Hans Robert Jauss: Lịch sử văn học là lịch sử tiếp nhận -3 pot

Hans Robert Jauss: Lịch sử văn học là lịch sử tiếp nhận

3

PGS.TS. Huỳnh Vân

Đại học Văn hiến - Tp. Hồ Chí Minh

Mặc dù đề cao những mặt “vượt trội” của chủ nghĩa hình thức so với các lý

thuyết văn học truyền thống, nhưng Jauss cũng công nhận rằng người ta đã “chỉ

ra khá đủ những yếu kém của lý thuyết tiến hóa của chủ nghĩa hình thức”. Và

từ góc nhìn của mỹ học tiếp nhận ông càng nhận ra những yếu kém đó. Theo

ông “việc mô tả sự tiến triển của văn học như là cuộc đấu tranh không ngừng

nghỉ của cái mới với cái cũ hay như là sự thay đổi của sự qui tắc hóa và tự động

hóa các hình thức đã rút ngắn tính chất lịch sử của văn học vào sự cập nhật hóa

một chiều kích của những thay đổi của nó và giới hạn sự nhận hiểu lịch sử vào

sự cảm nhận nó. Những thay đổi của dãy văn học ngược lại chỉ trở thành hệ quả

lịch sử nếu sự đối lập giữa hình thức cũ và hình thức mới cũng cho phép nhận

ra sự trung giới đặc trưng của chúng”(219). Jauss phê phán quan niệm đồng

nhất sự nhận hiểu lịch sử với sự cảm nhận, sự tri giác, sự nhận biết gần như

trực tiếp tác phẩm của chủ nghĩa hình thức, tức tác phẩm nghệ thuật sẽ được

nhận biết trên cái nền của những tác phẩm khác. Ngược lại, với mỹ học tiếp

nhận của Jauss, sự hiểu mang tính lịch sử về tác phẩm phải được trung giới qua

tầm đón đợi của kinh nghiệm văn học, và tính chất nghệ thuật của tác phẩm có