Giáo trình - Ngư loại II (Giáp xác &Nhuyễn thể)-p2-chuong 9-10 ppsx

CHƯƠNG IX: LỚP CEPHALOPODA

Cephalopoda theo tiếng Hy Lạp có nghĩa là chân đầu (cephalo=đầu, pod=chân). Đặc

điểm phân biệt là: (i) vỏ chia thành ngăn với các ngăn được nối bởi một ống cấu tạo từ

carbonat can-xi, trong ống có phân bố mạch máu; (ii) hệ tuần hoàn kín; (iii) chân biến đổi

thành dạng xúc tay linh hoạt; (iv) hạch thần kinh tập trung tạo thành não lớn được bọc

bởi bao sụn.

Một điểm rất đặc biệt là mực ống (squid), mực nang (cuttle-fish) và Bạch tuộc (Octopus)

lại cùng ngành với trai, ốc, Scaphopoda và Chiton. Không giống với hầu hết các loài

Mollusca, Cephalopoda thường di chuyển rất nhanh và hoàn toàn ăn động vật. Các loài

thuộc lớp này sống hoàn toàn ở biển. Loài lớn nhất của Cephalopoda là mực khổng lồ

(Architeuthis) có thể nặng đến 1 tấn và chiều dài bao gồm cả xúc tay lên đến 18m. Loài

nhỏ nhất, chiều dài nhỏ hơn 2cm, bao gồm cả xúc tay.

Tất cả Cephalopoda đều có mang, lưỡi sừng, màng áo và chân rất phát triển nhưng chúng

không có hình dáng của một Mollusca điển hình. Đầu và các cơ quan cảm giác cũng rất

phát triển. Chúng là lớp tiến hóa cao nhất trong ngành Mollusca (Hình 38).

Hiện nay, có khoảng hơn 600 loài được mô tả, chỉ có 5 hoặc 6 loài trong giống Nautilus

là có vỏ ngoài. Nautilus có vỏ cuộn nhưng không giống vỏ của Gastropoda, vỏ của

chúng được chia thành nhiều ngăn bởi các vách ngăn (septa), cơ thể chúng nằm trong

ngăn lớn nhất ở ngoài cùng. Giữa các vách ngăn có một ống bằng can-xi gọi là siphuncle,

xung quanh là các mạch máu. Ống này cuộn theo vỏ từ khối nội tạng đi qua tất cả các

ngăn (Hình 39).

176

Hình 38: Hình thái cấu tạo của Thân mềm thuộc lớp Cephalopoda.Theo Aarhus

University, 1999. The Invertebrates, An Illustrated Glossary. International M.Sc.

Programme in Marine Sciences.

Dịch lỏng có thể được vận chuyển chậm từ siphuncle tới các ngăn hoặc ngược lại, chất

khí khuếch tán vào hoặc ra khỏi các ngăn của vỏ, do đó thể tích dịch lỏng bị thay đổi.

Chất dịch vận chuyển này được sinh ra bởi các emzym trong mô của siphuncle, các

enzym này làm thay đổi nồng độ chất tan (có thể là ion) bên trong hoặc bên ngoài

siphuncle, bằng cách đó làm chênh lệch áp suất thẩm thấu. Nếu áp suất thẩm thấu trong

mô của siphuncle cao hơn thì nước sẽ khuếch tán từ chất dịch trong các ngăn của vỏ sang

siphuncle rồi vào máu và được thải qua thận. Chất khí thì khuếch tán từ máu vào trong

các ngăn của vỏ. Lượng khí trong mỗi ngăn của vỏ bị thay đổi theo cơ chế trên, sức nổi

của con vật sẽ thay đổi. Bằng cách này Nautilus có thể duy trì sức nổi trong quá trình sinh

177