị

hết sức quan trọng cần thiết được nghiên cứu bằng các công trình nghiên cứu.

1 Luận văn là sản phẩm của đề tài nhà nước mã số: ĐTĐLXH-01/18

2

Tổng điều tra dân số và nhà ở Việt Nam năm 2009 (tr 134)

3

Thống kê của UBND huyện Tràng Định năm 2012

2

Hơn hai thập kỉ qua, Việt Nam bước vào giai đoạn mở cửa và hội nhập

quốc tế, văn hóa cổ truyền của người Tày nói chung và phong tục tang ma nói

riêng cũng đã có nhiều thay đổi. Là người dân tộc Tày, sinh ra và lớn lên ở xã

Đại Đồng, huyện Tràng Định, tỉnh Lạng Sơn, hơn nữa lại là một nhà giáo, tôi

rất băn khoăn trước tình trạng nhiều giá trị văn hóa cổ truyền của dân tộc mình

đang bị mai một, pha tạp, không được coi trọng đúng mức; thế hệ tr ngày càng

ít người biết đến những giá trị văn hóa truyền thống - trong đó có các bài khóc

than trong nghi lễ tang ma.

Với mong muốn thể hiện tình yêu với dân tộc, với tiếng mẹ đ và nguyện

vọng tha thiết góp một phần sức lực trong việc tìm hiểu nhằm bảo tồn và phát

triển vốn văn hóa của dân tộc Tày, tôi mạnh dạn lựa chọn đề tài Hệ thống các

bài khóc than trong nghi lễ tang ma của người Tày ở huyện Tràng Định,

tỉnh Lạng Sơn làm luận văn tốt nghiệp cho mình.

2. Lịch sử vấn đề

2.1. Các nghiên cứu về tang ma của người Tày

Nghi lễ tang ma là một phần quan trọng trong văn hóa của dân tộc Tày.

Vì vậy, nó đã thu hút sự quan tâm, nghiên cứu của các nhà văn hóa trong quá

trình tìm hiểu về phong tục tập quán, văn hóa của các dân tộc thiểu số Việt

Nam nói chung và của dân tộc Tày nói riêng. Trong các công trình nghiên cứu

đó, phải kể đến các công trình sau:

Trước hết phải kể đến cuốn sách Sơ lược giới thiệu các nhóm Tày, Nùng,

Thái ở Việt Nam của Lã Văn Lô, Đặng Nghiêm Vạn [31]. Các tác giả đã nghiên

cứu khá sâu về đời sống văn hóa của hai dân tộc Tày - Nùng, trong đó có trình

bày về tôn giáo, tín ngưỡng, ý niệm về hồn, khoăn và cái chết, về sự tồn tại của

thế giới bên kia, những nghi lễ liên quan đến sản xuất,… nhưng các tác giả

cũng không có chuyên mục riêng về tang ma của dân tộc Tày.

Nghiên cứu của các tác giả Lã Văn Lô, Hà Văn Thư Văn hóa Tày – Nùng

(1984), Nhà xuất bản Văn hóa - Hà Nội [32]. Đây thực sự là một công trình

3

nghiên cứu khá đầy đủ về xã hội, con người và văn hoá của hai dân tộc Tày,

Nùng ở Việt Nam nói chung. Các vấn đề trong đời sống xã hội được đề cập khá

đa dạng, điểm đáng chú ý nhất của công trình này là nguồn tư liệu thực địa khá

phong phú, trong đó các tác giả đã khảo tả tương đối tỉ mỉ về tang ma với một

tiểu mục riêng biệt, miêu tả về 9 nghi lễ chính và 13 lễ nhỏ rất công phu. Tuy

nhiên nhiều đặc trưng văn hoá trong tang ma của từng dân tộc chưa được các

tác giả phân biệt rõ theo từng nhóm địa phương khác nhau.

Năm 1994, Hoàng Quyết và Tuấn Dũng đã sưu tầm và biên soạn cuốn

Phong tục tập quán dân tộc Tày ở Việt Bắc (1994), Nhà xuất bản Văn hóa Dân

tộc [45]. Công trình này đã tập trung nghiên cứu sâu về đời sống văn hoá tinh

thần của dân tộc Tày ở khu Việt Bắc, với những phong tục tập quán về ăn, ở,

mặc, tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, tang ma, cưới hỏi từ xa xưa của người Tày.

Song công trình cũng chỉ đề cập đến vấn đề một cách chung chung của vùng

Việt Bắc, trong khi nghi lễ tang của người Tày ở mỗi địa phương lại có nhiều

điểm khác biệt. Vì vậy, những nghiên cứu mang tính chất khái quát như Hoàng

Quyết và Tuấn Dũng cần thiết phải bổ sung các nguồn tư liệu thu thập từ điền

dã ở từng địa phương cụ thể.

Tiếp đến phải kể đến cuốn sách Các dân tộc Tày - Nùng ở Việt Nam do

tác giả Bế Viết Đẳng chủ biên (1984), Nhà xuất bản Khoa học xã hội[14].Các

tác giả đã dành một phần riêng 14 trang (từ trang 213 - trang 226) cho việc

trình bày những nghi lễ liên quan đến làm ma ở trong nhà cũng như cách thức

mai táng và hình thức để tang của các dân tộc Tày - Nùng (chủ yếu vùng Việt

Bắc). Trong công trình này mặc dù các tác giả đã dành một phần riêng để

nghiên cứu, song chỉ được tiếp cận dưới dạng các thông báo, từ việc điểm qua

về người chết, cách ứng xử với người chết, các lễ thức sau khi chết,… mà chưa

có phân tích nghiên cứu chuyên sâu theo từng dân tộc cụ thể. Do đó, công trình

này cũng chỉ mang tính sơ lược cần được bổ sung.

Luận án Tiến sĩ Lịch sử Tang ma của Người Nùng Phàn Slình ở Thái

Nguyên của Nguyễn Thị Ngân (2011) trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân

4

văn Hà Nội. Tác giả đã phân tích khá cặn kẽ các nghi lễ tang ma của từng đối

tượng. Tang ma của người chết bình thường là quá trình thực hành của 34 nghi

lễ; tang ma của thầy cúng gồm 42 nghi lễ và của người chết không bình thường

có thêm một số nghi lễ để hóa giải sự rủi ro, cùng những ứng xử của gia đình,

dòng họ, cộng đồng trước, trong và sau khi đưa ma đến khi mãn tang. Dù làm

ma cho đối tượng nào cùng đều nhờ thầy Tào cầu cúng, dẫn độ linh hồn người

chết về với tổ tiên ở trên trời. Trên cơ sở những hiểu biết như vậy, tác giả cũng

đã tập trung đánh giá hiện trạng các nghi lễ tang ma trong đời sống tinh thần

của người Nùng, để từ đó đưa ra những kiến nghị đề xuất phát huy những yếu

tố tích cực trong giai đoạn hiện nay. Về cơ bản nghi lễ tang ma của người Nùng

cũng gần giống với nghi lễ tang ma của người Tày, do đó chúng tôi có thể tiếp

cận các phương pháp nghiên cứu của công trình này. [40]

Bài viết Việc tang lễ cổ truyền của người Tày của Hoàng Tuấn Nam

[39], đây thực sự là một công trình nghiên cứu chuyên sâu về tang ma và các

vấn đề liên quan đến tang ma của người Tày ở Việt Nam. Các vấn đề trong tang

ma được đề cập khá đa dạng với các tiểu mục Việc thờ cúng tổ tiên, Việc chăm

sóc mồ mả, Các nghi lễ chăm sóc cha mẹ lúc tuổi già, Khi người già ốm, Quan

niệm về cái chết, Hội làng - tổ chức quần chúng phụ trách việc tang, Tiến trình

một đám tang,…Có thể nói đây là công trình đầu tiên cung cấp được cái nhìn

khá toàn diện về tang ma của người Tày ở Việt Nam từ lúc cha mẹ già yếu - ốm

đau - qua đời - đến các nghi lễ tiễn đưa cha mẹ về trời với tổ tiên. Công trình là

tập hợp những tư liệu mà tác giả đã tích lũy được trong nhiều chuyến nghiên

cứu, điều tra điền dã trong các làng bản của người Tày. Hơn nữa bản thân tác

giả cũng là một thành viên quan trọng của cộng đồng ấy. Do đó, những khảo

cứu mà tác giả cung cấp càng khẳng định giá trị khoa học của công trình. Tuy

nhiên trong công trình này tác giả chỉ giới thiệu một cách chung chung những

nghi lễ tang ma đối với người chết bình thường, còn tang ma của các đối tượng

như thầy cúng, chết thai sản, chết chém, tr con,… nghi thức tiến hành đám

tang như thế nào, có gì khác biệt so với đám tang bình thường không, thì chưa

được tác giả quan tâm nghiên cứu.

5

Các công trình nghiên cứu trên là nguồn tư liệu tham khảo rất quý giá,

giúp chúng tôi có cái nhìn bao quát về tang ma trong bối cảnh văn hóa chung.

Tuy nhiên, các cuốn sách, công trình nghiên cứu chỉ đề cập đến tang ma của

người Tày nói chung mà đặc biệt là người Tày ở Việt Bắc, tang ma của người

Tày ở Tràng Định chưa có một công trình nghiên cứu chuyên sâu nào, chỉ có

cuốn Địa chí huyện Tràng Định [7] có đề cập đến dưới dạng liệt kê, giới thiệu

qua các nghi lễ. Vì vậy việc tiếp tục nghiên cứu Hệ thống các bài khóc than

trong nghi lễ tang ma của người Tày ở huyện Tràng Định góp phần bổ sung và

phát triển nguồn tư liệu trên là rất cần thiết.

2.2. Một số nghiên cứu về khóc than trong tang ma của các tộc người thiểu số

Việc tang lễ là một nét sinh hoạt tâm linh văn hóa trong tập tục truyền

thống của cộng đồng, do đó nghiên cứu vấn đề về tang lễ của dân tộc Tày nói

chung và các bài khóc tang nói riêng đã thực sự thu hút được nhiều một số nhà

nghiên cứu, có thể kể đến các tác giả như:

Cuốn Văn học dân gian Việt Nam do Đinh Gia Khánh chủ biên, phần dân

ca có giới thiệu khái quát về nhóm các bài ca tang lễ. Theo tác giả thì bên cạnh

việc bày tỏ tình cảm thương tiếc người đã khuất, các bài ca tang lễ còn thể hiện

quan niệm về sự hình thành thế giới, hay về sự ra đời của con người…những bài

hát đó không làm chức năng cầu khẩn như những bài nghi lễ nông nghiệp mà

thực sự thuộc về tôn giáo và tín ngưỡng dân gian có chức năng tiễn đưa linh hồn

người chết về thế giới bên kia. [26, tr.312]

Năm 1999, trong cuốn Việc tang lễ cổ truyền của người Tày tác giả Hoàng

Tuấn Nam [39] có bài nghiên cứu khá chi tiết về việc tang lễ cổ truyền của người

Tày nhưng mới chỉ dừng lại ở phạm vi huyện Hòa An Cao Bằng.Trong cuốn Tín

ngưỡng dân gian Tày Nùng (2009) của Nguyễn Thị Yên có giới thiệu khá chi tiết

về tang lễ cũng như trình tự các thủ tục tiến hành tang lễ, thành phần tham gia

vào tang lễ cổ truyền của người Tày ở Cao Bằng. Đặc biệt, tác giả còn nhắc đến

lối hát thợ và giới thiệu sơ lược về hình thức diễn xướng của nhóm thợ trong

6

đám tang của người Tày.Thông thường thì nhóm thợ sẽ sử dụng 3 quyển sách

chính vào nội dung hát trong tang lễ xoay quanh vấn đề đạo hiếu. Tuy vậy tác giả

cũng mới chỉ dừng lại ở việc giới thiệu khái quát chung chứ chưa đi sâu vào phân

tích, lý giải nội dung của hình thức sinh hoạt văn hóa tâm linh này. [70, tr.567]

Năm 2002 trong cuốn Văn hóa dân gian Tày của các tác giả Hoàng Ngọc

La, Hoàng Hoa Toàn, Vũ Anh Tuấn đã khái quát, giới thiệu chung về những

bài ca tang lễ. Trong đó các tác giả có đề cập tới loại hình “văn tế, văn than

dùng để ngâm kể trước vong linh người đã khuất. Thể văn dùng thất ngôn, vần

lưng. Nội dung có thể dựa vào những khúc ngâm có sẵn trong sách vở đã ghi

chép lại hoặc tang chủ nhờ người có học soạn lại, có ý nghĩa nhiều mặt: lẽ tử

sinh, đạo hiếu nghĩa, niềm thương tiếc, sự nguyện cầu phù trợ cho người mai

hậu….mà ở mặt nào cũng xúc động, bi thương.” [28, tr.213]

Ngoài ra còn có một số công trình sưu tầm, giới thiệu và dịch của một số

tác giả cũng đề cập tới bài ca tang lễ của người Tày như bài báo “Lễ báo hiếu

của người Tày ở Cao Bằng” của tác giả Vũ Diệu Trung in trong tạp chí Văn

hóa nghệ thuật, số 11- 2005. Nhưng tác giả mới chỉ dừng lại ở việc giới thiệu

thủ tục tiến hành nghi thức tang lễ ở Cao Bằng chưa đề cập gì đến các bài ca

trong tang lễ của dân tộc Tày nói chung.

Như vậy cho đến nay, với những tư liệu hiện có và sự hiểu biết của mình,

chúng tôi chưa thấy có bất kì một công trình hoặc bài viết nào nghiên cứu về giá

trị nội dung và nghệ thuật của các bài khóc than trong nghi lễ tang ma của người

Tày nói chung và của người Tày ở một địa phương cụ thể nói riêng.Vì vậy, việc

chúng tôi sưu tầm, nghiên cứu về hệ thống các bài khóc than trong nghi lễ tang

ma của người Tày ở huyện Tràng Định, tỉnh Lạng Sơn nhằm tìm hiểu về quan

niệm về cõi sống và cõi chết, cách ứng xử trong tang ma, văn hoá của Tày ở một

địa phương cụ thể là việc làm cần thiết, góp phần gìn giữ và bảo tồn những nét

văn hóa truyền thống.

7

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

3.1. Mục đích nghiên cứu

- Đề tài có mục đích hướng tới cái nhìn tổng quát , toàn diện và chân thực

nhất về hệ thống các bài khóc than trong nghi lễ tang ma của người Tày ở huyện

Tràng Định, tỉnh Lạng Sơn.

- Tìm hiểu các yếu tố về nội dung và nghệ thuật trong khóc than tang ma

của người Tày, tìm ra được nét độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc Tày

ở huyện Tràng Định, tỉnh Lạng Sơn.

- Góp phần cung cấp những luận cứ khoa học bảo tồn và phát huy một

hình thức diễn xướng nghệ thuật dân gian độc đáo, nhân văn của người Tày ở

huyện Tràng Định, tỉnh Lạng Sơn.

3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Tìm hiểu nghiên cứu một số vấn đề lý luận và thực tiễn có liên quan đến

đề tài.

- Thu thập tư liệu, khảo sát, tổng hợp tư liệu, văn bản hóa, phiên âm, đối

dịch (dịch từ, dịch nghĩa, dịch văn học), hệ thống hóa các bài khóc than trong

tang ma của người Tày ở huyện Tràng Định, tỉnh Lạng Sơn.

- Khảo sát, thống kê, đánh giá về thực trạng sử dụng các bài khóc than

trong đời sống của người dân ở huyện Tràng Định, tỉnh Lạng Sơn.

- Chỉ ra giá trị nội dung và nghệ thuật của các bài khóc than trong tang ma

của người Tày ở huyện Tràng Định, tỉnh Lạng Sơn.

4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu: luận văn tập trung nghiên cứu các phương diện nội

dung và nghệ thuật trong hệ thống các bài khóc than tang ma truyền thống của

người Tày ở huyện Tràng Định, tỉnh Lạng Sơn.

Phạm vi nghiên cứu:

- Tư liệu nghiên cứu chính là hệ thống bài khóc than trong nghi lễ tang ma

của người Tày ở huyện Tràng Định, tỉnh Lạng Sơn do chúng tôi tự sưu tầm và văn